Sinh ra và lớn lên trong một gia đình Do Thái ở Krakow, Ba Lan, Saul Dreier bị đưa đến trại tập trung của Đức Quốc xã từ năm 16 tuổi, nơi ông bị ép làm việc trong một nhà máy sửa chữa ôtô.
Dreier và nhóm người cùng làm thường tụ tập hàng đêm, hát những bài truyền thống của người Do Thái. Một ngày, Dreier nói "chúng ta đang thiếu gì đó", rồi cầm hai chiếc thìa kim loại gõ vào nhau, tạo nhịp cho những người khác cất tiếng hát.
"Đó là cách tôi học chơi trống", Dreier, hiện 98 tuổi, có cha là nhạc sĩ, nói. Cha mẹ ông cùng 25 thành viên khác trong gia đình đã bị Đức Quốc xã sát hại trong khoảng thời gian này. Với Dreier, âm nhạc là niềm an ủi đã giúp ông sống sót qua thời kỳ khó khăn nhất.
Sau khi Đức Quốc xã bị đánh bại, Dreier di cư đến Mỹ năm 1949, lấy vợ sinh con, gây dựng sự nghiệp, trở thành một nhà thầu xây dựng ở New Jersey và dần lãng quên cặp thìa kim loại thời thanh niên.
Ông không chơi trống trong khoảng 60 năm kể từ khi đến Mỹ. Nhưng năm 2014, khi hay tin Alice Herz-Sommer, nữ nghệ sĩ dương cầm, nạn nhân sống sót sau thảm họa diệt chủng Holocaust, qua đời ở tuổi 110, Dreier nảy ra một ý tưởng táo bạo.

Cụ ông Saul Dreier (phải) chơi trống cùng ban nhạc tại Warsaw, Ba Lan, năm 2016. Ảnh: AFP
"Tôi gọi cho vợ và bày tỏ ý định thành lập một ban nhạc với thành viên là các nạn nhân sống sót sau Holocaust. Ban đầu bà ấy nói tôi điên", Dreier nhớ lại câu chuyện cách đây 10 năm. Những người xung quanh cũng có phản ứng tương tự vợ ông.
Không nản lòng, nghĩ rằng "có rất ít thứ để mất", ông Dreier liền mua một bộ trống mới và tập hợp 4 thành viên, gồm một người chơi violon, một chơi saxophone, một chơi trumpet và một tay guitar, tất cả đều là người sống sót hoặc con cái của nạn nhân Holocaust. "Bầu trời mở ra với tôi ngay sau đó", Dreier nói.
Gần 10 năm sau khi thành lập, ban nhạc "Những người sống sót sau Holocaust" đã thực hiện hơn 100 buổi lưu diễn trên khắp thế giới, từ các viện dưỡng lão, giáo đường Do Thái cho đến phòng trà, phòng hòa nhạc ở Mỹ, Isreal, Đức, Brazil, Ba Lan.
Họ chơi nhạc Klezmer dân gian của Do Thái, thứ âm nhạc đồng hành cùng Dreier thời niên thiếu, đồng thời kêu gọi đoàn kết, thúc đẩy hòa bình.
Ban nhạc của Dreier trở nên nổi tiếng, được dựng phim tài liệu. Hồi cuối năm 2023, ban nhạc đã cùng dàn hợp xướng của thủy quân lục chiến Mỹ biểu diễn tại bữa tiệc nhân lễ Hanukkah của người Do Thái ở Nhà Trắng.
Cụ ông Saul Dreier chơi trống cùng ban nhạc thủy quân lục chiến Mỹ tại Nhà Trắng, tháng 12/2023. Video: Twitter/Shelley Greenspan
Các thành viên cho biết Dreier là thành viên thường trực duy nhất của ban nhạc, bởi một số thành viên ban đầu đã qua đời.
Ông thường chơi nhạc với 6-8 người, nhiều thành viên là con của các nạn nhân Holocaust. Ban nhạc hiếm khi luyện tập và thường sẽ quyết định những bài hát sẽ biểu diễn ngay tại chỗ.
Một trong những thành viên tham gia ban nhạc thường xuyên là Chaim Rubinov, 65 tuổi, nghệ sĩ chơi trumpet ở Florida. "Ban nhạc chiếm vị trí đặc biệt trong tim tôi, bởi bố mẹ tôi là những người sống sót sau Holocaust. Đây là một cách ý nghĩa để tôn vinh bố mẹ và cuộc sống Do Thái", ông Rubinov nói.
Đối với Rubinov, chơi nhạc với Dreier là một niềm vui. "Ông ấy đam mê, giàu năng lượng và truyền cảm hứng, không phải một ông lão 98 tuổi bình thường", Rubinov cho biết. "Dreier có hàng triệu câu chuyện về Holocaust, mỗi lần biểu diễn, tôi lại học được nhiều điều mới".
Ở độ tuổi gần 100, Dreier cho hay sự nghiệp âm nhạc của mình "mới chỉ bắt đầu", bởi chiến sự Israel - Hamas bùng phát ở Dải Gaza khiến ông có thêm động lực để biểu diễn, chia sẻ nhiều hơn nữa để kêu gọi hòa bình.
"Tất cả chúng ta đều có một trái tim, cần chung sống hòa bình và đó là điều tôi đang cố gắng thúc đẩy", ông nói. Ông cũng tham gia diễn thuyết tại nhiều trường học và có kế hoạch viết hồi ký.

Tổng thống Joe Biden đặt tay lên vai ông Saul Dreier (ngồi giữa) trong buổi gặp mặt các nạn nhân Holocaust hồi tháng 12/2023. Ảnh: Nhà Trắng
Đức Trung (Theo Washington Post)