Câu đố là một trong những di sản quý giá được truyền lại từ xưa. Cũng như ca dao, tục ngữ, thể loại này là vốn liếng mà mỗi người đều ít nhiều mang theo từ thuở còn thơ bé. So với các thể loại khác của văn học dân gian, câu đố có số lượng khá khiêm tốn. Dù vậy, câu đố thông qua truyền khẩu vẫn giữ một vai trò quan trọng trong đời sống, sinh hoạt văn hoá của người Việt.
Bộ sách "Câu đố dân gian cho bé".
Xuất phát từ mong muốn lưu giữ, giới thiệu tới thế hệ ngày nay và ngày sau di sản của cha ông, bộ sách “Câu đố dân gian cho bé” được thực hiện. Bộ sách gồm năm cuốn, mỗi cuốn tập hợp các câu đố dân gian được sưu tầm, biên soạn theo từng chủ đề khác nhau như: Có vòi không phải con voi (về công cụ và cảnh vật nông thôn), Một đàn cò trắng phau phau (về đồ dùng trong gia đình), Sừng sững mà đứng giữa đường (về cây cối hoa quả), Tám người khiêng một mâm xương (về con người và loài vật), Vừa bằng cái vung (về hiện tượng thiên nhiên và đời sống).
Câu đố dân gian cho thấy sự gắn bó mật thiết của con người Việt Nam với thiên nhiên, đồng ruộng, làng xóm… Điều đó thể hiện ở việc trong bộ sách có nhiều câu đố xung quanh các chủ đề về thời tiết, về trăng sao, nông cụ, cây, loài vật... Sinh hoạt xã hội cũng được ghi nhận và miêu tả rất thú vị. Ngoài ra, trong câu đố về con người, ta có thể thấy cha ông ta đã quan sát đầy suy tư về chính bản thân mình:“Sáng đi bốn chân, trưa đi hai chân/ Chiều đi ba chân, tối đi tám chân.”
Các phương thức biểu hiện câu đố khá linh hoạt, khi là thể thơ lục bát (Trên trời có giếng nước trong/Con kiến chẳng lọt, con ong chẳng vào), lúc lại nói lái (khi đi cưa ngọn, khi về cũng cưa ngọn), khi thì láy vần (vừa bằng cái nong, cả làng đong chẳng hết), khi thì nói thẳng tuột (trùng trục như con chó thui, chín mắt chín mũi chín tai chín đầu)…
Trong bộ sách này, mục đích của nhóm biên soạn là bước đầu giới thiệu một phần tinh túy của câu đố dân gian với thiếu nhi. Bởi vậy, những câu đố trong sáng, phù hợp với tuổi thơ được đưa vào. Có nhiều câu đố dù đặc sắc, thú vị, nhưng ngôn ngữ có thể “tục” với thiếu nhi, hoặc đối tượng đố là người lớn thì không được chọn.
Để thêm phần sinh động, hấp dẫn, bộ sách được minh hoạ với các tác phẩm vừa giàu chất truyền thống dân gian, vừa đậm nét vui tươi, nhí nhảnh dành cho trẻ thơ.
Lam Thu