Có rất nhiều nhóm người Pygmy, nằm rải rác trên khu vực rộng lớn ở miền Trung và Tây Phi, nhưng tập trung nhiều ở thảm rừng nhiệt đới Congo. Họ được xem như những người lùn của rừng rậm bởi kích thước nhỏ bé. Đại đa số người thuộc bộ tộc Pygmy chỉ cao khoảng 1,2 m và không quá 1,4 m với trọng lượng trung bình là 35 kg.
Với hình dáng tay dài, chân ngắn giống vượn, họ hầu như khoả thân. Đàn ông chỉ mặc một mẩu da nai, trong khi phụ nữ dùng 1 hoặc 2 chùm lá xanh được thay mới mỗi ngày để che bộ phận sinh dục. Họ thích xăm cơ thể, dùng hạt và các sản phẩm khác để trang điểm, cắt tóc xoăn ngắn.
Những người lùn châu Phi này kết hôn từ rất sớm, thường chỉ khi mới 9-10 tuổi. Việc cưới hỏi chỉ đơn giản là một cuộc mua bán với cha của cô gái, giá trao đổi là 5-10 mũi tên. Trường hợp đặc biệt giá sẽ lên 1-2 chiếc giáo hoặc một ít thuốc lá. Một người đàn ông có thể có nhiều vợ nếu đủ khả năng mua. Các bà mẹ sinh con trong rừng, cắt dây rốn bằng răng và chôn nhau thai xuống đất.
Phụ nữ Pygmy với hàm răng sắc nhọn.
Các gia đình Pygmy thường ít khi vượt quá 3 người và họ sẽ vô cùng vui mừng khi đứa trẻ sinh ra là con trai, trong khi bé gái không may mắn sẽ bị chính cha mình đánh bằng lá chuối. Tuy vậy, người Pygmy sống khá tình cảm, quan hệ vợ chồng cũng như cha mẹ với con cái khá sâu sắc.
Tuổi đời của người dân ở đây rất ngắn, thường ít hơn 40 tuổi. Người chết được chôn trong những ngôi mộ, đôi khi người vợ của thủ lĩnh sẽ bị giết để chôn cùng chồng.
Người Pygmy không tin vào cuộc sống sau cái chết, đối với họ chết là sự kết thúc nên không ai có thể tìm thấy dấu vết thờ cúng tổ tiên ở nơi họ sống. Tuy nhiên, họ có niềm tin mơ hồ vào loài ma quỷ mang lại cái chết đột ngột và một thực thể vô hình nào đó có thể làm ra mọi thứ. Sống giữa thiên nhiên rừng rậm, họ coi rừng là Mẹ của mình.
Nhà của người Pygmy ở châu Phi chỉ đơn giản là lùm cây với những cành cây đan kết cùng lá chuối, lá cọ, kích thước hơn 2 m đường kính và cao 1,2 m, có một lỗ nhỏ gần phía dưới để họ bò vào. 10 đến 12 lùm cây như vậy tạo thành một làng. Những lùm cây này chỉ mang tính tạm trú vì họ luôn di cư đến những khu vực khác nhau trong rừng.
Sâu là một món ăn yêu thích của người Pygmy.
Những người lùn của bộ tộc Pygmy chủ yếu sống bằng thịt chim, nai và các loài vật mà họ săn bắn được bằng cung tên. Họ ăn cả kiến trắng, ấu trùng ong và bọ cánh cứng cũng như các loại đậu dại và nấm. Đàn ông ở bộ tộc Pygmy là những thợ săn táo bạo nhất, cũng là một cung thủ cực kỳ khéo léo với thính giác và thị giác nhạy bén. Họ dùng những củ hành nhỏ và mũi tên tẩm thuốc độc để săn voi và bắn những loài vật nhỏ từ rất xa. Trong khi đó việc chính của phụ nữ là thu nhặt.
Họ thích hoa quả, đặc biệt là chuối từ những người hàng xóm lớn hơn, bằng cách trao đổi hoặc đôi khi là ăn cướp. Họ ăn rau sống trong khi thịt được nướng trên tro tàn của lửa. "Đồ bếp" của họ chỉ gồm một vài nồi đất sét và bầu đựng nước.
Người Pygmy thích âm nhạc, có nhiều bài hát dân gian và sử dụng nhiều nhạc cụ. Họ cũng được ca ngợi về khả năng khiêu vũ. Tuy sống thân thiện với các nhóm dân cư láng giềng, đặc biệt người dân làm nông nghiệp, để trao đổi nông sản, nhưng dường như những nhóm dân cư khác lại không thừa nhận bộ tộc Pygmy như con người, mà xem họ như động vật hoặc nửa động vật.
Mối đe dọa sống còn với người Pygmy hiện nay là những khu rừng nhiệt đới đang bị khai thác tràn lan và sự lây truyền của đại dịch AIDS từ các bộ lạc láng giềng.
>> Xem thêm: Ảnh bộ tộc Pygmy ở Congo
Thảo Nguyên (theo african-pygmies.com).