Chiều 17/3, TAND Hà Nội tiếp tục xét hỏi các bị cáo trong vụ sai phạm đấu thầu tại Trung tâm ứng cứu khẩn cấp máy tính Việt Nam (VNCERT), liên quan Công ty Cổ phần Tiến bộ quốc tế (AIC). Đây cũng là vụ án thứ 5, bị cáo Nguyễn Thị Thanh Nhàn, chủ tịch AIC, bị xét xử vắng mặt do đang bỏ trốn.
Vụ án khởi nguồn khi VNCERT thực hiện gói thầu mua sắm thiết bị phục vụ an toàn thông tin mạng, tổng vốn 95 tỷ đồng. Ông Nguyễn Trọng Đường, Giám đốc VNCERT khi đó, bị cáo buộc nhận một tỷ đồng của AIC, chỉ đạo cấp dưới tạo điều kiện cho công ty này gian lận và trúng thầu với giá khống, gây thiệt hại hơn 17 tỷ đồng.
Bị cáo Nguyễn Trọng Đường, cựu Giám đốc Trung tâm ứng cứu khẩn cấp máy tính Việt Nam (VNCERT), cựu Vụ phó Kế hoạch tài chính Bộ Thông tin Truyền thông. Ảnh: Danh Lam
Nhận lỗi sáng nay với tư cách người đứng đầu, song ông Đường phân trần, chịu nhiều áp lực từ Bộ trưởng Thông tin Truyền thông khi đó là ông Trương Minh Tuấn, do trực tiếp chỉ đạo phải hỗ trợ AIC trúng thầu.
Công ty tư vấn đổ lỗi cho dự án khó
Công ty Khang Phát do Nguyễn Vũ Cường làm giám đốc, được ông Đường chỉ định làm đơn vị tư vấn, khảo sát bị cáo buộc đã có sai phạm ngay từ giai đoạn đầu của dự án.
Cụ thể, bị cáo Cường và cấp phó Mai Phương Nam dù là đơn vị tư vấn, có trách nhiệm nghiên cứu khảo sát độc lập để đưa ra danh mục thiết bị và giá, cung cấp cho VNCERT để làm căn cứ dự toán nhưng lại phối hợp với VNCERT và AIC xây dựng danh mục, giá thiết bị theo giá AIC đề xuất, cao hơn thực tế thị trường 40%.
"Là công ty tư vấn nhưng lại lấy báo giá từ chủ đầu tư để làm căn cứ tư vấn, thế lúc đó còn cái chức năng tư vấn nữa không? Thế này là lấy danh nghĩa công ty tư vấn thôi chứ thực tế là làm theo yêu cầu của người ta đúng không?", chủ tọa Lưu Ngọc Cảnh thẩm vấn.
Ông Cường trả lời do năng lực công ty hạn chế.
Phiên tòa do thẩm phán Lưu Ngọc Cảnh làm chủ tọa. Ảnh: Danh Lam
"Dự án này rất đặc thù về an ninh mạng nên để cung cấp giải pháp tư vấn thì không phải đơn vị nào cũng làm được. Công ty bị cáo do đó chủ yếu dựa vào danh mục do nhân viên kỹ thuật của VNCERT đưa ra là chính", ông Cường phân trần và thừa nhận chủ đầu tư sẽ là bên quyết định danh mục thiết bị và giá, sau đó đưa cho công ty tư vấn.
Ông Cường thừa nhận khâu kiểm soát hồ sơ không tốt nên "người ta đưa danh mục thiết bị gì, ra hay vào đều không biết".
Ông lần thứ hai viện lý do "dự án đặc biệt, đặc thù, khó", cho rằng đáng lẽ khâu thu thập báo giá là công ty tư vấn phải làm, nhưng "dự án rất đặc biệt, rất khó thu thập báo giá". Vì thế, công ty này dựa vào VNCERT, trong khi VNCERT lại lấy giá của chính AIC.
Bị cáo Mai Phương Nam, cấp phó của ông Cường, trước đó được ông Cường cử sang làm việc với VNCERT do là người "giỏi, chuyên môn cao nhất" của công ty.
Song tại tòa, đối mặt các cáo buộc trên, ông Nam tự nhận "năng lực kém", không nắm được giá, trong khi dự án có các thiết bị mang tính chuyên môn sâu. Ông Nam nói phụ thuộc vào VNCERT, "đưa cho giá nào thì đưa vào hồ sơ" mà không tự đi thu thập báo giá để đưa ra dự toán.
Giai đoạn đấu thầu, ông Nam tiếp tục là thành viên trong tổ tư vấn đấu thầu. Gói thầu khi này được bà Nhàn bố trí "quân xanh" để đảm bảo AIC trúng thầu, làm khống tài liệu thể hiện năng lực chuyên môn của các công ty này. Tất cả sau đó đều bị đánh giá không đáp ứng được năng lực.
Nguyễn Vũ Cường, Giám đốc Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Khang Phát. Ảnh: Danh Lam
Theo cáo buộc, ông Đường lấy tư cách Giám đốc VNCERT, chủ đầu tư dự án, đã chỉ đạo cấp dưới báo cho các công ty tiếp bổ sung tài liệu và gửi văn bản để hợp thức hồ sơ.
