Ba không gian ngầm ở TP HCM trong tương lai

TP HCM đang tổ chức thi tuyển tìm ý tưởng quy hoạch không gian ngầm toàn bộ khu trung tâm hiện hữu (930 ha) cùng Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Trước đó, cuối năm 2021 thành phố cũng ban hành quy chế quản lý kiến trúc với những định hướng phát triển không gian ngầm ở nhiều khu vực.

Đường Nguyễn Huệ dài 670 m, rộng 64 m, từ công viên Bạch Đằng đến trụ sở UBND TP HCM. Năm 2015, tuyến được làm quảng trường đi bộ đầu tiên của Việt Nam, với tổng kinh phí 430 tỷ đồng. Hiện, xe chỉ được chạy ở ba làn đường mỗi bên, còn phần lớn không gian ở giữa dành cho người đi bộ. Những ngày cuối tuần, tuyến đường này cấm xe từ 19h đến 23h để dành không gian sinh hoạt công cộng của người dân thành phố.

Theo quy hoạch, không gian dưới đường Nguyễn Huệ với tầng hầm đầu tiên sẽ là trung tâm thương mại, tiếp đó tầng hai hoặc ba làm bãi giữ xe. Tầng hầm thứ nhất sẽ thiết kế tạo hành lang cho người đi bộ, kết nối Nhà hát thành phố với công viên dọc sông Sài Gòn. Tầng này sẽ bố trí quảng trường, cửa hàng bán lẻ ngầm ở mỗi giao lộ để khách tham quan, mua sắm dễ xác định phương hướng. Không gian ngầm tại đây sẽ được thiết kế đảm bảo kết nối các dự án cải tạo, chỉnh trang trong tương lai.

Thành phố sẽ cho phép việc phát triển khu vực thương mại ngầm theo lộ trình, bắt đầu từ phía Nhà hát thành phố, còn những khu vực khác tạm thời có thể sử dụng làm nhà kho, bãi đậu xe... Hệ thống thang cuốn, thang máy sẽ bố trí gần các trạm xe buýt; các lối ra vào dự tính sẽ xây dựng khu vực đường Lê Lợi - Tôn Thất Thiệp và Ngô Đức Kế - Hải Triều.

Tiếp giáp với phố đi bộ Nguyễn Huệ, đại lộ Lê Lợi dài khoảng một km, từ Nhà hát thành phố đến vòng xoay trước chợ Bến Thành bị rào chắn nhiều năm qua để thi công tuyến Metro Số 1 (Bến Thành - Suối Tiên). Dưới đường Lê Lợi đã hình thành ba nhà ga ngầm (Ba Son, Nhà hát Thành phố và Bến Thành).

Theo định hướng, hệ thống ngầm của tuyến Metro Số 1 sẽ được tận dụng để phát triển không gian đô thị ngầm ở TP HCM theo hướng lan tỏa. Trong đó, ga trung tâm Bến Thành dài 236 m, rộng 60 m, gồm 4 tầng ngầm sẽ là không gian công cộng lớn nhất khu vực này. Năm 2016, thành phố kêu gọi làm trung tâm thương mại ngầm với tổng vốn hơn 6.800 tỷ đồng, xây tại tầng B1 của ga metro Bến Thành và đoạn đi ngầm dưới đường Lê Lợi. Tuy nhiên, dự án này hiện chưa triển khai do không có nguồn vốn, chưa tìm được nhà đầu tư.

Tại khu vực bến Bạch Đằng, công viên và quảng trường Mê Linh vừa được nâng cấp cải tạo vào đầu năm nay thu hút nhiều người dân đến vui chơi. Trong quy hoạch, đường Tôn Đức Thắng dự tính chuyển xuống dưới mặt đất cùng bãi xe ngầm đoạn dọc công viên, phía trên chủ yếu dành cho không gian đi bộ và xe điện. Bãi xe ngầm sức chứa 300 ôtô dự tính xây dọc tuyến đường này. Khu vực giữa công trường cũng xây tầng ngầm tạo thành "vườn trũng", xung quanh cho các cửa hàng bán lẻ, cà phê, nhà hàng... hoạt động.

