Miền Bắc chuyển lạnh, mỗi ngày Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, tiếp nhận 50-55 người đột quỵ, tăng so với ngày thường, khoảng 8% là người trẻ. Tại Việt Nam, khoảng 200.000 người bị đột quỵ mỗi năm, tỷ lệ mắc di chứng dẫn đến khuyết tật ở mức cao.
Ngày 28/2, PGS.TS. Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết những năm gần đây khoảng 20% bệnh nhân đến viện sớm, tăng so với trước nhưng vẫn rất thấp so với thế giới. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức giúp người đột quỵ đến viện sớm trong "giờ vàng" là vô cùng quan trọng.
Cụ thể, TS. Tôn khuyên có 6 việc người xung quanh cần thực hiện ngay khi xử trí người đột quỵ:
Lập tức gọi xe cứu thương: Xe cứu thương 115 sẽ đưa bệnh nhân đến địa điểm có thể thực hiện kỹ thuật cấp cứu chuẩn nhất và nhanh nhất. Nhân viên y tế 115 được trang bị kiến thức để xử lý các tình huống khẩn cấp khác nhau. Họ có thể hỗ trợ cứu sống bệnh nhân trên đường đến bệnh viện và có khả năng làm giảm các tác động của đột quỵ não.
Nói "đột quỵ não" với cấp cứu 115: Khi gọi 115 và yêu cầu trợ giúp, hãy thông báo cho người điều hành rằng nghi ngờ bệnh nhân bị đột quỵ não. Nhân viên cấp cứu 115 sẽ được chuẩn bị phương tiện y tế phù hợp và chọn bệnh viện chuyên điều trị đột quỵ não trước khi họ chuyển bệnh nhân.
Theo dõi các triệu chứng và hỏi chuyện người bệnh: Bệnh nhân có thể không giao tiếp được tại bệnh viện. Vì vậy, trong khi chờ xe cứu thương đến, hãy hỏi người bệnh càng nhiều thông tin càng tốt. Hỏi về tất cả loại thuốc mà người bệnh đang dùng, tình trạng sức khỏe, dị ứng. Ghi lại tất cả triệu chứng bao gồm thời điểm đột quỵ, tiền sử bệnh tật.
Khuyến khích người bệnh nằm xuống: Nếu người bệnh đang ngồi hoặc đứng, hãy khuyến khích họ nằm nghiêng với tư thế đầu cao, nới lỏng quần áo, giúp tăng cường lưu lượng máu đến não. Trường hợp người bệnh bị ngã thì đừng cố di chuyển họ.
Thực hiện hồi sinh tim phổi (CPR): Một số người bệnh có thể bất tỉnh trong cơn đột quỵ não. Khi ấy, hãy đánh giá tình trạng hô hấp của họ, xem còn thở không. Nếu không thể bắt được mạch, hãy bắt đầu thực hiện hồi sinh tim phổi.
Phải bình tĩnh: Cố gắng giữ bình tĩnh trong suốt quá trình chờ cứu thương 115 đến.
Một bệnh nhân điều trị đột quỵ tại Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Thế Anh
Bên cạnh những việc cần làm, TS. Tôn cũng khuyến cáo những điều không nên làm đối với bệnh nhân đột quỵ não.
Không được cho người bệnh uống thuốc: Aspirin là chất làm loãng máu, tuy nhiên không được cho người bệnh uống aspirin hay bất kỳ một loại thuốc nào khác. Cục máu đông chỉ là một trong vô số nguyên nhân dẫn dến đột quỵ não. Đột quỵ não cũng có thể do một mạch máu vỡ trong não gây ra. Vì vậy, khi không biết người bệnh mắc loại đột quỵ nào thì tuyệt đối không cho họ uống bất kỳ loại thuốc nào.
Không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì: Tránh đưa thức ăn hoặc nước uống cho người bị đột quỵ não. Bởi vì, bệnh nhân thường không tỉnh táo và có thể có rối loạn nuốt. Do đó, cho người bệnh ăn hoặc uống có thể dẫn đến nghẹn, sặc gây suy hô hấp và hệ quả là viêm phổi.
Không cho người bệnh tự đi xe đến bệnh viện: Các triệu chứng đột quỵ não rất khó để nhận biết ngay từ đầu. Người bệnh có thể nhận ra có gì đó không ổn, nhưng không nghi ngờ đột quỵ não. Nếu phán đoán người bệnh đang bị đột quỵ não thì tuyệt đối không để người bệnh tự đi xe đến viện mà hãy gọi 115 và chờ sự giúp đỡ.
TS. Tôn cho biết trong bệnh lý đột quỵ, "thời gian là não", tức là phải chạy đua với thời gian để đưa người bệnh tới viện sớm nhất, kể cả mới có triệu chứng nghi ngờ. Khi có dấu hiệu méo miệng một bên, nói ngọng, thất ngôn, yếu liệt hoặc tê bì tay chân một bên, mất thị lực đột ngột một hoặc hai mắt... cần gọi cấp cứu ngay.
Tế bào não sẽ chết chỉ trong vài phút nếu không được cấp máu hoặc oxy. Đối với đột quỵ thiếu máu não, khi mạch máu lớn trong não bị tắc, cứ mỗi giây trôi qua có 32.000 tế bào não chết và cứ mỗi phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não chết.
Cơ hội để dùng thuốc tiêu sợi huyết chỉ trong 4,5 giờ kể từ khi khởi phát đột quỵ. Cơ hội để can thiệp lấy huyết khối chỉ trong 6 giờ đầu, một số trường hợp đặc biệt có thể tới 24 giờ. Do đó, càng đến viện sớm bao nhiêu thì tỷ lệ điều trị thành công càng cao.
Lê Nga