Sau khi đảng Cộng hòa được xác định giành lại quyền kiểm soát Hạ viện Mỹ sau bầu cử giữa kỳ, họ lập tức tuyên bố sẽ tiến hành các cuộc điều tra nhắm vào chính quyền Tổng thống Joe Biden cũng như các thành viên gia đình ông.
Trong khi đó, Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Merrick Garland hôm 18/11 cũng chỉ định một công tố viên đặc biệt giám sát các cuộc điều tra về việc cựu tổng thống Donald Trump lưu trữ các tài liệu mật tại nhà riêng cũng như vai trò của ông trong cuộc bạo loạn Đồi Capitol hồi tháng một năm ngoái.
Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) và cựu tổng thống Donald Trump. Ảnh: AP.
Theo giới quan sát, nước Mỹ thời gian tới sẽ chứng kiến một cơn "bão điều tra" nhắm vào ông Biden và ông Trump, ảnh hưởng tới triển vọng của cả hai trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024, đồng thời làm sâu sắc thêm tình trạng phân cực chính trị đang bao trùm nước Mỹ.
Cựu tổng thống Trump đã tuyên bố tái tranh cử hôm 15/11, trong khi tổng thống Biden, người vừa bước sang tuổi 80, vẫn để ngỏ khả năng này.
Các cuộc điều tra cũng sẽ đặt ra thách thức đối với cả đảng Dân chủ và Cộng hòa, bởi một bài học đã được rút ra từ cuộc bầu cử giữa kỳ là cử tri không hài lòng với việc đảng Dân chủ điều hành nền kinh tế, nhưng cũng không tin tưởng đảng Cộng hòa có khả năng làm tốt hơn.
Kết quả bầu cử giữa kỳ đang mang đến cho cả hai phe cơ hội giành lấy tất cả đòn bẩy lợi thế trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2024 bằng cách đưa ra một thông điệp hoàn toàn mới có thể thỏa mãn cử tri. Nhưng chưa rõ loạt cuộc điều tra sẽ giúp đảng Dân chủ hay đảng Cộng hòa đáp ứng những mối quan tâm cơ bản nhất của cử tri như thế nào.
Các cuộc điều tra nhằm vào cựu tổng thống Trump giờ đây sẽ được giám sát bởi Jack Smith, người từng là công tố viên Bộ Tư pháp Mỹ. Bên cạnh đó, Ủy ban của Hạ viện điều tra vụ bạo loạn Đồi Capitol ngày 6/1/2021, mặc dù không có quyền buộc tội Trump, đã thu thập các chứng cứ để vẽ lại bức tranh chi tiết về hành vi của ông và dự kiến công bố báo cáo cuối cùng vào cuối năm nay.
Trong năm tới, các đảng viên Cộng hòa điều tra Tổng thống Biden sẽ còn phải đứng trước áp lực chứng minh rằng họ không làm việc này vì động cơ chính trị.
Vì không giành được quyền kiểm soát Thượng viện, đảng Cộng hòa sẽ không có đủ quyền lực cần thiết thực hiện chương trình nghị sự bảo thủ của mình. Do đó, tiến hành hàng loạt cuộc điều tra tại Hạ viện nhằm vào chính quyền là cách tốt nhất họ có thể làm với hy vọng khiến Tổng thống Biden suy yếu trên đường đua vào Nhà Trắng, nếu ông tái tranh cử, đồng thời tạo lợi thế cho ứng viên của đảng Cộng hòa.
"Chúng tôi cuối cùng cũng có quyền kiểm tra và can thiệp", nghị sĩ Cộng hòa Kevin McCarthy, người đang hướng tới vị trí Chủ tịch Hạ viện vào tháng 1/2023, thời điểm quốc hội mới đi vào hoạt động, nói tại buổi họp mặt của Liên minh Do Thái đảng Cộng hòa diễn ra ở Las Vegas hôm 19/11.
Đảng Cộng hòa đến nay đã tuyên bố sẽ điều tra nguồn gốc Covid-19, phản ứng của các quan chức y tế chính phủ trong thời gian đại dịch, quyết định của Mỹ rút quân khỏi Afghanistan, tình hình tại biên giới phía nam, FBI, Sở Thuế vụ, Bộ trưởng Tư pháp Garland và các quan chức Bộ Giáo dục Mỹ cũng như Ủy ban Hạ viện điều tra vụ bạo loạn Đồi Capitol.
Các quan chức đảng Cộng hòa đồng thời đang nhắm mục tiêu vào Hunter Biden, con trai Tổng thống Joe Biden, tuyên bố rằng các giao dịch làm ăn với nước ngoài của Hunter gây xung đột lợi ích với chính cha anh.
McCarthy, người cần sự ủng hộ của các nghị sĩ theo đường lối cứng rắn thuộc phe ông Trump để trở thành Chủ tịch Hạ viện vào năm tới, đã xác nhận trong bài phát biểu tại Las Vegas và trên kênh Fox News rằng ông sẽ ngăn ba đảng viên Dân chủ là nghị sĩ California Adam Schiff và Eric Swalwell cùng Hạ nghị sĩ Minnesota Ilhan Omar tham gia Ủy ban Tình báo Hạ viện và Ủy ban Đối ngoại Hạ viện.
