Một năm nay, người bạn của tôi 40 tuổi, ở Hà Nội lâm vào cảnh vỡ nợ, phải bán hết tài sản về quê ở Lâm Đồng. Bởi bao nhiêu năm kinh doanh tích lũy được chục tỷ đồng, vậy mà chỉ vì tin lời một người bạn thân thời học chung cấp ba nói rằng đang rất cần số tiền để giải quyết công việc làm ăn, anh đã cho bạn vay số tiền trên.
Khi đến nhà anh để thuyết phục anh cho vay tiền, người bạn cam đoan rằng sẽ trả lại cho anh trong vòng hai tháng, còn hứa ngoài số tiền gốc 10 tỷ đồng, sẽ đưa thêm cho anh 200 triệu đồng xem như tiền cảm ơn. Người bạn đó tìm đủ mọi cách khiến cho anh tin rằng số tiền 200 triệu đồng sẽ trả cho anh xem như là khoản lợi nhuận được chia cho khoản tiền cùng đầu tư vào làm ăn mà anh ta đang thực hiện.
Bạn tôi vì một phần muốn giúp bạn, phần cũng tin tưởng vào khả năng kinh doanh của bạn mình và hấp dẫn bởi khoản lợi nhuận sẽ được trả nên đã rút toàn bộ tiền tiết kiệm 10 tỷ đồng để cho vay.
Dù đã qua thời hạn cả 3 tháng rồi mà người bạn kia vẫn chẳng có động thái gì cho thấy sẽ trả lại cho anh số tiền gốc 10 tỷ đồng, chứ nói chi đến số tiền lời 200 triệu đồng như đã hứa hẹn. Sốt ruột vì số tiền chắt chiu bao năm qua của anh giờ có nguy cơ bị mất, anh gọi điện thoại thì bạn không nghe máy, nhắn tin thì không trả lời. Đến nhà tìm thì lần nào cũng không có ở nhà.
Đi tìm hiểu thông tin từ bạn bè mới biết người bạn đó đã bán nhà, vay tiền của rất nhiều người không có khả năng trả nên bỏ đi nơi khác trốn nợ. Thực sự, anh bạn tôi cũng rất ân hận vì đã quá tin bạn mà khiến mất mát toàn bộ vốn liếng làm ăn bao nhiêu năm, đến khi công việc làm ăn của anh cần đến tiền lại không có tiền, anh phải bán nhà về quê ở Lâm Đồng làm nông dân, mong một ngày nào đó có thể kiếm lại số tiền đã mất.
Biết tôi tốt nghiệp trường Đại học Luật Hà Nội và đã từng học nghiệp vụ Luật sư ở Học viện Tư pháp Hà Nội nên anh liên hệ với tôi nhờ tư vấn xem có cách nào đòi lại được số tiền đã cho vay không? Nếu có thể đòi lại tiền thì anh ấy chấp nhận mất một khoản tiền cho người đòi nợ hộ. Tôi khuyên anh bạn nên gửi đơn kiện ra tòa án nhưng anh bạn nói là không muốn dồn người ta vào đường cùng, sợ họ tự tử thì không bao giờ đòi được tiền.
Qua quá trình tư vấn cho một số bạn bè, người quen, tôi nhận ra rằng khi cho vay tiền, không chỉ mất tiền, mất thời gian và mua phiền phức, nhiều gia đình còn rơi vào mâu thuẫn chỉ vì cho vay khoản lớn mà không bàn bạc hay thông báo với bạn đời.
Trường hợp tin bạn cho vay tiền rồi mất cả tiền và bạn như người bạn đó là tình trạng vô cùng phổ biến; trong những tình huống như thế này người cho vay thường lựa chọn hình thức thương lượng, tìm cách tiếp cận để đòi tiền cho bằng được. Tuy nhiên, không phải ai cũng thành công với phương án này, bởi lẽ chỉ với những lời đe dọa thì cũng không làm cho người vay bị khuất phục, hoặc thậm chí có những người khả năng cũng không có mà chả, nên đành "bó tay".
Với những người không hiểu luật pháp như bạn tôi, họ thường chỉ nghĩ rất đơn giản là tin nhau thì cho vay tiền, thậm chí cho vay không cần ký hợp đồng, không có sự ràng buộc về pháp luật. Chỉ đến khi xảy ra biến cố như người vay tiền bị phá sản, vỡ nợ không có khả năng trả nợ thì người cho vay mới tá hỏa ra là mình nắm dao đằng lưỡi. Lúc đó hối hận thì cũng đã muộn rồi.
Tôi đã thuyết phục bạn tôi bằng rất nhiều lí lẽ rằng: Về dân sự, giữa hai bên có hợp đồng cho vay tiền, cho nên nếu người bạn vi phạm hợp đồng, không trả tiền đúng thời hạn thì bên cho mượn có quyền kiện ra tòa án để đòi tiền. Về thủ tục, soạn đơn khởi kiện dân sự, kèm theo hợp đồng vay tiền, căn cước công dân... gửi đến tòa án huyện nơi bị đơn cư trú để yêu cầu giải quyết.
