Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương quân đội 108.
Định nghĩa
- Bệnh trĩ được hiểu là các đám rối mạch máu trong ống hậu môn.
- Khi máu không được lưu thông hoặc bị ứ đọng lại, tĩnh mạch căng và giãn dần, tùy vào từng mức độ sẽ gây nên nhiều hay ít búi trĩ.
- Tĩnh mạch căng phồng đẩy niêm mạc ống trực tràng giãn theo, thành mạch mỏng và căng nên máu sẽ dễ bị thẩm thấu ra ngoài nên sẽ nhìn thấy niêm mạc sa (trồi ra ngoài), xung huyết và dễ vỡ.
Nguyên nhân
- Ngồi lâu trên bồn cầu.
- Bổ sung ít chất xơ cho cơ thể.
- Quá trình đi đại tiện khó khăn và phải rặn nhiều.
- Di truyền.
- Chức năng đường ruột kém.
- Tiêu chảy hoặc táo bón mạn tính.
- Béo phì.
- Mang thai.
- Giao hợp qua đường hậu môn.
Triệu chứng
- Chảy máu nhưng không gây đau trong quá trình đi tiểu tiện.
* Lúc đầu người bệnh có thể sẽ thấy một lượng nhỏ máu đỏ tươi trên giấy vệ sinh hoặc trong bồn cầu. Đây được coi là triệu chứng sớm nhất và thường gặp nhất đối với người bị trĩ.
* Về sau, khi rặn nhiều, máu sẽ chảy thành giọt hay thành tia.
* Khi nặng hơn, ngồi xổm cũng sẽ chảy máu.
- Bị ngứa hoặc kích thích ở vùng hậu môn do có dịch nhầy từ sự bài tiết của niêm mạc ống hậu môn.
- Khó chịu, đau rát hậu môn tăng dần theo sự tiến triển của búi trĩ.
- Sưng vùng quanh hậu môn.
- Gần hậu môn xuất hiện một khối u nhô lên gây rát hoặc đau.
Phân loại
- Trĩ ngoại: Búi trĩ xuất phát phía dưới đường lược (hay còn gọi là đường hậu môn - trực tràng), được phủ bởi lớp biểu mô vảy và nằm bên dưới lớp da bao quanh hậu môn.
- Trĩ nội: Búi trĩ xuất phát phía trên đường lược và được bao phủ bởi niêm mạc và lớp biểu mô chuyển tiếp.
Phân độ
- Trĩ độ 1: Búi trĩ nằm hoàn toàn trong ống hậu môn.
- Trĩ độ 2: Lúc bình thường trĩ nằm gọn trong ống hậu môn. Khi rặn đi đại tiện, búi trĩ thập thò hay lòi ít ra ngoài. Khi đi vệ sinh xong và đứng dậy, búi trĩ tự tụt vào trong.
- Trĩ độ 3: Mỗi lần đi đại tiện hoặc đi lại nhiều, ngồi xổm, làm việc nặng, búi trĩ sa ra ngoài. Lúc này phải nằm nghỉ một lúc búi trĩ mới tụt vào hoặc phải dùng tay đẩy nhẹ vào.
- Trĩ độ 4: Búi trĩ gần như thường xuyên nằm ngoài ống hậu môn.
Biến chứng
- Chảy máu.
- Thiếu máu.
- Nhiễm khuẩn tại chỗ.
- Tắc mạch trĩ.
- Sa búi trĩ.
- Gây viêm nhiễm phụ khoa.
- Ảnh hưởng đời sống tình dục.
- Rối loạn thần kinh.
Chẩn đoán
Chẩn đoán bệnh trĩ dựa trên việc khai thác yếu tố bệnh sử của bệnh nhân và chẩn đoán hình ảnh để phân biệt với các bệnh lý có biểu hiện tương tự.
- Thăm khám
* Thăm hỏi các triệu chứng thường gặp: sa trĩ hoặc đau tức khi đi đại tiện, nóng rát ở hậu môn, đi ngoài ra máu...
* Khám hậu môn - trực tràng để nhận định sự xuất hiện của búi trĩ ở vùng hậu môn và đánh giá các bệnh khác.
- Chẩn đoán bằng hình ảnh: nội soi trực tràng hoặc đại tràng
Nội soi đại tràng hoặc trực tràng là bước quan trọng trong việc đánh giá và chẩn đoán bệnh trĩ. Đồng thời loại trừ được các bệnh lý khác như nứt hậu môn, polyp hậu môn - trực tràng, ung thư đại tràng - trực tràng...
Điều trị
- Điều trị nội khoa
* Chế độ ăn nhiều chất xơ, các chất làm mềm phân và uống nhiều nước.
* Không rặn khi tống phân ra ngoài để hạn chế sự sa trĩ.
* Ngâm hậu môn trong nước ấm từ 2-3 lần/ngày, mỗi lần 10 phút hoặc dùng các thuốc đặt hậu môn, thuốc tăng cường thành mạch.
* Thuốc điều trị trĩ: thuốc uống, thuốc mỡ để ngừa đau, chống chảy máu, chữa trĩ và các bệnh hậu môn trực tràng khác.
* Sử dụng các phương pháp y học cổ truyền qua một số bài thuốc cổ phương, áp dụng chữa trĩ.
- Điều trị ngoại khoa
* Cắt trĩ bằng các phương pháp kinh điển: Miligan Morgan, Ferguson, White Head, các phương pháp này can thiệp trực tiếp vào búi trĩ nên thường gây đau.
* Thắt bằng vòng thắt cao su: Vòng đặt bao quanh búi trĩ, thắt gây ra sự thiếu máu cục bộ, búi trĩ bị xơ, teo lại và tự rụng đi.
* Phương pháp Longo: Làm gián đoạn các mạch máu trĩ trên và giữa, sau đó khâu niêm mạc hậu môn - trực tràng bị sa lên trên, đưa các búi trĩ về vị trí trong ống hậu môn, do đó làm teo mô trĩ.
* Phương pháp khâu triệt mạch THD: Thực hiện dưới hướng dẫn siêu âm để làm tắc đi mạch cung cấp máu cho hậu môn, làm giảm sự phình búi trĩ.
Phòng bệnh
- Điều chỉnh chế độ ăn có thực phẩm nhiều chất xơ.
- Uống nhiều nước.
- Nếu có cảm giác muốn đi đại tiện, phải lập tức xử lý ngay, tránh việc niêm mạc trực tràng sẽ dần hấp thu nước trong phân bị ứ đọng khiến phân trở nên khô, cứng và khó tống ra ngoài hơn.
- Duy trì vận động mỗi ngày để ngăn ngừa táo bón, giảm áp lực lên tĩnh mạch.
- Nếu làm công việc đòi hỏi ngồi lâu, cần phải tìm cách vận động cơ thể, tránh ngồi nhiều gây tăng áp lực lên tĩnh mạch vùng hậu môn.
Mỹ Ý