Patrick Fitzgerald. |
Số lượng các nhân vật liên quan trong câu chuyện này ngày càng lớn, từ chóp bu là Tổng thống Bush và Phó tổng thống Cheney cho tới những vị cấp thấp nhất trong Nhà Trắng.
3 năm về trước, Joe và Valerie Wilson cũng giống như bao cặp vợ chồng giàu có khác ở Washington, vừa bận rộn đi làm, vừa lo nuôi dạy 2 đứa con sinh đôi. Ông là một cựu đại sứ, chuyển sang làm tư vấn doanh nghiệp quốc tế. Bà là một nhà phân tích cho một công ty năng lượng ở Boston. Nhưng sau đó, người ta mới té ngửa ra rằng Valerie là một nhân viên bí mật của CIA và cũng là chuyên gia về vũ khí phá huỷ hàng loạt. Chính Tổng thống Bush cũng dùng mối đe doạ về vũ khí hàng loạt để tiến hành chiến tranh ở Iraq.
Hồi tháng 2/2002, Joe Wilson – trong cương vị phái viên ở châu Phi - được CIA nhờ tìm hiểu về thông tin Niger đã bán uranium cho Iraq cuối thập kỷ 1990 để sử dụng trong vũ khí hạt nhân. Wilson nhanh chóng kết luận rằng thông tin này là giả. (Các tài liệu liên quan đến vụ mua bán về sau đều được xác nhận là giả mạo).
Tuy nhiên, thông tin về vụ mua bán urnanium sau đó lại xuất hiện trong phát biểu Thông điệp liên bang hồi tháng 1/2003 của Tổng thống Bush. 6 tháng sau, Wilson công khai cáo buộc chính quyền đã bóp méo tin tức nhằm phóng đại mối đe doạ về Iraq.
Dưới hàng tít lớn “Những gì tôi không tìm thấy ở châu Phi” trên tờ New York Times, Wilson mở màn cho cơn bão tố chính trị kèm theo những đòn tấn công vào danh dự của ông.
6 ngày sau khi bài báo của Wilson được đăng tải, nhà bình luận theo tư tuởng bảo thủ Robert Novak viết rằng “hai quan chức cấp cao trong chính phủ” cho biết vợ của Wilson, được gọi theo tên thời con gái là Valerie Plame, là một nhân viên CIA và chính bà đã gợi ý CIA cử Wilson tham gia chuyến đi châu Phi. CIA khẳng định Plame không hề đưa ra gợi ý gì trong việc này.
Nhưng sự nghiệp làm điệp viên bí mật của Valerie Plame kể từ đó đã chấm dứt. Câu hỏi được đưa ra là: Ai đã tiết lộ danh tính của Valerie Plame?
Công tố viên
Công việc của công tố viên Patrick Fitzgerald là trả lời câu hỏi này. Khi Fitzgerald được chọn hồi tháng 12/2003 để lãnh đạo cuộc điều tra, ông được giới thiệu tại Bộ Tư pháp là "một Eliot Ness (người chống tội phạm nổi tiếng trong lịch sử Mỹ) có bằng luật ở Harvard và khiếu hài hước". Gạt chuyện hài hước sang một bên, Fitzgerald, 45 tuổi, có tiếng là một công tố viên quyết liệt quen khiến người khác phải sợ hãi. Nhưng ông cũng có tiếng là công minh.
Ông đã không ngần ngại khi chất vấn tất cả mọi người, từ Bush cho đến những phụ tá của các thư ký báo chí. Tại Washington, nơi mà bê bối là chuyện thường tình này, công việc của ông bao gồm cả việc xem xét liệu có nhân chứng nào đưa ra lời khai giả, sử dụng thông tin mật sai mục đích hay cản trở công lý hay không.
Là con trai của một người nhập cư Ireland làm nghề giữ cửa ở Brooklyn, New York, Fitzgerald tham gia văn phòng công tố ở New York và từng truy tố những kẻ khủng bố trong vụ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới năm 1993 và vụ đánh bom 2 đại sứ quán Mỹ ở châu Phi, trước khi tiếp nhận công việc hiện giờ năm 2001 – công tố viên ở Chicago.
Bên cạnh tìm hiểu về vụ việc đang khiến cả Washington thót tim, Fitzgerald hiện còn điều tra các lời cáo buộc gian lận và hối lộ tại toà thị chính Chicago, nơi một số chính trị gia đang mong ông biến mất khỏi thành phố cho nhanh. “Tôi sẽ tiếp tục làm công việc của mình cho đến khi điện thoại reo và ai đó bảo tôi đừng làm nữa”, ông tuyên bố hồi tháng 8.
"Tôi muốn giấu tên"
Cho đến nay, người ta đã biết được rằng hai trong số các cố vấn quyền lực nhất của Bush và Cheney đã thảo luận về vợ của Wilson với các phóng viên, với điều kiện tên của họ phải được giấu kín. Nhưng cả hai vị đều khẳng định họ chỉ trao đổi thông tin mà họ biết được từ các phóng viên khác ở Washington (nơi chuyện ngồi lê đôi mách là lẽ thường) và bác bỏ mọi suy đoán rằng họ tìm cách trừng phạt Wilson vì ông đã chỉ trích tổng thống.
Người thứ nhất là cố vấn tổng thống Karl Rove, nhân vật đứng đằng sau 2 chiến dịch chạy đua vào Nhà Trắng thành công của Bush, bị gọi ra trước bồi thẩm đoàn 4 lần. Các công tố viên cho biết rằng họ không thể cam đoan sẽ không truy tố ông. Rove đã trao đổi với ít nhất 2 phóng viên về Valerie Plame.