Nếu con nợ không thiện chí trả nợ gốc cũng như lãi suất theo thỏa thuận thì anh có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết theo quy định pháp luật. Anh có thể khởi kiện dân sự kiện đòi tài sản buộc con nợ phải có trách nhiệm trả tiền lại cho anh đúng số lượng tiền gốc cũng như tiền lãi theo lãi suất ngân hàng nhà nước. Sau khi có bản án hoặc quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, nguyên đơn có quyền nộp đơn yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự thực hiện việc thi hành án buộc người vay tiền phải trả tiền.
Về hình sự, hành vi vay tiền không trả có khả năng trở thành tội phạm về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản nếu sau khi vay tiền người vay có một trong các hành vi sau: dùng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản đó; đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả; đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản. Khi đó có thể tố giác người này về Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Mặc dù, bạn tôi đã nghe sự tư vấn của tôi gửi đơn ra Tòa án nhưng không biết đến bao giờ mới có thể đòi lại 10 tỷ đồng. Vẫn chỉ là hy vọng rất mong manh có thể đòi lại một phần số tiền đã cho vay mà thôi. Từ trường hợp của bạn tôi, chúng ta có thể rút ra bài học kinh nghiệm cho chính bản thân mình.
Khi cho bạn hay bất kỳ ai vay tiền, cần phải cân nhắc xem xét một số yếu tố sau:
1. Khả năng tài chính của bạn. Số tiền bạn cho vay có ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn không. Nếu mất số tiền đó, bạn có bị phá sản hay vỡ nợ hay không. Tuyệt đối không nên đi vay tiền hộ người khác.
2. Khả năng trả nợ của người vay. Khả năng này dựa trên tài sản, thu nhập thường xuyên của người vay... Ngoài ra cần xác định chính xác họ vay tiền để làm gì. Tuyệt đối không cho người khác vay tiền để dùng vào mục đích làm ăn bất hợp pháp...
3. Trong mọi trường hợp, không nên cho bất kỳ ai vay tiền nếu không cầm được gì đó làm tin như tài sản hay giấy vay nợ được công chứng. Không được đặt lòng tin nhầm chỗ. Thà mất lòng trước còn hơn là sau này chính bạn rơi vào hoàn cảnh khốn khổ khi phải đi đòi nợ không được.
4. Mọi hợp đồng cho vay nên hợp đồng được công chứng. Tuyệt đối không thỏa thuận cho vay bằng miệng.
5. Trong trường hợp muốn giúp đỡ người khác, người cho vay nên chuẩn bị các thủ tục pháp lý đầy đủ khi cho vay, tránh kiểu vay mượn bằng miệng, làm mất cả tiền lẫn tình cảm.
6. Với những người cho vay nợ chưa thể đòi lại, hãy thu thập nhiều bằng chứng nhất có thể chứng minh đã cho mượn tiền, nhờ pháp luật can thiệp khi có thể.
7. Bên cho vay chỉ nên đòi nợ bằng thỏa thuận hoặc khởi kiện ra Tòa án và không được dùng vũ lực, đe dọa hay bắt giữ trái pháp luật bên vay. Nếu thực hiện các hành vi xâm phạm đến thân thể, sức khỏe của người khác để đòi nợ, rất có thể bên cho vay sẽ bị xử phạt hành chính hoặc tệ hơn là truy cứu trách nhiệm hình sự.
8. Khi đã dùng mọi cách mà vẫn không thể đòi nợ, các bên trong giao dịch vay nên ngồi lại với nhau để "khoanh nợ". Bên cho vay có thể chốt số tiền cần được thanh toán và "chốt lại", không lấy lãi nữa đồng thời cho người vay thêm thời gian để thu xếp. Cách làm này giúp người vay ổn định tâm lý, tập trung làm ăn trả nợ. Thực tế, nhiều trường hợp người vay tiền do bị "đòi nợ ráo riết" đã trốn tránh, bỏ cả công việc của mình dẫn tới mất hoàn toàn khả năng trả nợ. Việc này gây thiệt hại cho cả đôi bên.
Nếu không muốn rơi vào hoàn cảnh trớ trêu như anh bạn tôi, bạn hãy thận trọng trong quá trình đem tài sản của bản thân và gia đình để cho người khác vay. Những lời hứa hẹn quá hấp dẫn, ngọt ngào lại ẩn chứa nhiều nguy cơ và rủi ro ở phía sau.
Chỉ cần bạn đặt lòng tin nhầm chỗ một lần, cái giá phải trả dành cho bạn có thể sẽ rất đắt, đẩy bạn rơi vào hoàn cảnh vỡ nợ, không còn mảnh đất cắm dùi, không còn khả năng kinh tế lo cho gia đình. Ngoài biện pháp khởi kiện tại tòa án thì người cho vay trước khi xử lý cũng nên tìm hiểu về pháp luật hoặc hỏi ý kiến của các luật sư, chuyên gia pháp lý về những việc mình làm, sẽ làm xem hậu quả cụ thể xảy ra có vi phạm pháp luật hay không.
Vũ Thị Minh Huyền
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.