Đêm 31/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang trên chuyên cơ bay đến Florida nghỉ cuối tuần thì xem được bản tin của Fox News về tình trạng bạo lực ở Nigeria, quốc gia thuộc Tây Phi, cách nước Mỹ khoảng 10.000 km. Bản tin này khi đó đề cập đến việc người Cơ đốc giáo tại Nigeria đang bị các nhóm Hồi giáo cực đoan nhắm mục tiêu như thế nào.
"Tổng thống Trump lập tức phẫn nộ và yêu cầu trợ lý cung cấp thêm thông tin về tình hình ở Nigeria", một quan chức Nhà Trắng giấu tên cho biết. Ngay sau khi chuyên cơ Không lực Một hạ cánh xuống West Palm Beach, ông bắt đầu đăng bài lên mạng xã hội Truth Social.
Tổng thống Donald Trump tại cuộc họp nội các ở Nhà Trắng ngày 9/10. Ảnh: AP
"Người Cơ đốc giáo đang đối mặt mối đe dọa sinh tử ở Nigeria. Hàng nghìn người Cơ đốc giáo bị sát hại. Những phần tử Hồi giáo cực đoan chịu trách nhiệm cho tình trạng thảm sát này", Tổng thống Trump viết, thêm rằng ông coi Nigeria là "quốc gia cần quan tâm đặc biệt", tức là nước chưa hành động hết sức để đối phó các hành vi vi phạm tự do tôn giáo, theo Đạo luật Tự do Tôn giáo Quốc tế.
CNN dẫn lời quan chức Nhà Trắng cho biết Tổng thống Trump "đã theo dõi vấn đề này từ lâu và bắt đầu nghĩ đến việc đưa nó lên Truth Social".
Tình cảnh của tín đồ Cơ đốc giáo ở Nigeria sau đó trở thành tâm điểm trong các phát ngôn của Tổng thống Trump suốt cuối tuần qua.
"Nếu chính phủ Nigeria tiếp tục để mặc cho những vụ sát hại người Cơ đốc giáo tiếp diễn, Mỹ sẽ lập tức chấm dứt mọi viện trợ và hỗ trợ cho Nigeria, thậm chí sẽ tiến vào nước này, nổ súng và xóa sổ toàn bộ bọn khủng bố đang gây ra những tội ác kinh hoàng", ông Trump viết ngày 1/11.
Tổng thống còn ra lệnh cho Bộ Quốc phòng Mỹ "chuẩn bị khả năng hành động", đồng thời cảnh báo chính phủ Nigeria cần nhanh chóng tự giải quyết vấn đề tại nước này. "Nếu tấn công, chúng tôi sẽ ra tay nhanh chóng và dữ dội, như cách bọn khủng bố tấn công các tín đồ Cơ đốc giáo thân yêu", ông Trump tiếp tục.
Một số đồng minh chính trị, trong đó có nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz thuộc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, và vài người nổi tiếng khác cũng nhanh chóng lên tiếng cáo buộc rằng người Cơ đốc giáo "đang bị đàn áp ở Nigeria", dù không có bằng chứng cụ thể. Họ thậm chí còn mô tả đây là "cuộc diệt chủng".
Một trong những nguồn tin am hiểu cách nghĩ của Tổng thống Trump cho rằng ông chủ Nhà Trắng "muốn xem Nigeria phản ứng thế nào". "Đó là 'nghệ thuật đàm phán'", nguồn tin cho biết.
Mỹ có cơ sở để đặt câu hỏi rằng chính phủ Nigeria những năm qua đã sử dụng vũ khí cùng viện trợ mà Washington dành cho họ thế nào, Darren Kerr, hiệu trưởng Trường Nghiên cứu Hòa bình, Đại học California, nhận định với NBC News.
"Tổng thống như muốn nói 'Các ông đang làm gì vậy? Chiến lược đâu? Thành công mà chúng ta kỳ vọng đâu?'", ông Kerr bình luận.
Một số chuyên gia cho rằng những phát biểu của ông Trump liên quan nhiều đến chính trị nội bộ Mỹ hơn là giải quyết mối đe dọa an ninh tại Nigeria.
