Lúc đầu tôi rất băn khoăn tại sao lại có cái lỗ trên một khu tường rào bằng gạch kiên cố và chắc chắn vậy. Quan sát một hồi, tôi thấy một phụ nữ và đứa bé, có vẻ là con chị, mang theo khăn tắm và chai nước đi xe máy qua. Hóa ra người ta chui qua cái lỗ đó để đi tắm.
Câu chuyện bờ biển bị bê tông hóa hay resort khóa mặt tiền bãi biển gây bức xúc lâu nay. Chính quyền địa phương các tỉnh ven biển và ngành liên quan đã rà soát các dự án đầu tư chậm tiến độ để đòi lại bãi biển cho người dân. Nhưng khi không có resort hay khi các resort phải xây lùi vào trong, các bãi biển công cộng sẽ trở nên như thế nào? Có một thực tế là những bãi biển trong các resort được quản lý quy củ và sạch sẽ, còn những nơi do người dân dựng lều lán để kinh doanh hay không có ai quản lý thì có rất nhiều rác.
Trong lĩnh vực quản trị rừng, Việt Nam đã triển khai chính sách Chi trả dịch vụ môi trường rừng ở cấp quốc gia. Chính sách này quy định các tổ chức, cá nhân được hưởng lợi từ rừng như nhà máy thủy điện (rừng giúp điều tiết và duy trì nguồn nước), công ty du lịch (rừng cung cấp cảnh quan tự nhiên và bảo tồn đa dang sinh học) phải chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng cho các chủ rừng. Số tiền này có thể coi là hỗ trợ về mặt tài chính khuyến khích những chủ rừng tiếp tục bảo vệ và mở rộng diện tích rừng.
Liệu trong việc quản lý cảnh quan bờ biển, chúng ta có thể xây dựng một cơ chế tương tự. Bên cạnh việc quy định resort phải xây cách bờ biển một khoảng cách nhất định như đã làm ở Hội An, tôi nghĩ những đơn vị hưởng lợi phải có nghĩa vụ hỗ trợ tài chính cho chính quyền và cộng đồng địa phương trong việc quản lý bờ biển. Hơn nữa, nếu coi bãi biển là một tài sản chung thì người dân có quyền được biết chính quyền có kế hoạch khai thác như thế nào.
Năm 2013, chính quyền thành phố Gold Coast, một thành phố du lịch nổi tiếng ở Australia với 52 km bờ biển, đã công bố kế hoạch hoành động để duy trì, bảo vệ và quản lý đường bờ biển trong vòng 10 năm. Trên trang web của thành phố, câu hỏi đầu tiên mà chính quyền đặt ra với mọi người là "Gold Coast sẽ ra sao nếu không có bờ biển?". Và câu trả lời là hàng loạt thông tin chính sách quản lý, chiến lược phát triển, các chương trình chính thức và chiến dịch tình nguyện nhằm bảo vệ, kèm các hình ảnh được cập nhật liên tục về bờ biển sạch đẹp và quy củ của thành phố.
Việc quản lý cảnh quan thiên nhiên sẽ chỉ hiệu quả khi con người vừa khai thác vừa giữ gìn. Vẫn còn những cái lỗ trên tường rào resort và trong việc quản lý bờ biển của chúng ta. Bài toán lớn không chỉ là cho xây hay không cho xây resort, mà là một cơ chế khai thác công bằng và quyền tiếp cận thông tin, để người dân vừa được hưởng thụ, vừa có tiếng nói và hành động hiệu quả trong việc bảo vệ tài sản vô giá mà thiên nhiên ban tặng.
Lương Vân Lam