Năm 1988 khi làm Giám đốc Công ty Cholimex, ông Phan Chánh Dưỡng cùng nhóm nghiên cứu kinh tế (thường gọi là "nhóm thứ Sáu") được Thành ủy TP HCM giao xây dựng đề án thu hút đầu tư nước ngoài. Sau khi chọn vị trí làm khu chế xuất Tân Thuận ở bán đảo Tân Thuận Đông, huyện Nhà Bè (nay thuộc quận 7), nhóm nhận thấy trở ngại lớn nhất để khu chế xuất phát triển là vấn đề giao thông. Nhà Bè lúc đó là vùng đầm lầy, ít dân cư, đi lại khó khăn. Tuyến đường độc đạo Nguyễn Tất Thành (từ quận 4 qua) nhỏ hẹp, khó đáp ứng khi quy mô khu chế xuất lên tới 80.000 lao động. Việc mở đường lớn, kết nối khu chế xuất với quốc lộ 1, thuận tiện giao thương, phát triển vùng được "nhóm thứ Sáu" tính tới.
Ông Phan Chánh Dưỡng kể lại quá trình xây dựng đường Nguyễn Văn Linh, ngày 19/4. Ảnh: Gia Minh.
Tuy nhiên đề xuất mở đường lớn vấp phải sự phản đối của nhiều sở ngành thành phố. Một số cơ quan chấp thuận làm đường, song bề rộng chỉ 18 m và xây trên tuyến Nguyễn Thị Thập (quận 7) hiện nay. Bởi nếu làm rộng 60 m, sau đó nâng lên 120 m như đề xuất thì "hơn 100 năm nữa tuyến đường cũng không đủ xe chạy, rất lãng phí". Nhóm ông Dưỡng được đề nghị phải đưa ra số liệu chứng minh tính hiệu quả của tuyến đường.
Tranh luận không dứt, còn phía đề xuất rơi vào bế tắc vì không biết tìm đâu ra dữ liệu để thuyết phục. Với kinh nghiệm làm kinh tế lâu năm, nhóm chỉ có niềm tin chắc chắn rằng sau khi khu chế xuất hoạt động, đầu tư nước ngoài sẽ đổ vào, hàng hóa làm ra cần nhiều xe container chở đi tiêu thụ, phân phối, xuất khẩu... Ngoài ra, tuyến đường hoàn thành giúp phát triển đô thị, thu hút người dân đến sinh sống, nhu cầu giao thông tăng cao. Nhưng lúc đó ý tưởng đô thị hóa vùng đầm lầy Nhà Bè được xem là "điều không tưởng". Bởi đây là vùng đất sình lầy, lún sâu, "thảy con trâu còn chìm", sẽ không ai dám đến ở.
Khu vực Nhà Bè năm 1996, nơi tuyến đường Nguyễn Văn Linh chạy qua. Ảnh: Công ty TNHH phát triển Phú Mỹ Hưng.
"Người được xem có vai trò quyết định cho xây dựng đường Nguyễn Văn Linh là nguyên Bí thư Thành uỷ TP HCM Võ Trần Chí", ông Dưỡng kể. Sau khi nghe đề xuất và đánh giá nhiều khía cạnh, người đứng đầu Thành uỷ đồng ý chủ trương làm đường. Để tạo đồng thuận, ông Chí trực tiếp "thuyết trình" với sở ngành. Song, ông không nói dưới góc độ kỹ thuật mà đặt vấn đề liệu thành phố có thiệt hại gì khi con đường được mở. Nếu không "các anh cứ để doanh nghiệp làm bởi vốn họ bỏ ra, thành phố chỉ lo mặt bằng". Chính sự quyết tâm này dẫn tới sự ra đời đại lộ mang tên cố Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh.
