Từ trái sang, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Đức Angela Merkel, Tổng thống Pháp Francois Hollande và Tổng thống Ukraine Petro Poroshenk chụp hình trong cuộc gặp 4 bên ở Minsk. Ảnh: Reuters.
Một thỏa thuận hòa bình cho miền đông Ukraine hôm qua được thống nhất tại Minsk, thủ đô Belarus. Văn bản này đặt thời hạn cho các bên liên quan thực hiện lệnh ngừng bắn và rút tất cả các loại vũ khí hạng nặng khỏi khu vực giao tranh. Tuy nhiên, những giải pháp cho các vấn đề kinh tế chính trị nổi bật liên quan đến cuộc xung đột chỉ được thực hiện đi kèm với một số điều kiện tương đối khó khăn và sẽ bị trì hoãn tới cuối năm.
Bước phát triển này dựa trên một thỏa thuận ngừng bắn bị phá vỡ, ký kết tại Minsk hồi tháng 9 năm ngoái. Lệnh ngừng bắn mới đạt được sau khi lãnh đạo 4 quốc gia châu Âu gồm Pháp, Đức, Nga và Ukraine nhóm họp căng thẳng trong gần 17 tiếng.
Dưới đây là một số điểm quan trọng của thỏa thuận.
Ngừng bắn
Quân đội Ukraine và quân ly khai phải ngừng bắn "hoàn toàn, ngay lập tức", bắt đầu từ ngày 15/2.
Rút vũ khí hạng nặng
Hai bên phải di dời các loại khí tài hạng nặng khỏi chiến trường với khoảng cách từ 25 đến 70 km, tùy thuộc vào tầm cỡ của vũ khí. Điều khoản này góp phần tạo ra một vùng đệm rộng lớn hơn so với khu vực đã thống nhất trong thỏa thuận Minsk ký hồi tháng 9/2014.
Điểm này trong thỏa thuận sẽ tạo điều kiện cho phe ly khai bảo vệ triệt để hơn vùng đất họ đang kiểm soát tại Donetsk, khu vực hiện vẫn nằm trong tầm bắn của pháo binh chính phủ.
Quá trình rút vũ khí hạng nặng phải hoàn thành trong hai tuần, bắt đầu từ ngày 16/2, do Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) giám sát.
Không có điều khoản nào trong thỏa thuận dành cho lực lượng gìn giữ hòa bình bên ngoài. Đây là điểm mà phía Ukraine cực lực phản đối vì quan ngại các binh sĩ thân Nga sẽ tận dụng cơ hội để xâm nhập khu vực.
Binh sĩ nước ngoài
Các tay súng ngoại quốc, "lính đánh thuê" phải mang theo vũ khí và rời Ukraine. Đây là điều khoản thêm, áp dụng cho các binh sĩ mà Kiev cũng như phương Tây cáo buộc Moscow điều động tới miền đông. Nga khẳng định những người này đều là tình nguyện viên.
Tù nhân
Nữ phi công Savchenko trong buồng bị cáo tại phiên điều trần ở Moscow hôm 10/2. Ảnh: Reuters
Hai bên cần trả tự do cho tất cả các tù nhân, không quá 5 ngày sau khi thực hiện rút vũ khí hạng nặng. Moscow chịu áp lực phải trao trả nữ tù bình Nadezhda Savchenko, một phi công Ukraine hơn hai tháng nay tuyệt thực trong nhà tù của Nga.
Chính quyền Ukraine dường như coi việc trả tự do cho tù nhân này là bước nhượng bộ lớn. Moscow buộc tội Savchenko có liên quan đến cái chết của hai nhà báo Nga tại miền đông Ukraine. Một thành viên có ảnh hưởng của quốc hội hôm qua cho hay nữ phi công này vẫn phải ra hầu tòa.
Bầu cử
Lực lượng ly khai ở Donetsk và Luhansk có nghĩa vụ tổ chức một phiên bầu cử mới, đúng theo luật của Ukraine, do các quan sát viên quốc tế thuộc OSCE theo dõi và kiểm tra. Kết quả của cuộc bỏ phiếu diễn ra vào mùa thu năm ngoái không được công nhận. Đây là một chiến thắng dành cho chính quyền Ukraine.
Kiểm soát biên giới
Ukraine có thể giành lại quyền kiểm soát khu vực biên giới tiếp giáp Nga, hiện do quân ly khai chiếm đóng, với điều kiện nước này phải sửa đổi hiến pháp để cấp thêm nhiều quyền hạn hơn cho miền đông, trong đó bao gồm cả quyền thành lập lực lượng cảnh sát riêng và tự do thương mại với Nga.
Theo AP, điều khoản này, dự kiến được hoàn thành vào cuối năm, sẽ mang đến cho Moscow thứ mà họ mong đợi nhất: đòn bẩy đối với quốc gia láng giềng phía tây. Nga có thể tận dụng nó để ngăn cản Ukraine gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Những cuộc tranh luận chính trị gay gắt chắc chắn sẽ bùng nổ ở Ukraine, gây khó khăn cho việc thực thi điều khoản trên.
Kinh tế
Ukraine có trách nhiệm khôi phục các dịch vụ ngân hàng, chi trả lại những khoản thanh toán xã hội, bao gồm tiền hưu trí và lương cho các nhân viên chính phủ như bác sĩ hay giáo viên, tại khu vực do quân ly khai kiểm soát. Các bên không đặt ra thời hạn hoàn thành điều khoản này.
Kiev đóng băng mọi nguồn chi ngân sách chính phủ đối với khu vực miền đông Ukraine từ tháng 11 năm ngoái.
Ảnh: VOA. Ảnh cỡ lớn
Vũ Hoàng (theo AP)