Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ năm 2023, Bộ Công Thương duyệt bổ sung 154 dự án điện mặt trời vào quy hoạch không có căn cứ, cơ sở pháp lý. Trong đó, 123 dự án là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối hệ thống, cơ cấu nguồn điện, lãng phí nguồn lực xã hội. Chính phủ đồng ý tháo gỡ cho các dự án này để không lãng phí nguồn lực, giảm niềm tin nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Tại Quyết định 618 ngày 5/3, Bộ Công Thương duyệt bổ sung 142 dự án vào Kế hoạch thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII).
Trong danh mục này có một số dự án công suất lớn như Nhà máy điện mặt trời Trung Nam - Ninh Thuận (204 MW); CMX Renewable Việt Nam - Ninh Thuận (168 MW); Hồng Phong 1 A & B - Bình Thuận (250 MW); Dầu Tiếng 1 & 2 - Tây Ninh (350 MW); Sao Mai - An Giang (210 MW); Hoà Hội - Phú Yên (214 MW); BIM 2 (250 MW); Ea Súp 1,2,3,4,5 - Đắk Lắk (600 MW); Vạn Ninh - Khánh Hoà (100 MW)...
Bộ Công Thương cho biết các dự án được cập nhật vào quy hoạch căn cứ trên các Luật Điện lực, Quy hoạch, Đầu tư, Đấu thầu, Quy hoạch điện VIII và các văn bản khác liên quan. Việc này cũng theo chủ trương của Chính phủ về phương hướng tháo gỡ cho các dự án năng lượng tái tạo.
Tuy nhiên, danh mục các dự án điện mặt trời được bổ sung chỉ xác định tên, công suất, địa điểm đến địa bàn cấp tỉnh. Dự kiến, địa điểm thực hiện dự án được nêu tại hồ sơ đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư hoặc báo cáo nghiên cứu tiền khả thi. Còn vị trí, địa điểm xây dựng của dự án thuộc nội dung của báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng.
Công nhân thi công dự án điện mặt trời tại Ninh Thuận, tháng 2/2019. Ảnh: Quỳnh Trần
Bộ Công Thương yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền tiếp tục tháo gỡ vướng mắc cho các dự án theo nguyên tắc được Chính phủ nêu tại Nghị quyết 233/2024. Về việc này, tại hội nghị cuối năm ngoái, Thủ tướng Phạm Minh Chính từng cho biết quan điểm của chính phủ là "không hợp thức sai phạm nhưng có giải pháp, cơ chế để giải quyết dứt điểm".
Thủ tướng lưu ý các sai phạm cần được bóc tách, xử lý trách nhiệm cụ thể với các cá nhân liên quan. Các dự án được bổ sung quy hoạch phải đảm bảo không vi phạm quy định về an ninh quốc phòng, quy hoạch các công trình, dự án trọng điểm quốc gia. Các dự án có sai phạm về quy trình, thủ tục liên quan đến đất đai, xây dựng sẽ được nhà chức trách cho phép hoàn thiện theo quy định.
Còn dự án vi phạm quy hoạch về khoáng sản, thủy lợi, quốc phòng sẽ phải đánh giá lại hiệu quả kinh tế - xã hội giữa việc thực hiện quy hoạch và dự án để điều chỉnh. Phương án có thể tính tới là cho tích hợp, thực hiện đồng thời dự án năng lượng tái tạo và quy hoạch liên quan.
Với các dự án hưởng giá FIT vi phạm do lỗi của doanh nghiệp và không đáp ứng các điều kiện hưởng ưu đãi sẽ phải xác định lại giá mua bán điện, thu hồi tiền giá FIT qua bù trừ thanh toán tiền mua điện. Với các dự án đã bị khởi tố, việc xử lý, khắc phục chỉ thực hiện sau khi bản án có hiệu lực.
Thủ tướng nêu rõ "thẩm quyền của cấp nào thì cấp đó phải giải quyết minh bạch, không đùn đẩy hoặc xử lý vòng vo, sách nhiễu". Trong đó, xử lý hình sự là biện pháp cuối cùng để tạo điều kiện tháo gỡ cho các dự án.
Theo báo cáo của Bộ Công Thương, đến hết năm 2023, tổng công suất nguồn năng lượng tái tạo (gió, mặt trời) trong hệ thống điện là 21.664 MW, chiếm khoảng 27%. Sản lượng điện phát của năng lượng tái tạo (gió, mặt trời mặt đất, mặt trời mái nhà) lũy kế năm khoảng 27.317 triệu kWh, chiếm tỷ trọng gần 13% hệ thống điện.
Phương Dung