Châu Á đang nổi lên như một mắt xích yếu trong quá trình phục hồi kinh tế toàn cầu, vì các hạn chế đại dịch mới kìm hãm sản xuất ở một số quốc gia. Trong khi, xuất khẩu của Trung Quốc cũng có dấu hiệu chậm lại.
Với tiến độ tiêm chủng chậm hơn so với phương Tây, châu Á đang chạm đỉnh của làn sóng bùng phát Covid-19 mới, gây ra bởi biến thể Delta. Sự lây lan của dịch bệnh đang đe dọa làm tổn thương lòng tin của người tiêu dùng và xói mòn lợi thế của nhiều cường quốc sản xuất tại đây.
Các quốc gia ở Đông Nam Á là một trong những nền kinh kế chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, do phải tiến hành các biện pháp phong tỏa và giãn các xã hội. Theo IHS Markit, sản xuất suy giảm trên khắp khu vực này. Indonesia và Malaysia, những nơi phải đối mặt với tình trạng số ca lây nhiễm và tử vong tăng mạnh, đang thuộc nhóm chịu ảnh hưởng hàng đầu.
Một con phố vắng lặng ở Kuala Lumpur, Malaysia vào tháng 7/2021. Ảnh: Zuma Press.
Nhu cầu nước ngoài vốn đã thúc đẩy các nền kinh tế xuất khẩu như Trung Quốc và Hàn Quốc trong đại dịch, với các nhà máy sản xuất hàng tiêu dùng từ xe đạp đến đồ nội thất, thiết bị điện tử được hưởng lợi. Nhưng động lực đó đang có dấu hiệu chậm lại. Tại Trung Quốc, Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) tháng 7 đã giảm xuống mức thấp nhất trong hơn một năm, cho thấy nhu cầu trong và ngoài nước đang giảm nhiệt.
Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), gần 40% dân số ở các nền kinh tế tiên tiến đã được tiêm phòng đầy đủ, so với chưa đến một nửa tỷ lệ đó ở các nền kinh tế mới nổi. Ở nhiều nước Đông Nam Á, tỷ lệ này thậm chí còn thấp hơn. Khoảng 8% dân số Indonesia và Philippines đã được tiêm chủng đầy đủ, và khoảng 6% ở Thái Lan.
Malaysia đã yêu cầu các nhà máy trong các lĩnh vực không cần thiết như may mặc phải đóng cửa kể từ đầu tháng 6, sau khi một loạt đợt bùng phát dịch Covid-19 liên quan đến nơi làm việc. Tan Thian Poh, người đứng đầu của Asia Brands, một nhà may mặc, cho biết các quy định có nghĩa là ông không thể sản xuất quần áo trong hai tháng, khiến các đơn hàng xuất khẩu bị trì hoãn.
Lối thoát duy nhất của ông là sản xuất thiết bị bảo hộ cá nhân, được chính phủ coi là một lĩnh vực thiết yếu. Tuy nhiên, ông cũng chỉ được duy trì 60% lực lượng lao động so với bình thường. "Sự bất ổn này đã tác động đến chúng tôi", ông nói và cho biết các nhà mua hàng có nguy cơ chuyển sang chọn đối tác gia công khác.
Do các chuỗi cung ứng trong khu vực được kết nối chặt chẽ, nên việc ngừng hoạt động của nhà máy ở một quốc gia có thể gây ra vấn đề ở nơi khác. PT Pan Brothers, một nhà sản xuất hàng may mặc Indonesia với 31.000 công nhân, đã được phép hoạt động lại hoàn toàn vì nó được xem là quan trọng.
Tuy nhiên, công ty này không hoàn toàn tránh được những thách thức trong sản xuất, vì việc giao hàng nguyên liệu thô từ Việt Nam và các quốc gia khác đã bị trì hoãn do tình trạng giãn cách ở những nơi đó, theo Anne Patricia Sutanto, Phó giám đốc điều hành của công ty.
Tại Trung Quốc, chỉ số phụ về đơn hàng mới của PMI chính thức giảm xuống 47,7 trong tháng 7, mức thấp nhất kể từ tháng 6/2020. Chỉ số dưới 50 cho thấy lượng đơn hàng đang thu hẹp vì nhu cầu nước ngoài giảm. Cho đến nay, biến thể Delta đã được phát hiện tại hơn 26 thành phố ở Trung Quốc, có nguy cơ làm suy giảm tâm lý người tiêu dùng.
Lĩnh vực xuất khẩu của Hàn Quốc tăng 29,6% trong tháng 7 so với một năm trước. Trong khi, hồi tháng 6 nó đã tăng trưởng đến 39,8%. Dự báo nền kinh tế này sẽ đối mặt với những thách thức về bất ổn chuỗi cung ứng trong những tháng tới.
"Ngay cả khi mối đe dọa tức thời của virus giảm bớt trong vài tháng, tác động kinh tế của nó có thể kéo dài", Frederic Neumann, đồng Trưởng bộ phận Nghiên cứu Kinh tế châu Á tại HSBC, nhận định. Các nhà phân tích cũng cảnh báo, nếu biến thể Delta tiếp tục lây lan nhanh ở châu Á mà việc triển khai tiêm chủng vẫn chậm thì nó có thể dẫn đến một loạt các tác động kinh tế lâu dài hơn.
Vì đóng vai trò là cơ sở sản xuất lớn của toàn cầu nên việc phong tỏa ở những nơi như Thái Lan sẽ cản trở sản lượng hàng hóa của thế giới. Điều đó có nguy cơ làm xấu đi chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn đã căng thẳng trong bối cảnh chi phí vận chuyển tăng cao và tình trạng thiếu hụt một số thành phần, nguyên liệu. "Đó không phải là chỉ báo tốt cho bức tranh lạm phát toàn cầu", Jingyi Pan, Phó giám đốc kinh tế IHS Markit tại Singapore bình luận.
Sự gia tăng các ca nhiễm Covid-19 cũng có thể khiến các ngân hàng trung ương ở châu Á khó bám sát các kế hoạch bình thường hóa ban đầu, buộc một số phải giữ chính sách nới lỏng trong thời gian dài hơn. Điều đó có thể làm tăng thêm rủi ro về xu hướng dòng vốn chảy ra, trong bối cảnh Cục Dự trữ Liên bang Mỹ có thể thắt chặt chính sách sớm vì áp lực lạm phát ngày càng tăng.
Các nhà kinh tế cho biết, tất cả những trở ngại này đối với sự phục hồi hoàn toàn trong khu vực có thể thúc đẩy nhiều quốc gia xem xét lại hiệu quả của việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn mở rộng và tăng tốc triển khai tiêm chủng, một yếu tố có thể cho phép họ mở cửa trở lại nền kinh tế. Singapore, quốc gia có kế hoạch nới lỏng hạn chế đi lại vào cuối năm nay, khi đã tiêm phòng đầy đủ cho khoảng 80% dân số, có thể là một trường hợp tốt để học hỏi.
"Yếu tố quan trọng là các chính phủ phải quản lý nghiêm ngặt các biện pháp kiểm soát di chuyển hoặc giãn cách xã hội như thế nào để giữ cho vấn đề sức khỏe cộng đồng được ổn định", Steven Cochrane, Nhà kinh tế trưởng châu Á - Thái Bình Dương của Moody’s Analytics ở Singapore, đánh giá. Theo vị chuyên gia, nếu không có sự phổ biến nhanh chóng của vaccine thì khu vực này chẳng có nhiều sự lựa chọn ngoài việc siết chặt các hạn chế di chuyển như hiện nay.
Phiên An (theo WSJ)