Người hâm mộ Leeds chế cờ, ca ngợi Bielsa sau khi ông giúp CLB giàu truyền thống này vô địch giải hạng Nhất, giành vé trở lại Ngoại hạng Anh sau 16 năm. Ảnh: AFP.
Bóng đá hiện tại có hai HLV mang biệt danh "Gã Điên" (El Loco): Martin Palermo của CLB Mexico, Pachuca, và Marcelo Bielsa. Bielsa là thầy của Palermo, và không chỉ của riêng chiến lược gia này mà còn của rất nhiều HLV khác trên thế giới, trong đó có cả Diego Simeone, Pep Guardiola.
Tại sao một bộ óc thông tuệ như Bielsa lại bị coi là điên rồ? Vì con người này có tính cách điên thật sự, và nghiện làm việc điên cuồng. Hồi còn làm HLV Newell’s Old Boys, Bielsa từng bảo với hậu vệ Fernando Gamboa rằng: "Nếu cần phải chặt cả ngón tay để đội nhà chiến thắng, tôi cũng sẵn sàng".
Vẫn thời dẫn dắt Newell’s Old Boys, năm 1992, nhóm fan cuồng kéo đến tận nhà để chửi rủa ông vì đội nhà thua 0-6. Bielsa hiên ngang mở cửa nhà, tay lăm lăm quả lựu đạn trên tay. Ông quát to: "Biến hết, không thì ăn na cả lũ". Khi đám CĐV sợ hãi bỏ chạy, Bielsa còn đuổi theo một đoạn.
Năm 2016, ông từng tự ý bỏ Lazio chỉ... hai ngày sau khi ký hợp đồng. Trước đây, Bielsea cũng từng bỏ ghế HLV trưởng ở Newell’s Old Boys chỉ vì ban lãnh đạo từ chối phạt các cầu thủ đi dự tiệc cưới tới 5h sáng, dù ông đã ban lệnh giới nghiêm vào 1h sáng. Học trò cũ Gamboa từng góp ý thẳng với Bielsa: "Sếp sống 24 tiếng với bóng đá mỗi ngày cũng không sao, nhưng cầu thủ chúng tôi còn có cuộc sống khác ngoài bóng đá nữa chứ". Một cựu trợ lý của Bielsa thì than thở: "Làm việc cho Bielsa, tôi bị vợ dọa bỏ mấy lần".
Nhưng, chẳng HLV nào điên cuồng với công việc như El Loco. Bielsa mắc bệnh nghiện công việc ngay từ thời ông phải treo giày khi 25 tuổi. Chuyển sang dẫn dắt đội bóng của một trường đại học, Bielsa xem giò tới 3.000 người trước khi chọn ra đội hình 20 người.
Có lần đưa nhà vợ đi du lịch, nhưng Bielsa ngồi lì suốt trong phòng khách sạn để mổ băng đối thủ, thay vì ra bãi biển cùng mọi người. Thậm chí, Bielsa còn kéo bố vợ ở lại phòng để phụ ghi chú chiến thuật nọ kia.
Sau khi sang Anh dẫn dắt Leeds từ Hè 2018, Bielsa mời cậu học trò cũ ở Bilbao trước đây là Ander Herrera đi ăn. Cựu tiền vệ của Man Utd kể rằng mới ngồi vào bàn ăn một lúc, Bielsa lấy lọ muối và lọ hạt tiêu rắc lên bàn để chia sẻ về 14 chiến thuật khác nhau mà ông đang nghĩ tới trong đầu. "Bielsa rất chịu khó ghi chú và mổ xẻ tất cả các trận. Ví dụ, nếu xem được tình huống Wayne Rooney và Anthony Martial phối hợp ghi bàn cho Man Utd, ông ấy sẽ cắt video, cho các học trò xem và yêu cầu họ phối hợp theo bài đó đến nhuần nhuyễn thì thôi", Herrera kể.
Đầu óc Bielsa lúc nào cũng chỉ nghĩ tới chiến thuật, chiến thuật và chiến thuật. Cựu thủ môn tuyển Argentina, Pablo Cavallero tiết lộ hồi 2001, Bielsa từng một mình chạy ngoài sân tập lúc 2h sáng. Ông vừa chạy vừa đeo tai nghe các bài phân tích chiến thuật của bản thân. Bảo vệ thấy bóng khả nghi trên sân tập, tưởng kẻ gian. Họ hô to, yêu cầu dừng lại, nhưng mải nghe băng, Bielsa không để ý. Phải tới lúc bị bảo vệ chĩa súng vào người, ông mới cuống cuồng: "Đừng bắn, đừng bắn. Tôi là Bielsa đây".
Bielsa từng đứng lớp, đào tạo ra nhiều HLV danh tiếng thuộc lớp kế cận.
