Anwar Sadat, con người của chiến tranh và hoà bình

Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat.

Anwar Sadat cất tiếng khóc chào đời đúng vào ngày Chúa giáng sinh năm 1918 tại thị trấn Mit abu I-Kawn, tỉnh Minoufiyya, bên dòng sông Nile lịch sử. Sau đó, chàng thanh niên Sadat quyết định rời chốn quê nghèo để lên thành phố Cairo học tập. Năm 1936, anh vào đại học ngành thương mại và luật, nhưng chỉ được một thời gian ngắn thì chuyển sang Học viện quân sự Ai Cập.

Anwar Sadat khi mới gia nhập quân đội.

Viên sĩ quan Anwar Sadat bị tống giam năm 1942 vì tội âm mưu hợp tác với phát xít Đức. Ngay khi được ra tù, Sadat lại tham gia vào vụ ám sát 2 chính trị gia có quan điểm thân Anh là Mostafa El Nahas và Amin Asman vào năm 1946, nên bị tống giam lần thứ hai. Lần này Anwar Sadat phải bóc lịch suốt 2 năm rưỡi trong nhà đá.

Sau 2 lần vào tù, Sadat đã bị tước sạch quân hàm và phải làm nhiều nghề nặng nhọc để kiếm sống như cửu vạn ở nhà ga, công nhân đào mương hay làm nghề vận chuyển phế thải.

Năm 1951, Anwar Sadat được phục chức trong quân đội và tham gia phong trào đòi thực dân Anh trả lại độc lập cho Ai Cập do Gamal Abdu Nasser lãnh đạo. Sadat trở thành nhân vật ủng hộ rất tích cực cho cuộc đảo chính của Nasser năm 1952 và âm mưu truất phế nhà lãnh đạo Mohamed Neguib diễn ra sau đó mấy năm. 

Sadat trong ngày cưới.

Sau khi chính quyền hoàn toàn về tay Nasser, sự nghiệp chính trị của Anwar Sadat cũng lên như diều gặp gió và ông được kinh qua nhiều chức vụ khác nhau. Sau một năm làm Tổng biên tập tờ nhật báo nổi tiếng Al-Gumhurieh, Sadat được cử làm Quốc vụ khanh năm 1954. Sang năm sau, ông lại được bầu làm Tổng thư ký Tổ chức hội nghị Hồi giáo, rồi Chủ tịch Quốc hội Ai Cập. Sadat được Tổng thống Nasser 2 lần cử giữ chức Phó tổng thống vào giai đoạn 1964-1966 và 1969-1970. Sau khi Nasser qua đời, Anwar Sadat được bầu làm Tổng thống Ai Cập vào ngày 15/10/1970.

Được coi là một trong những nhân vật thân cận nhất của Tổng thống Gamal Abdu Nasser, nhưng sau khi cầm quyền, Anwar Sadat lại tỏ rõ là một người có quan điểm khác biệt đến đối lập. Chính sách của ông đã khiến Matxcơva nói riêng và khối Cộng sản nói chung bị bất ngờ. Trong khi Nasser có xu hướng rời xa phương Tây và hợp tác với Liên Xô, thì Sadat lại ra quyết định sa thải 20.000 sĩ quan quân sự của Matxcơva làm việc tại Ai Cập sau 2 năm làm tổng thống.

Anwar Sadat (bìa phải) cùng Tổng thống Nasser (bìa trái).

Năm 1973, Tổng thống Sadat đã trở thành một trong những người chủ trương tiến hành cuộc chiến chống lại Israel (Chiến tranh Yom Kippur). Dù kết qủa của cuộc phiêu lưu quân sự này đã không được như nhà lãnh đạo Cairo mong muốn, nhưng đây vẫn được coi là một chiến thắng của Sadat. Cuộc chiến đã chứng tỏ một điều rằng, nền quân sự của các nước Ảrập ít nhất đã đủ mạnh để đương đầu với mối đe doạ từ Israel, vốn được sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Mỹ.

Tuy nhiên, trong khi Anwar Sadat đang được coi như một "ngôi sao" của thế giới Ảrập sau cuộc chiến nói trên, thì mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn khi ông gây bất ngờ đối với thế giới bằng chuyến thăm lịch sử tới Israel năm 1977. Bên cạnh cuộc gặp với Thủ tướng Do Thái Menachim Begin, Tổng thống Ai Cập Sadat còn có bài phát biểu trước Quốc hội Israel (Knesset). Kết quả của những hoạt động chấn động nền chính trị Trung Đông này là sự ký kết một hiệp ước hoà bình với Israel tại Trại David ngày 26/3/1979.

Vụ ám sát Tổng thống Anwar Sadat diễn ra ngay trước mắt báo giới.

Trong khi cộng đồng quốc tế đánh giá cao Tổng thống Sadat và tặng ông giải Nobel Hòa bình năm 1978 cùng với Thủ tướng Israel Menachim Begin, thì ông lại bị thế giới Ảrập xa lánh. Ai Cập gần như bị cô lập với các nước Ảrập sau hiệp ước hoà bình với Israel. Nhiều nhân vật Hồi giáo cực đoan đã chỉ trích mạnh mẽ cá nhân ông Anwar Sadat.

Đáp lại thái độ trên, Tổng thống Sadat quyết định thực thi một chính sách cứng rắn. Tháng 9/1981 ông ra lệnh bố ráp 1.600 người chống đối, các phần tử cực đoan và đảng viên Cộng sản trong nước. Nhưng chỉ một tháng sau, ông đã phải lãnh kết quả của những chính sách này bằng một loạt đạn của 3 quân nhân trong một cuộc diễu binh ở Cairo.

Vào ngày định mệnh đó, khi Tổng thống Sadat đang chào các binh sĩ thì bất thần một số tay súng từ một chiếc xe trong đoàn diễu binh lao tới rồi nhả đạn và ném lựu đạn về phía ông. Ngoài Tổng thống Ai Cập thiệt mạng còn có 20 người khác, trong đó có 4 nhà ngoại giao Mỹ đến dự khán bị thương.

Đặc biệt, ông Boutros Boutros-Ghali (người về sau trở thành Tổng thư ký Liên Hợp Quốc) và Hosni Mubarak (đương kim Tổng thống Ai Cập), cũng đứng cùng ông Anwar Sadat theo dõi cuộc diễu binh nhưng đã may mắn không bị thương. Ông Mubarak ngồi ngay bên phải Tổng thống Sadat và thoát nạn một cách thần kỳ.

Tổng thống Sadat trong một phút thư giãn cùng gia đình.

Đình Chính (theo Al-Ahram)