Tiến sĩ Ellie Phương nhận thư mời làm việc của trường Dược thuộc South University ở thành phố Savannah, bang Georgia, Mỹ, hồi cuối tháng 6. Với kinh nghiệm hai lần ứng tuyển vị trí Giáo sư, chị chia sẻ một số kinh nghiệm trong quá trình đàm phán.
Hè năm ngoái, tôi xin nghỉ vị trí Giáo sư bậc một (assistant professor) khoa Sinh hóa và Sinh học phân tử ở Đại học bang Oklahoma (OSU) sau 6 năm gắn bó. Chuyển tới bang Florida, tôi rải hồ sơ và bay đi phỏng vấn khắp nơi.
Vì từng đi xin việc và sau đó nằm trong Hội đồng tuyển dụng giảng viên ở OSU nên tôi hiểu cách các đại học đánh giá và chọn lọc ứng viên. Cuối cùng, tôi nhận lời mời của trường Dược thuộc South University, giảng dạy Sinh hóa và Sinh học phân tử tại khoa Khoa học Dược phẩm. Đây là đại học vùng có nhiều chi nhánh ở các bang phía Nam như Georgia, Florida, Texas, Alabama, South Carolina và Virginia.
Chức danh Giáo sư ở Mỹ dành cho người có bằng tiến sĩ và đang nghiên cứu, giảng dạy ở bậc đại học. Ở Mỹ có ba bậc giáo sư là Assistant, Associate và Full Professor. Để lên mỗi bậc cao hơn, giảng viên cần 5-7 năm để phấn đấu, tùy trường. Còn nếu chỉ dạy theo hợp đồng, không thuộc biên chế (non-tenure track faculty) thì bạn được gọi là giảng viên (Lecturer hay Instructor) hoặc thỉnh giảng (Adjunct Professor).
Quy trình chọn vị trí Giáo sư trong biên chế ở đại học Mỹ thường gồm ba vòng, kéo dài trong vài tháng. Ứng viên nộp hồ sơ xin việc trực tuyến với CV (sơ yếu lý lịch), cover letter (thư xin việc), giới thiệu triết lý giảng dạy, báo cáo nghiên cứu cùng ba thư giới thiệu từ các giáo sư khác.
Hội đồng sẽ chọn phỏng vấn trực tuyến 5-10 ứng viên phù hợp nhất qua Zoom hoặc điện thoại. 3-5 ứng viên cuối cùng đến trường để thuyết trình về đề tài nghiên cứu và giảng dạy, gặp gỡ mọi người trong khoa và các cấp lãnh đạo. Các trao đổi về vị trí và công việc sẽ diễn ra ở vòng này (on-campus).
Trước đó, ứng viên nên tập thuyết trình trước (mock interview) với đồng nghiệp hoặc bạn bè có kinh nghiệm. Họ sẽ đưa ra phản hồi giúp bạn hoàn thiện bài nói và thực hành nhiều cũng giúp nói trôi chảy, tự tin. Khi gặp gỡ trường, hãy giữ thái độ thân thiện, hoà nhã và tự tin, bởi điều này giúp để lại ấn tượng tốt bên cạnh việc chứng tỏ có chuyên môn vững vàng.
Thông thường, khoảng 1-2 tuần sau vòng on-campus, trưởng khoa sẽ liên hệ với người phù hợp nhất.
Tiến sĩ Ellie Phương Nguyễn. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Tôi đã đàm phán thành công vị trí Giáo sư của mình như sau:
1. Đàm phán vị trí
Do đã có 6 năm kinh nghiệm ở OSU cho chức danh tenure-track Assistant Professor (giáo sư bậc một) nên tôi muốn chuyển đổi thành 3,5 năm ở South University, đồng nghĩa rút ngắn thời gian 3,5 năm để lên bậc cao hơn là Associate Professor, thay vì bắt đầu lại.
Kinh nghiệm của tôi là đừng đòi hỏi lên thẳng bậc Associate Professor vội. Do yêu cầu cho việc thăng hạng giáo sư khác nhau ở mỗi trường, ứng viên chỉ nên hỏi dò trước khả năng chuyển đổi số năm kinh nghiệm để đưa vào hợp đồng từ đầu. Nếu không, khi đã vào làm, bạn sẽ rất khó thương lượng lại.
2. Đàm phán lương
Bạn nên tìm hiểu trước mức lương với các vị trí tương ứng của trường qua mạng. Nếu được hỏi mức lương mong muốn của mình sau vòng phỏng vấn trực tiếp, bạn không cần đưa con số cụ thể. Điều này rất rủi ro bởi con số bạn đưa ra có thể cao quá so với ứng viên khác, hoặc bị hớ do thấp quá.
Mức lương cho từng cấp bậc giáo sư có sự khác nhau lớn tuỳ theo bang, ngành và trường (đại học công lập, đại học vùng, đại học cộng đồng, đại học khai phóng...), cũng như số năm kinh nghiệm của ứng viên. Thường thì lương khởi điểm của giáo sư bậc 1 ở Mỹ dao động 60.000-130.000 USD (1,4-3 tỷ đồng) một năm.
Trước lúc nghỉ ở OSU, tôi vẫn là giáo sư bậc 1 nhưng lương cơ bản sau 6 năm đã tăng 7.500 USD so với khởi điểm. Nếu lên bậc tiếp theo (mà tôi đã gần đủ điều kiện), tiền lương sẽ tăng thêm 8.500 USD nữa. Tuy nhiên, tôi đã đề nghị mức lương tương tự như những người cùng vị trí.
Cuối cùng, South University đưa ra cho tôi mức cao gấp rưỡi lương khởi điểm ở trường cũ cho cùng chức danh. Tôi hiểu các trường Dược có học phí cao nên lương của giáo sư cũng cao hơn. Nếu tôi ở lại OSU và lên đến full professor (bậc cuối) thì chắc cũng chỉ đạt đến mức lương khởi điểm ở South University.
3. Đàm phán công việc
Yêu cầu với giảng viên tuỳ theo hợp đồng mà họ ký với khoa. Vì thế, hai người cùng cấp bậc giáo sư nhưng số lớp dạy mỗi kỳ có thể khác nhau, người giảng dạy nhiều hơn, người lại nghiên cứu nhiều hơn.
Tất nhiên là những yêu cầu cho từng vị trí đã được mô tả trong thông báo tuyển dụng, nhưng theo tôi vẫn có thể thương lượng ít nhiều khi phỏng vấn. Việc này dựa trên kinh nghiệm, sở thích của ứng viên và sự linh hoạt của khoa.
Tôi thích giảng dạy hơn nghiên cứu nên đàm phán dạy 2-3 lớp một kỳ, kết hợp nghiên cứu giáo dục và sinh học, cùng các hoạt động dịch vụ cho trường. Thương thảo trước sẽ giúp bạn tránh khỏi những tình huống khó xử sau này.
Tiến sĩ Ellie Phương Nguyễn