Vaccine đường tiêm

Hầu hết các loại vaccine hiện nay được đưa vào cơ thể theo đường tiêm với 3 kỹ thuật chính là tiêm bắp, tiêm dưới da và tiêm trong da.

- Tiêm bắp: Với dạng này, vaccine sẽ được tiêm xuyên qua da và các mô dưới da để vào lớp cơ, thường là các cơ dày ở bắp tay, đùi hoặc mông. Đây là con đường được sử dụng phổ biến nhất bởi quanh các mô cơ có rất nhiều mạch máu, nhờ đó sẽ giúp vaccine được phân tán nhanh hơn vào hệ tuần hoàn chung để kích hoạt các phản ứng miễn dịch của cơ thể.

-Tiêm dưới da: Một số loại vaccine được thiết kế để tiêm vào lớp mỡ bên dưới hạ bì, gọi là vaccine tiêm dưới da. So với cơ thì các lớp mỡ này chứa ít mạch máu hơn, có nghĩa là vaccine sẽ được giải phóng chậm hơn nhưng có thời gian tác dụng lâu hơn. Một số vaccine sống giảm độc lực (như vaccine ngừa sởi - quai bị - rubella kết hợp hay vaccine ngừa sốt vàng) và vaccine bất hoạt (như vaccine polysaccharide ngừa não mô cầu) có thể được đưa vào cơ thể thông qua con đường này.

-Tiêm trong da: Đúng như tên gọi, với đường tiêm này, vaccine sẽ được đưa vào ngay các lớp trong da. Theo các nhà nghiên cứu, da chứa một lượng lớn tế bào trình diện kháng nguyên. Điều này đồng nghĩa với việc sẽ cần ít vaccine hơn để tạo ra khả năng miễn dịch như mong muốn, từ đó giúp nâng cao hiệu quả bảo vệ của liều hiện có. Hiện nay chỉ có một số vaccine phòng bệnh dại và lao được bào chế dưới dạng tiêm trong da.

Vaccine đường uống

Vaccine đường uống được cho là dễ sản xuất và sử dụng hơn vaccine đường tiêm, đồng thời cũng rất phù hợp cho những người sợ đau và kim tiêm. Theo đó, vaccine sẽ được đưa vào cơ thể qua đường tiêu hóa.

Ưu điểm của việc phân phối qua đường uống chính là vaccine có thể kích hoạt các tế bào miễn dịch trên niêm mạc đường tiêu hóa. Trong một số bệnh lý như tả, bại liệt hoặc bệnh do virus rota, tác nhân gây bệnh sẽ xâm nhập vào cơ thể thông qua lớp niêm mạc này. Vì vậy, việc tăng cường khả năng "phòng thủ" tại đây sẽ giúp ngăn ngừa bệnh hiệu quả hơn. Trong đó, vaccine ngừa virus rota được khuyến cáo sử dụng theo đường uống thay vì đường tiêm.

Vaccine đường hô hấp

Vaccine có thể được đưa vào cơ thể qua đường hô hấp để kích hoạt phản ứng miễn dịch trong niêm mạc mũi và cổ họng. Tương tự như cơ chế tác động của vaccine đường uống, vaccine đường hô hấp sẽ tăng cường khả năng miễn dịch ở niêm mạc đường hô hấp và giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh xâm nhập qua con đường này trước khi chúng có cơ hội lây nhiễm sang các phần khác của cơ thể. Hiện nay, loại vaccine đường hô hấp duy nhất được cấp phép sử dụng là vaccine ngừa bệnh cúm có chứa virus sống, giảm độc lực. Tuy nhiên, một số vaccine phòng ngừa các bệnh lý khác cũng đang được nghiên cứu và thiết kế để đưa vào cơ thể theo con đường này, trong đó có vaccine phòng Covid-19.

Phương Quỳnh (Theo Gavi, CDC)