Mối liên quan của Rove với gia đình Bush có từ lâu. Năm 1992, ông từng bị sa thải khỏi ban tổ chức chiến dịch tái tranh cử của tổng thống của Bush (cha) vì bị nghi ngờ để rò rỉ thông tin về chiến dịch ở Texas cho… không ai khác, chính là nhà bình luận Novak.
Người thứ hai - Lewis “Scooter” Libby, chánh văn phòng kiêm cố vấn về chính sách đối ngoại của Cheney - đã được gọi ra trước bồi thẩm đoàn ít nhất 1 lần. Lời khai cho thấy ông đã gặp một phóng viên của New York Times 3 lần trước khi danh tính của Plame bị tiết lộ, đã chủ động gọi điện cho một phóng viên của NBC và là nguồn tin xác nhận về thân phận của Plame cho tạp chí Time. Một uẩn khúc mới, Rove khai rằng có thể Libby là nguồn tin của mình.
Còn ai nữa bị đem ra xem dưới kính hiển vi? Rove từng gửi một email cho phụ tá hàng đầu về an ninh quốc gia Stephen Hadley để thảo luận về Wilson.
Hồi năm ngoái, Wilson từng phỏng đoán rằng sự rò rỉ có thể bắt nguồn từ Elliot Abrams, một nhân vật từng ở trong chính quyền Reagan và hiện là thành viên Hội đồng an ninh Quốc gia của Bush. Ông cho biết một khả năng khác là một quan chức cấp thấp hơn trong văn phòng của Cheney – John Hannah hay David Wurmser. Những nhân vật này có thể để lộ danh tính của Plame theo chỉ thị của những người ở trên “vốn không muốn bản thân bị liên quan”.
Ai biết?
Novak là người đầu tiên đưa tin về mối liên hệ của Plame với CIA, nhưng có những phóng viên khác cũng trao đổi với các quan chức chính phủ về Wilson và vợ ông. Judith Miller thuộc New York Times đã phải ngồi tù 85 ngày, trước khi đưa ra lời khai trước bồi thẩm đoàn. Sau khi Libby chấp nhận việc danh tính của mình bị công khai, Miller cho biết về 3 cuộc trao đổi của cô với ông.
Cô nói rằng Libby là người đầu tiên ám chỉ quan hệ của vợ Wilson với CIA, nhưng không nói ra danh tính của bà. Bản thân Miller chưa từng viết về mối liên hệ này vì khi đó cô tập trung vào vấn đề khác.
Phóng viên của tờ Time Matt Cooper ra trước bồi thẩm đoàn một lần và đề cập đến các cuộc trao đổi với Rove và Libby. Cooper cho biết Rove ám chỉ vợ của Wilson làm việc tại CIA nhưng không nói ra danh tính của bà hay chuỵện công việc của bà mang tính bí mật. Libby xác nhận với Cooper mối liên hệ của Plame với CIA, và cũng không đưa ra tên của bà hay bản chất bí mật của công việc mà bà đang làm. “Liệu việc này có phải là tội hay không?” Cooper bình luận. “Tôi cũng chả biết nữa”.
Còn ai nữa biết?
Năm ngoái, Tim Russert thuộc đài NBC từng trả lời một số câu hỏi của công tố viên về các cuộc trò chuyện của mình với Libby. Libby nói với bồi thẩm đoàn rằng ông nghe nói về vợ của Wilson từ Russert, nhưng Russert khẳng định không hề biết về thân phận của Plame cho đến khi điều này được công khai trên báo chí, vì vậy ông không thể là nguồn tin của Libby.
Phóng viên Washington Post Walter Pincus trả lời các câu hỏi của các nhà điều tra về một cuộc trao đổi với một quan chức không được tiết lộ danh tính.
Novak thì nói rằng một quan chức đã tiết lộ về Plame “một cách tình cờ” và đó không phải là một “kẻ bè phái”. Novak dường như đã hợp tác với bên công tố, mặc dù cả ông lẫn luật sư của ông đều không thừa nhận như vậy.
Những con cá lớn
Một trong những vấn đề mà dư luận quan tâm nhất về vụ này là liệu Bush và Cheney biết gì về vụ rò rỉ thông tin và khi nào.
Fitzgerald hiện tập trung điều tra về mức độ liên quan của Cheney. Cả vị tổng thống lẫn phó tổng thống đều đã phải trả lời chất vấn của các nhà điều tra.
Một câu hỏi nữa là Bush và Cheney sẽ làm gì nếu các cố vấn hàng đầu như Rove hay Libby là người tiết lộ thông tin. Bush ban đầu cam đoan sẽ sa thải bất kỳ ai để lộ thông tin nhưng sau đó chỉ hứa sẽ sa thải người nào bị toà kết luận đã phạm tội.
Về một phương diện nào đó, toàn bộ câu chuyện Wilson bắt nguồn từ Cheney và Bush. Chính vì lợi ích của Cheney trong vụ Iraq-Niger đã khiến CIA cử Wilson đi châu Phi. Và chính việc Bush sử dụng lời cáo buộc sai sự thật trong bài Thông điệp liên bang khiến cho Wilson công khai những nghi ngờ của mình.
Những con cá nhỏ
Hiển nhiên sẽ có một số con cá nhỏ bị liên luỵ cùng những con cá to. Adam Levine ở trong số này. Cựu cố vấn báo chí Nhà Trắng bị gọi ra trước bồi thẩm đoàn hồi năm ngoái, chủ yếu để trả lời những câu hỏi về các thủ tục trong văn phòng báo chí. Các nhà điều tra có lẽ đã quyết định chất vấn ông, đơn giản bởi vì những nhân vật cao cấp hơn trong văn phòng báo chí đi vắng tuần lễ trước khi bài báo của Novak được tung ra.
M.C. (theo AP)