Thầy Huỳnh Thái Bình - hiện là giáo viên tiếng Việt tại trường Trung học Bonnyrigg, thành phố Sydney, bang New South Wales - đã có hơn 30 năm dạy học tại Australia.
Thầy Bình cho hay, các trường ở Australia không có sách giáo khoa mà dạy theo syllabus (đề cương, chương trình học) do nha khảo thí của cơ quan giáo dục bang đưa ra. Giáo viên chủ động chọn tài liệu, các loại sách để dạy cho học sinh, miễn sao đáp ứng được kiến thức và nội dung chương trình.
Thầy Bình và Nguyễn Lý Tâm Như, nữ sinh đạt giải học sinh quốc tế xuất sắc bang New South Wales của trường Trung học Bonnyrigg nơi thầy Bình công tác, trong ngày tốt nghiệp trung học năm ngoái. Ảnh: Tâm Như
Đầu mỗi học kỳ, thầy cô thông báo cho học sinh chủ đề để các em nắm được và chuẩn bị. Không có sách giáo khoa nên giáo viên gặp những khó khăn nhất định trong việc tìm kiếm tài liệu. Nhưng theo thầy Bình, để mang tới kiến thức và những bài giảng hấp dẫn, người thầy phải tìm tòi, nghiên cứu tài liệu và đổi mới phương pháp dạy học. Trình độ của học sinh mỗi năm một khác, do đó, giáo viên phải linh động trong cách dạy và truyền đạt để các em tiếp thu kiến thức tốt nhất.
Theo tiến sĩ Tô Thị Vinh, giảng viên cao cấp trường Sư phạm, Đại học Tasmania, bang Tasmania, Australia có chương trình giảng dạy chuẩn quốc gia cho từng lớp. Mỗi bang có quyền tự chủ nên chương trình học ở các bang có thể giống hoặc khác ít nhiều so với chương trình quốc gia; thậm chí có thể thay đổi cho phù hợp với tình hình, chính sách của từng bang.
Giáo viên Australia có khả năng tự soạn giáo án và tìm tài liệu giảng dạy cho học sinh, dựa theo tiêu chuẩn chung. Họ thoả sức sáng tạo miễn là phù hợp với chương trình đề ra. Australia cũng có hệ thống sách bổ trợ cho từng lớp và giáo viên có thể tham khảo.
"Ưu điểm của việc này là phát huy tính tự chủ, sáng tạo của giáo viên", tiến sĩ Vinh nhận xét.
Nữ giảng viên cho biết thêm, giáo dục ở Australia là miễn phí, phụ huynh chỉ phải trả một khoản nhỏ cho vở ghi chép, đồ dùng học tập (bút chì, bút mực, tẩy) đầu năm.
Khác với Australia, các trường ở Mỹ có sách giáo khoa. Tuy nhiên, giáo viên chủ yếu dựa vào khung chương trình (curriculum map, pacing guide), ít sử dụng sách giáo khoa.
Theo thạc sĩ Đinh Thu Hồng, giáo viên tiểu học Học khu Gwinnett (bang Georgia), hai năm qua, do tình hình Covid-19, dạy online là chính (bên cạnh mô hình hybrid-hỗn hợp), trường cô và nhiều trường khác hoàn toàn không sử dụng sách giáo khoa; nếu có, là trên nền tảng trực tuyến.
Khung chương trình sẽ do học khu soạn ra và các trường làm theo. Chương trình chia thành hai học kỳ, mỗi kỳ hai quý, mỗi quý 9 tuần, gồm những tiêu chuẩn nhất định. Ví dụ môn Toán trong quý đầu tiên vừa qua, học sinh lớp 3 của cô Hồng học về những tiêu chuẩn làm tròn số, cộng trừ trong phạm vi 1.000 và nhân chia trong phạm vi 100.
Bài giảng hồi tháng 9/2020 của cô Hồng về cách tìm kết quả của phép nhân bằng cách dùng chiến thuật vẽ nhóm bằng nhau (equal groups). Ảnh: Nhân vật cung cấp
Mỗi trường, cụm trường hay quận (school district) dùng những bộ sách giáo khoa khác nhau. Thạc sĩ Hồng cho biết thêm, việc lựa chọn sách gì, giáo trình của công ty nào là do kết quả làm việc giữa từng trường hoặc học khu với công ty xuất bản. Chi phí sách giáo khoa do trường chi trả.
"Các em dùng sách tại trường, không mang về nhà", cô Hồng cho biết.
Ngoài sách giáo khoa cho học sinh, Mỹ còn có hàng loạt sản phẩm kèm theo như sách hướng dẫn giáo viên (teacher's edition or TE), bộ tài liệu cho từng nhóm học sinh giỏi, kém, bộ đĩa CD hay DVD...
Dù vậy, tất cả đều chỉ được coi là tài liệu tham khảo để giáo viên dựa vào đó có cái nhìn tổng thể và chi tiết khi soạn bài. "Dạy là dạy những khái niệm (concepts) và kỹ năng (skills), giáo viên không dạy y hệt sách giáo khoa. Sách giáo khoa chỉ chiếm 15-20% lượng tài liệu", cô Hồng nói.
Một bộ sách giáo khoa lớp 1 ở Nhật. Ảnh: Shinko-keirin
Ở Nga, học sinh không mất tiền mua sách giáo khoa. Chị Nguyễn Thị Hoài Phương, ở thành phố Ufa cho hay, giáo dục ở đây là miễn phí và phụ huynh chỉ phải nộp một khoản tiền nhỏ đầu năm cho hội phụ huynh để mua đồ dùng học tập.
Chị Phương có hai con học tiểu học và trung học ở trường số 94. Trường phát sách vào đầu năm và cuối năm thu lại. Các em có thể mang sách về nhà để học.
Tương tự, ở Nhật, sách giáo khoa cũng có nhiều bộ và học sinh không cần phải mua. Theo thầy Nguyễn Duy Anh, Hiệu trưởng Học viện Nhật ngữ GAG ở thành phố Fukuoka, các trường công được tự chọn bộ sách giáo khoa phù hợp. Trường tư có quyền tự chủ nhiều hơn nên sẽ lựa chọn học theo sách hay tự soạn nội dung theo khung chương trình quy định.
Sách giáo khoa sẽ phát miễn phí cho học sinh ở các trường công. Các trường tư nhân hoặc bán công thường tính phí mua sách vào trong học phí.
Phía sau mỗi cuốn sách đều in thông điệp: "Cuốn sách giáo khoa này được gửi gắm đến các bạn là những chủ nhân tương lai của Nhật Bản. Sách được cấp phát miễn phí từ tiền thuế của nhân dân. Hãy sử dụng một cách cẩn thận".
Bình Minh