Khai về điều này, bị cáo Nam thừa nhận chủ đầu tư đã chấp thuận cho bổ sung tài liệu, vì thời gian gấp quá. Vì thế, bị cáo chấp thuận cho bổ sung và "giờ đã nhận thức đó là sai".
Dù ông Nam nói không nhớ, song theo cáo buộc được chủ tọa trích dẫn tại tòa, ông Cường cùng các đồng phạm tại VNCERT và Công ty Khang Phát đã chỉnh sửa thông số Hồ sơ mời thầu để đảm bảo các thông số kỹ thuật danh mục thiết bị, hãng sản xuất thiết bị, nhằm phù hợp với các danh mục thiết bị của AIC để "chỉ AIC có thiết bị đó, các nhà thầu khác không có", chủ tọa nêu.
Bị cáo Nam thừa nhận cáo buộc này.
Công ty thẩm định giá "tưởng chứng thư thẩm định không quan trọng"
Trong vụ án này, ngoài bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn còn có hai người từng bị xét xử trong 4 vụ án khác tại đều liên quan sai phạm đấu thầu mua sắm thiết bị công tại TP HCM, Thanh Hóa, Bắc Ninh và Điện Biên. Đó là bị cáo Đặng Xuân Minh, Giám đốc Công ty cổ phần thẩm định giá BTC VALUE, đang chấp hành hình phạt tổng hợp 7 năm 6 tháng tù; và thẩm định viên tại công ty này, bị cáo Nguyễn Quốc Việt, 5 năm 9 tháng tù.
Cũng như sai phạm trong các vụ án bị xét xử trước đó, trong dự án của VNCERT, Minh và Việt bị cáo buộc thông đồng trong thẩm định giá và ban hành chứng thư thẩm định theo giá mà AIC cung cấp, không qua trực tiếp khảo sát thị trường.
Trình bày tại tòa, điều đầu tiên giám đốc Minh thừa nhận sai do "nhiều việc", "nhận thức của bị cáo và các công ty thẩm định giá nói chung khi đó" là chủ quan, "cứ nghĩ cái thẩm định giá dự toán này chỉ là thủ tục hồ sơ, không quan trọng".
Giám đốc Minh khai không khảo sát trực tiếp thực tế mà giao nhân viên thu thập, "trình lên thì ký". Minh khi đó chỉ tập trung thẩm định các "dự án phức tạp" như bất động sản.
"Bị cáo chỉ tham gia khâu cuối cùng. Tổ thẩm định và thẩm định viên trình thì bị cáo ký", Minh nói.
"Vậy dựa vào đâu mà bị cáo ký?", chủ tọa hỏi. Minh đáp công ty có dữ liệu nội bộ, nhưng nhân viên chủ quan chỉ xem và so sánh với dự toán của khách và thông tin trên mạng. "Các bạn ấy nói yêu cầu gấp mà chưa thu thập báo giá được nên có sai sót", Minh nói song cho rằng đó là nhận thức sai của toàn ngành thẩm định khi đó.
Theo bị cáo này, các công ty thẩm định khi đó đều có thói quen yêu cầu khách (chủ đầu tư) gửi dự toán trước, sau đó dựa vào đó để tiến hành thẩm định lại, chứ không xây dựng thẩm định giá từ đầu.
"Năng lực của ngành khi đó chưa làm được dự toán mới từ đầu. Cái sai của công ty thẩm định của bị cáo là chỉ dựa vào giá của chủ đầu tư VNCERT cung cấp, không đi khảo sát độc lập", ông Minh phân trần, nghĩ rằng khâu thẩm định dự toán chỉ là thủ tục.
Người được ông Minh giao trực tiếp thực hiện, thẩm định viên Việt cho rằng sai phạm của mình do áp lực thời gian rất lớn, trong khi chỉ đạo chung của công ty là "linh động, tạo điều kiện cho khách hàng".
Nguyễn Quốc Việt, thẩm định viên Công ty cổ phần thẩm định giá BTC VALUE. Ảnh: Danh Lam
Ngoài ra, đồng ý với giám đốc, Việt cho rằng bối cảnh chung của ngành thẩm định khi đó là "nhận thức chưa đầy đủ" về mức độ quan trọng của chứng thư thẩm định giá với kết quả thầu.
Theo hai bị cáo này, với thông lệ quốc tế, giá khởi điểm trong chứng thư chỉ là giá căn cứ ban đầu. Nhưng tại Việt Nam, đa số trường hợp, nhà thầu và chủ đầu tư đều lấy đó làm giá trúng thầu. Họ do đó nhận thức, giá trong chứng thư thẩm định mà mình ban hành sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thầu nói chung.
Nhận sai, song thẩm định viên Việt khẳng định nếu quá trình đấu thầu được làm đúng, nếu chủ đầu tư và nhà thầu không có sự thông đồng thì giá mà các bị cáo đưa ra trong chứng thư, sẽ không phải là nguyên nhân gây ra thiệt hại. Bị cáo chỉ "vô tình tạo điều kiện" cho VNCERT và AIC thông đồng đẩy giá.
Ngày mai, HĐXX tiếp tục làm việc.
Thanh Lam