Động thái này được coi là hành động trả đũa khi Hạ viện do đảng Dân chủ lãnh đạo đã loại nghị sĩ Cộng hòa Marjorie Taylor Greene khỏi tất cả các ủy ban vì những bài đăng có xu hướng cực đoan của bà trước khi được bầu vào Hạ viện.
Greene là tiếng nói ủng hộ chấm dứt viện trợ cho Ukraine rõ ràng nhất bên trong đảng Cộng hòa. Bà cũng yêu cầu luận tội Bộ trưởng Garland sau khi ông chỉ định một công tố viên đặc biệt giám sát các cuộc điều tra ông Trump.
Điều tra và giám sát là chức năng thiết yếu của quốc hội, vì vậy Hạ viện do đảng Cộng hòa kiểm soát hoàn toàn có khả năng gây khó khăn cho chính quyền Tổng thống Biden bằng những hành động của mình.
Nhưng nhiều cuộc điều tra mà đảng Cộng hòa đang ấp ủ có dấu hiệu bị chính trị hóa và một số dường như phát sinh từ các cáo buộc vô căn cứ cũng như thuyết âm mưu do các kênh truyền thông bảo thủ tung ra.
Theo giới chuyên gia, khi phát động "bão điều tra", đảng Cộng hòa có nguy cơ kích động tâm lý bất bình trong cử tri, tạo ấn tượng rằng họ đang lợi dụng quyền lực được trao sau bầu cử giữa kỳ để theo đuổi mục tiêu riêng, thay vì giải quyết các vấn đề cử tri quan tâm, như lạm phát.
"Một cuộc điều tra bị chính trị hóa vượt ngoài tầm kiểm soát có thể gây hại cho đảng Cộng hòa trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2024", Stephen Collinson, bình luận viên kỳ cựu về chính trị của CNN, đánh giá.
Ông Joe Biden (trái) và con trai Hunter Biden bên ngoài nhà thờ Holy Spirit ở Johns Island, Nam Carolina, ngày 13/8. Ảnh: Reuters.
Nghị sĩ Cộng hòa Jim Comer, người có khả năng trở thành tân lãnh đạo Ủy ban Giám sát Hạ viện, đã ngụ ý đảng của ông sẽ tìm mối liên quan giữa các giao dịch làm ăn của Hunter Biden ở những nơi như Ukraine với cha anh.
"Nó nên được gọi là cuộc điều tra nhà Biden hơn là cuộc điều tra Hunter Biden", Comer nói trong cuộc phỏng vấn với CNN.
Ian Sams, phát ngôn viên Văn phòng Luật sư Nhà Trắng, cáo buộc đảng Cộng hòa đang tìm cách trả đũa và thực hiện các cuộc tấn công có động cơ chính trị dựa trên "những thuyết âm mưu đã được vạch trần từ lâu".
Về phần cựu tổng thống Trump, giới phân tích nhận định nguy cơ với ông trong các cuộc điều tra rõ ràng hơn nhiều so với ông Biden. Việc Bộ Tư pháp Mỹ bổ nhiệm công tố viên đặc biệt để giám sát các cuộc điều tra nhằm vào ông là dấu hiệu cho thấy mức độ sâu rộng và nghiêm trọng của các thách thức pháp lý Trump đang phải đối mặt.
Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News, cựu phó tổng thống Mỹ Mike Pence gọi việc bổ nhiệm một công tố viên đặc biệt giám sát các cuộc điều tra ông Trump là "vấn đề lớn". Thống đốc bang Arkansas Asa Hutchinson, ứng viên tranh cử tổng thống tiềm năng của đảng Cộng hòa, cũng nói rằng đây "không phải tin tốt cho đất nước".
Thông báo tái tranh cử sớm của Trump được nhiều người coi là một phần trong nỗ lực nhằm tự bảo vệ mình trước các cáo buộc có thể xảy ra và khắc họa những cuộc điều tra giống như hành động chính trị chống lại ông. Trump cũng đang sử dụng chiến thuật quen thuộc là bôi nhọ các tổ chức tìm cách điều tra hoặc yêu cầu ông phải giải trình.
Ông Donald Trump (phải) và ông Mike Pence trong một sự kiện năm 2018. Ảnh: AFP.
Sau cuộc điều tra, công tố viên đặc biệt Jack Smith sẽ quyết định có truy tố ông Trump, một ứng viên tổng thống hay không. Đây sẽ là một trong những thời khắc quan trọng nhất lịch sử hiện đại của Bộ Tư pháp Mỹ.
Ngay cả khi bị truy tố, ông Trump vẫn có thể tiếp tục chạy đua tranh cử vào Nhà Trắng, bởi luật pháp Mỹ không có quy định nào cấm điều này. Tuy nhiên, nó có thể tạo ra mối đe dọa chính trị rất lớn với ông.
Sau cuộc bầu cử giữa kỳ, nhiều đảng viên Cộng hòa đang thay đổi thái độ, chuyển sang chỉ trích ông và lập luận rằng họ cần có một ứng viên khác tốt hơn cho cuộc đua năm 2024.
"Một quyết định truy tố, hay chỉ đơn giản là một cuộc điều tra kéo dài, cũng có thể giúp đảng Cộng hòa có cái cớ để tách khỏi ông Trump và chuyển sang ủng hộ một ứng viên mới không dính bê bối", bình luận viên Collinson nhận định.
Vũ Hoàng (Theo CNN)