Chiều 16/3, Thường vụ Quốc hội tổ chức phiên chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường. 31 đại biểu tham gia chất vấn, tranh luận, trong đó đấu giá quyền sử dụng đất là nội dung được quan tâm nhất.
Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Phó ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hưng Yên) nêu thực trạng nhiều nơi nhà đầu tư đấu giá đất trên trời rồi bỏ cọc, như tại khu đô thị Thủ Thiêm, TP HCM. "Việc này làm nhiễu loạn thị trường, sốt đất ảo, tạo mặt bằng giá đất mới, gây khó khăn cho xây dựng, phát triển. Bộ có giải pháp nào cho tình trạng này?", ông chất vấn.
Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà. Ảnh: Hoàng Phong
Bộ trưởng Trần Hồng Hà thông tin, việc đấu giá đất thời gian qua không chỉ thổi giá mà còn dìm giá, có hiện tượng "quân xanh, quân đỏ" gây bức xúc. Đẩy giá làm biến động thị trường, tạo mặt bằng giá đất mới (giá ảo), nhưng lại dùng để thế chấp vay tiền ngân hàng làm ảnh hưởng đến an ninh tiền tệ quốc gia và nhiều vấn đề khác. Trong nền kinh tế, đất đai là đầu vào mọi dự án đầu tư, nếu bị đẩy giá lên cao thì sẽ không hiệu quả.
"Người dân gửi tài sản bằng đất, mà giá đất lên như ngựa phi thì họ nghĩ có hiệu quả. Song với nền kinh tế, nếu tiền, tài sản của toàn xã hội đổ vào đất thì không tốt. Vì thế, Nhà nước phải điều tiết giá, chính sách phải kiểm soát được tính khả thi của các dự án", ông nói.
Theo lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, đấu giá đất đang được điều chỉnh bởi Luật Đấu giá, Luật Đất đai, các quy định về thuế, tài chính. Vì có nhiều luật điều chỉnh nên quy trình, phương thức đấu giá đất còn bất cập. Giá trị tài nguyên như đất đai không giống với các vật thể giá trị khác nên phải có quy định về phương thức, trình tự đấu giá chặt chẽ.
Cơ quan chức năng cũng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý cơ quan công quyền và doanh nghiệp lợi dụng đấu giá trục lợi. Nếu doanh nghiệp sau khi đấu giá rồi bỏ cọc thì không cho họ cơ hội tiếp tục tham gia, đồng thời phải xử lý mạnh tay, kể cả hình sự, kinh tế để đủ sức răn đe...
Đại biểu Tạ Văn Hạ (Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục muốn Bộ trưởng làm rõ hơn quá trình điều tra việc đấu giá đất ở Thủ Thiêm. "Có hiện tượng thổi giá để nâng giá trị cổ phiếu, đánh võng giá trị tài sản để vay ngân hàng không? Thực trạng sốt đất hiện nay là sốt ảo hay thật, và vi phạm thì có xử lý hình sự không?", ông Hạ chất vấn.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết vụ đấu giá đất ở Thủ Thiêm Chính phủ đang giao cơ quan có trách nhiệm điều tra. Phương án mà Bộ Tài nguyên và Môi trường đưa ra là người đấu giá xong phải trả tiền ngay trong 10 ngày, thay vì 90 ngày như trước đây, để cá nhân, tổ chức đấu giá thắng không đủ thời gian thực hiện các hành vi trục lợi. Thay vì tiền đặt trước, đặt cọc chỉ 5-10% giá đất khởi điểm như hiện nay, Bộ cũng sẽ nghiên cứu xét tăng lên, yêu cầu đơn vị đấu giá phải chứng minh tài chính thông qua thẩm định của cơ quan có trách nhiệm...
Một việc quan trọng khác là hoàn thiện phương pháp định giá, đấu giá. "Đất đai là tài nguyên đặc biệt, nhưng lại được quy định bởi 4-5 luật thì sẽ theo luật nào? Vấn đề quan trọng như đất đai phải có quy định đồng bộ trong một bộ luật, bởi đất đai là kinh tế, chính trị, xã hội, lịch sử", Bộ trưởng Hà nói.
Đại biểu Tạ Văn Hạ tranh luận với Bộ trưởng Tài nguyên Môi trường về đấu giá đất Thủ Thiêm.
Đồng tình với đại biểu Tạ Văn Hạ, bà Nguyễn Thị Xuân (Ủy viên thường trực Ủy ban Quốc phòng An ninh) cho rằng hành vi lũng đoạn thị trường đất cần xử lý nghiêm, xử lý hình sự để đảm bảo tính răn đe. Nhắc tới vụ việc bỏ cọc của Công ty Tân Hoàng Minh với lô đất tại Thủ Thiêm, bà cho rằng số tiền nhà đầu tư bỏ cọc không đáng gì với việc làm tăng giá đất khu vực xung quanh. "Số tiền Nhà nước bị thiệt hại theo tính toán của chuyên gia là hàng nghìn tỷ đồng, trong khi doanh nghiệp bỏ cọc và chỉ bị phạt hơn 500 triệu đồng?", bà nói.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà thừa nhận, trong nhiều trường hợp chính sách đưa ra để thị trường vận hành hiệu quả thì công cụ hành chính, kể cả hình sự lại chưa hợp lý. Tuy nhiên, vụ bỏ cọc đấu giá đất Thủ Thiêm theo ông cần điều tra, nếu có hành vi rõ mới có thể xử lý hình sự.