Ông Lý Khánh Tâm Thảo, Trưởng phòng Quản lý hạ tầng kỹ thuật đô thị (Sở Quy hoạch và Kiến trúc), cho biết định hướng phát triển không gian ngầm tại khu vực trên được thành phố tính toán trong nhiều năm xuất phát từ quy hoạch khu trung tâm, với "xương sống" là nhà ga các tuyến metro. Thời gian qua, nhiều cao ốc lớn hình thành với không gian ngầm phía dưới, nhưng chưa có định hướng cụ thể kết nối, nên vấn đề hiện nay cần ý tưởng khả thi liên kết những nơi này.

"Đây là 'đề bài' khi tổ chức thi tuyển ý tưởng thiết kế không gian ngầm. Kết quả sẽ giúp thành phố có thêm cơ sở quy hoạch không gian ngầm trong đồ án điều chỉnh quy hoạch chung đến năm 2040, định hướng 2060", ông Thảo nói và kỳ vọng các sản phẩm sau khi tổ chức thi tuyển sẽ nhiều hơn những ý định hiện nay, giúp thành phố lập quy hoạch ngầm rõ hơn.

Theo TS. KTS Ngô Viết Nam Sơn, khu trung tâm thiếu không gian công cộng nên việc phát triển không gian ngầm rất cần thiết. Hiện, trung tâm thành phố ngoài các không gian ngầm công cộng được quy hoạch như các ga thuộc tuyến Metro số 1 còn nhiều nơi khác dưới các toà nhà, cao ốc... Tuy nhiên những nơi này đang rời rạc, nên thành phố cần tính toán kết nối tầng ngầm các công trình tư nhân vào không gian ngầm công cộng khác để mang lại hiệu quả.

"Thành phố cần khai thác không gian ngầm dưới toàn bộ đường Nguyễn Huệ giúp kết nối các nhà ga metro đi thẳng qua Thủ Thiêm", ông Sơn nói.

Ngoài các khu vực trên, ông Sơn góp ý thành phố cần định hướng mở không gian ngầm từ phố đi bộ Nguyễn Huệ qua Thủ Thiêm, để tạo kết nối trực tiếp giữa khu trung tâm hiện hữu và trung tâm mới. Điều kiện thuận lợi là phía Thủ Thiêm sắp tới xây dựng trung tâm hành chính với các toà nhà, cao ốc, sẽ có nhiều không gian ngầm phía dưới, nên vấn đề thành phố cần làm là kết nối đồng bộ với tuyến đường ngầm vượt sông.

"TP HCM đã có hầm sông Sài Gòn nối quận 1 qua Thủ Thiêm, nhưng đây là tuyến nằm rìa trung tâm nên rất cần sự kết nối trực tiếp, tạo hành lang liên tục cho không gian công cộng, đáp ứng nhu cầu phát triển", ông Sơn nói và cho rằng vấn đề trên cần đưa vào "đề bài" của việc tổ chức thi tuyển, bởi các định hướng không mở rộng, kết quả sẽ không cao.

TS. KTS Hoàng Ngọc Lan (Đại học Kiến trúc TP HCM), cũng đánh giá phát triển không gian ngầm sẽ giải quyết rất lớn nhu cầu không gian công cộng, cùng vấn đề về giao thông, đô thị ở khu trung tâm. Không gian ngầm cũng tăng hiệu quả sử dụng đất, đáp ứng nhu cầu cần thiết như bãi xe, thương mại ngầm... mà vẫn đảm bảo không gian thông thoáng phía trên.

Tuy nhiên, bà Lan cho rằng thành phố cần nghiên cứu quy hoạch không gian ngầm với cấp độ tổng thể tại khu trung tâm, bởi nếu chỉ cục bộ một khu vực, các không gian ngầm thiếu sự kết nối. Ngoài ra, dưới lòng đất thành phố đang có nhiều công trình hạ tầng kỹ thuật như điện, cấp thoát nước, viễn thông... do các đơn vị khác nhau quản lý. Do vậy, thành phố cần khảo sát hiện trạng, thường xuyên cập nhật hệ thống dữ liệu để có định hướng quy hoạch cụ thể.

Gia Minh