Khi tranh cử năm 2024, ông Trump đã cam kết sẽ đối phó với tình trạng phân biệt đối xử nhằm vào người Cơ đốc giáo. Các quan chức chính quyền trước đó cũng khẳng định rằng bảo vệ người Cơ đốc giáo là một trụ cột quan trọng trong chính sách đối ngoại của Tổng thống.
Số khác lưu ý cách ông Trump mô tả tình hình ở Nigeria như "cuộc diệt chủng nhằm vào người Cơ đốc giáo" là thiếu chính xác và đơn giản hóa quá mức, bởi người dân Nigeria thuộc mọi tôn giáo đều hứng chịu thương vong, thiệt hại từ các nhóm cực đoan.
Nigeria là quốc gia Tây Phi với hơn 220 triệu dân, trong đó người Hồi giáo chiếm 53%, Cơ đốc giáo chiếm 45%, còn lại theo các tôn giáo truyền thống của châu Phi. Cộng đồng quốc tế từ lâu đã chú ý đến tình trạng bạo lực nhằm vào người Cơ đốc giáo tại Nigeria, nhưng câu chuyện trên thực tế phức tạp hơn nhiều.
Vùng đông bắc Nigeria từ lâu đã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi bạo lực do các nhóm Hồi giáo cực đoan như Boko Haram và Nhà nước Hồi giáo tỉnh Tây Phi gây ra. Những nhóm này tấn công người Cơ đốc giáo và cả người Hồi giáo bị coi là chưa đủ đức tin.
Tại miền trung Nigeria, các vụ đụng độ chết chóc vì tranh giành đất canh tác giữa người Hồi giáo du mục chăn thả gia súc và nông dân Cơ đốc giáo địa phương thường xuyên xảy ra. Tình trạng này bắt nguồn từ tranh chấp đất đai và nguồn nước, sau đó yếu tố tôn giáo và chủng tộc khiến mọi thứ thêm căng thẳng.
Những người Hồi giáo du mục thường tuyên bố đáp trả việc người và gia súc của họ bị giết hại, trong khi các cộng đồng Cơ đốc giáo địa phương xem những cuộc tấn công như vậy là thanh trừng sắc tộc. Các linh mục, mục sư Công giáo và Tin lành bị bắt cóc để đòi tiền chuộc, vì họ được xem là người có ảnh hưởng, có thể huy động tiền từ tín đồ.
Ở vùng đông nam Nigeria, lực lượng ly khai muốn khôi phục nhà nước Biafra gây ra các vụ bạo lực nhằm vào cơ quan chính phủ và dân thường, đa số nạn nhân là tín đồ Cơ đốc giáo.
Tổng cộng, hàng nghìn người đã thiệt mạng trên nhiều mặt trận, tạo ra những cuộc khủng hoảng nhân đạo. Chính phủ Nigeria trong nhiều năm qua đã nỗ lực đối phó với tình trạng bạo lực, nhưng chưa thể kiểm soát tình hình, khi lực lượng an ninh bị dàn mỏng.
Tuyên bố của ông Trump được đăng trên trang nhất nhiều tờ báo Nigeria bày bán tại sạp báo ở Lagos ngày 2/11. Ảnh: Reuters
Hiện chưa rõ chính quyền Tổng thống Trump sẽ làm gì để đối phó phiến quân Hồi giáo ở Nigeria. Hai quan chức Mỹ cho biết tiến hành các cuộc tập kích bằng UAV đang là một lựa chọn được cân nhắc. Một quan chức khác nói Nhà Trắng đang trao đổi thường xuyên với chính phủ Nigeria.
Daniel Bwala, cố vấn của Tổng thống Nigeria, cho biết nước này sẵn sàng đón nhận sự giúp đỡ từ Mỹ để đối phó các phần tử cực đoan, đồng thời nhấn mạnh rằng Nigeria là một quốc gia "có chủ quyền".
Phát ngôn viên Nhà Trắng Anna Kelly ngày 3/11 xác nhận Mỹ đang lên phương án hành động, nhưng từ chối nêu cụ thể.
"Tổng thống sẽ trực tiếp đưa ra các thông báo nếu có", bà Kelly nói.
Như Tâm (Theo CNN, NBC News, Guardian)