"Câu chuyện sắp tới là làm thế nào để không xảy ra tình trạng đấu giá đúng thủ tục nhưng kết quả lại sai, làm ảnh hưởng nhiều bên. Vấn đề này phải xử lý bằng công nghệ, quy trình, bổ sung chế tài xử phạt, đặc biệt là cần đánh mạnh vào kinh tế và tài chính để hạn chế tình trạng bất thường trong đấu giá", ông Hà nói.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà trả lời về xử lý hành vi lũng loạn thị trường.
Tham gia giải trình, Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long cho rằng việc đấu giá tài sản là câu chuyện giao dịch, mua bán rất bình thường trong nền kinh tế thị trường. Nhiều nước có truyền thống bán đấu giá từ hàng trăm năm. Việt Nam thì có quy định đấu giá từ năm 1996, khi Chính phủ ban hành Nghị định về quy chế đấu giá tài sản.
So sánh quy định Việt Nam với các nước có một số khác biệt. Đơn cử, chỉ Việt Nam và Trung Quốc có luật về đấu giá tài sản, còn các nước khác theo luật dân sự chứ không có quy định riêng, giá khởi điểm do các bên thỏa thuận...
Về tiền đặt trước khi tham gia đấu giá, sau chuyển thành tiền đặt cọc, trung bình các nước 5-25% giá khởi điểm. Việc chênh lệch giữa giá khởi điểm và giá thành cũng không nước nào có quy định cụ thể, bởi nguyên tắc đấu giá là dân sự và thu được càng nhiều tiền càng tốt. Ông Long dẫn chứng, một cặp dưa lưới ở Nhật có thể được đấu giá lên đến một tỷ đồng (quy đổi ra tiền Việt Nam). Một bức tranh có thể được đấu giá hàng triệu USD.
Đấu giá tại Việt Nam hiện quy định bởi nhiều luật, liên quan đến nhiều cơ quan. Luật Đấu giá quy định trình tự, thủ tục. Nhưng liên quan đến tài sản nào lại là luật chuyên ngành đó. Nếu vi phạm về đấu giá có các chế tài như xử lý dân sự, hành chính, hình sự. "Những vụ vừa rồi, có thể áp dụng quy định về tình trạng nâng giá có dụng ý và tội đầu cơ", ông Long nói và cho rằng cần đồng bộ hóa các quy định về đấu giá.
Trường hợp đấu giá đất tại Thủ Thiêm, nếu phân tích một cách bình thường thì theo cơ chế thị trường. Nếu phát hiện dấu hiệu bất bình thường mà chứng minh được thì cần xử lý. Vì vậy, cần rà soát vấn đề về trình tự, thủ tục đấu giá đảm bảo chặt chẽ; rà soát khung liên quan tiền đặt cọc, phí... về đấu giá đất đai.
Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc nhấn mạnh cần siết lại các quy định về đấu giá đất để đảm bảo đấu giá chặt chẽ hơn. Chẳng hạn, phải xác định nhà đầu tư, tăng tiền đặt cọc và gửi ở tài khoản của Hội đồng đấu giá quản lý. Trường hợp doanh nghiệp bỏ cọc thì tiền này không được rút lại; thời gian nộp tiền đặt cọc cần ngắn hơn. Cam kết thực hiện mục tiêu đấu giá cũng cần quy định chặt chẽ hơn, tránh đấu giá xong thì nhà đầu tư "om" đất không đầu tư sử dụng, lãng phí.
Về giá khởi điểm đấu giá đất, Bộ trưởng Tài chính cho rằng cần sửa đổi, nếu không việc xác định giá đất đấu giá vẫn không chính xác, không nhất quán. Theo Nghị định 44 và Thông tư 36 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, có 5 phương pháp xác định giá đất là so sánh, thặng dư, chiết khấu, thu nhập và số. Nhưng với dự án đầu tư mới sử dụng 3 phương pháp xác định giá là thặng dư, bảng giá đất, so sánh. "Nếu lấy giá giả định, doanh thu giả định để tính giá thì không chính xác nên cần phải sửa", ông nói.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ kết luận phiên chất vấn. Ảnh: Hiếu Duy
Khép lại hai tiếng rưỡi phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường bám sát chương trình xây dựng pháp luật của Quốc hội, yêu cầu của thực tiễn để nghiên cứu trình Quốc hội sửa đổi Luật Đất đai, Luật Kinh doanh bất động sản và các luật khác có liên quan. Bộ phải khắc phục những bất cập hiện nay; đồng thời quản lý, sử dụng hiệu quả tài nguyên đất đai; hoàn thiện chính sách điều tiết các nguồn thu từ đất, các quy định về thu hồi đất, giải phóng mắt bằng; cải cách thủ tục hành chính...
Lãnh đạo Quốc hội cũng yêu cầu Bộ nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Đấu giá tài sản, các văn bản hướng dẫn luật. Trong đó, chú trọng đến các quy định liên quan đến đấu giá quyền sử dụng đất, không để xảy ra tình trạng lợi dụng các phiên đấu giá để trục lợi; đặc biệt là quy định điều kiện tham gia đấu giá, xác định giá khởi điểm, thời hạn nộp tiền trúng đấu giá; việc xử lý khi cuộc đấu giá có dấu hiệu bất thường.
"Phải có chế tài đủ mạnh để ngăn chặn các trường hợp trúng đấu giá nhưng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các cam kết. Cần tăng cường thanh kiểm tra kiểm tra xử nghiêm vi phạm, không hình sự hóa các quan hệ dân sự và quan hệ hành chính", ông Huệ nhấn mạnh.