Marcelo Bielsa không thể được xem là thành công, nếu so đọ thành tích. Ông kém xa Jose Mourinho, Pep Guardiola, hay Zinedine Zidane... Nhưng ông hơn tất cả HLV đang đương nhiệm ở khoản đào tạo ra những môn đồ chiến thuật.
Guardiola, Zidane, Mourinho hay Frank Lampard muốn trở thành một HLV? Việc đầu tiên là phải ghi danh một khóa đào tạo huấn luyện. Ở đó, họ phải học theo một giáo án. Bạn có biết rằng, giáo án đào tạo HLV ấy do chính Marcelo Bielsa xây dựng và phát triển?
Bielsa hơn người ở sự thông tuệ và nhãn quan khoa học. Ông biến bóng đá thành một trận cờ vua, mà HLV là một kỳ thủ đạt đẳng cấp đại kiện tướng với mọi chỉ số IQ và Elo cực cao.
Năm 1997, để chuẩn bị cho buổi phỏng vấn xin việc vị trí HLV trưởng Velez Sarsfield, Bielsa đã chuẩn bị hơn 50 bản ghi hình liên quan đến việc huấn luyện CLB sao cho hiệu quả nhất.
Bielsa là người đưa ra ý niệm về sơ đồ 4-3-3 mới mẻ, với trọng tâm là hai cầu thủ bám biên, và sẵn sàng chuyển sang 3-4-3 khi cần thiết. Khi ông áp dụng sơ đồ này cho Newell's Old Boys đầu thập niên 1990, đó bị xem là một ý tưởng quá mới, khiến tất cả cảm thấy điên rồ và sợ hãi.
Nhưng sau đó, tất cả đều phải ngả mũ kính nể. Trong hai năm dẫn dắt Newell's Old Boys, Bielsa đem về hai chức vô địch Apertura, rồi Clausura và trở thành nhà vua của bóng đá Argentina. Đó là nhờ chiến thuật 4-3-3 cùng cách huấn luyện tấn công, phòng ngự, phối hợp khu vực, phá bẫy việt vị... thông qua hàng trăm tình huống giả định mà cái đầu bác học của Bielsa có thể nghĩ ra.
Bielsa cũng đem tính kỷ luật cao, phương pháp khoa học, và những tư duy uyên bác vào bóng đá. Chụp màn hình, phân tích hình ảnh, bao quát trận đấu bằng bản đồ và tài liệu, phân tích đối thủ bằng thống kê và băng hình... là những việc rất bình thường với các HLV ngày nay. Nhưng vào đầu những năm 1990, chỉ Bielsa làm như thế. "Ông ấy đã thay đổi tất cả", học trò cũ Tata Martino, cựu HLV Barca và Argentina, nói về ông thầy. "Những bài tập bóng ngắn không còn mới mẻ. Ngày nay, nó là kim chỉ nam của mọi đội bóng. Nhưng ở những năm 1990, đó là một phát minh vĩ đại".
Bielsa tóm gọn tinh hoa bóng đá của ông trong bốn từ: Tập trung - Cơ động, Quay vòng - Tùy biến. Trong đó, Bielsa rất mực coi trọng yếu tố "Tùy biến". Khi tình huống thay đổi, lập tức con người cũng phải thay đổi để thích ứng và không bị động. Chính vì thế, Bielsea luôn yêu cầu các cầu thủ của ông luôn ở trạng thái tùy biến.
Nói không quá, Bielsa đã khơi mở lăng kính bóng đá mới cho những người làm nghề huấn luyện. Đó là lăng kính khoa học thuần túy, mọi yếu tố đều được phân tích cặn kẽ, rốt ráo trước khi có kết luận cuối cùng, thuyết phục.
Tất nhiên, không phải tư duy nào của Bielsa cũng đem lại kết quả tích cực, bởi nếu không, ông đã không lẹt đẹt về mặt thành tích như thế. Tuy nhiên, Bielsa là người khai sơn phá thạch tạo nên hướng đi mới. Đấy mới là di sản đồ sộ mang tính truyền cảm hứng mà ông dành cho các lớp HLV kế cận.
Diego Simeone (thứ ba từ phải sang) là một trong nhiều môn đồ xuất sắc của Bielsa, thành danh trên cương vị HLV. Ảnh: AP.
Rất nhiều HLV được ca tụng bằng mỹ từ "Bậc thầy chiến thuật" khi đem về vô số vinh quang. Nhưng cũng có HLV được coi là "Bậc thầy của những bậc thầy chiến thuật" dù không đạt được thành tích cụ thể đáng kể nào. Và Bielsa là một người như thế, bởi tư tưởng của ông đã làm thay đổi cả thế giới bóng đá trong khoảng 30 năm qua.
Trâm Anh(theoThe Athletic)