Các buổi làm việc giữa lãnh đạo thành phố, nhà đầu tư, nhà thầu... diễn ra liên tục sau đó để thống nhất phương án thiết kế, thi công... Vấn đề khó khăn nhất là bài toán xử lý nền đất yếu trong điều kiện kỹ thuật trong nước hạn chế, nhân lực trình độ thấp. Với địa hình tương tự, thi công ở các nước phát triển sẽ nạo vét toàn bộ bùn, đổ bêtông xuống. Phương án này được xem hiệu quả nhưng chi phí quá lớn, nhà đầu tư khó kham nổi. Cuối cùng các bên thống nhất sẽ đắp cát làm đường bởi vật liệu này chịu lực tốt, độ ổn định cao khi được bồi đắp nhiều lần.
Năm 1994, quy hoạch tổng thể đô thị mới Phú Mỹ Hưng được Thủ tướng Võ Văn Kiệt phê duyệt. Cuối năm 1996, dự án đại lộ tổng vốn đầu tư 100 triệu USD khởi công. Việc xây dựng tuyến đường chia thành ba giai đoạn, trong đó giai đoạn một quy mô hai làn xe hoàn thành năm 1998. Bốn năm sau, công trình làm giai đoạn hai, mở rộng lên từ 4-6 làn. Giai đoạn ba triển khai từ năm 2004, mở rộng đường lên 120 m, 10 làn xe.
Đường Nguyễn Văn Linh góp phần thay đổi bộ mặt khu Nam Sai Gòn. Ảnh: Quỳnh Trần.
Do xây dựng trên vùng đầm lầy, kênh rạch chằng chịt nên việc thi công cần nhiều vật liệu so với những nơi khác để bù lún, gia cố nền... Tại một số khu vực, phương án thi công thực hiện bằng giải pháp khoan các cọc bêtông cốt thép và các cầu trên tuyến sử dụng dầm dự ứng bêtông đúc sẵn... giúp ổn định và tăng tuổi thọ công trình... Từng giai đoạn của dự án đều được các cơ quan chuyên ngành của thành phố và trung ương kiểm tra, giám sát chặt chẽ.
Sáng 30/12/2007, đường Nguyễn Văn Linh xuất phát từ quốc lộ 1 (huyện Bình Chánh) đến giao lộ Huỳnh Tấn Phát, dài gần 18 km hoàn thành, bao gồm cả xây 10 cây cầu trên tuyến, trong đó ba cầu lớn nhất là Ông Lớn, Xóm Củi và Cần Giuộc. Hai bên tuyến và phần đất trống ở giữa được trồng cây xanh, làm hệ thống hạ tầng cấp thoát nước, điện, viễn thông...
Đại lộ chính là tiền đề hình thành, phát triển khu đô thị Nam Sài Gòn, Phú Mỹ Hưng, khu công nghiệp Hiệp Phước... Hai tuyến đường Nguyễn Hữu Thọ, Nguyễn Văn Tạo được xây dựng sau đó, kết nối đại lộ góp phần xoá đói giảm nghèo cả vùng Nhà Bè. Giao thông thuận lợi không chỉ giúp Khu chế xuất Tân Thuận phát triển mà còn thu hút nhiều nhà đầu tư. Quận 7 và Nhà Bè luôn nằm trong tốp đứng đầu về đầu tư nước ngoài.
Đường Nguyễn Văn Linh đoạn qua khu khu đô thị Phú Mỹ Hưng ban đêm. Ảnh: Hữu Khoa.
Tầm chiến lược của con đường càng được xác định rõ khi là một phần vành đai 2, tạo liền mạch giữa khu Nam Sài Gòn đến các quận 2, 9, Thủ Đức (nay là TP Thủ Đức). Đồng thời tuyến đường trở thành trục xương sống kết nối các vùng kinh tế trọng điểm miền Tây và Đông Nam Bộ khi cầu Phú Mỹ vượt sông Sài Gòn được đầu tư xây dựng.
Theo ông Phan Chánh Dưỡng, giá trị lớn nhất của đại lộ Nguyễn Văn Linh chính là thay đổi tư duy về đầu tư hạ tầng giao thông. Sau đó, thành phố mạnh dạn làm những tuyến đường "rộng mênh mông" như Võ Văn Kiệt, Phạm Văn Đồng... không chỉ thuận tiện đi lại mà còn giúp kinh tế, xã hội cả vùng phát triển, tăng trưởng.
Gia Minh