10 nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển chiều cao

Theo tiến sĩ Trần Quang Khánh, Trưởng Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, thông thường trẻ mới sinh có chiều cao từ 48 đến 52 cm. Trong năm đầu bé tăng khoảng 20 đến 25 cm. Năm tiếp theo tăng 12 cm. Năm thứ ba cao thêm 10 cm. Năm tiếp theo tăng 7 cm. Từ 4 đến 11 tuổi, trẻ tăng trung bình 6 cm mỗi năm. Đến tuổi dậy thì, bé gái tăng khoảng 6 đến 10 cm mỗi năm. Trẻ trai tăng từ 6,5 đến 11 cm mỗi năm. 

Nếu trẻ không đạt mức tăng trưởng chiều cao bình thường như trên, bác sĩ khuyên phụ huynh nên đưa bé đi khám và tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời.

Tiến sĩ Khánh nhìn nhận hiện nay nhiều cha mẹ khi thấy con có dấu hiệu chậm phát triển chiều cao thường nghĩ rằng do dinh dưỡng và di truyền. Thực tế, chậm phát triển chiều cao không chỉ liên quan đến yếu tố dinh dưỡng mà còn có nhiều nguyên nhân khác như thiếu hormone tăng trưởng, bệnh nội khoa hay thể trạng...

Các nghiên cứu chỉ ra một số nguyên nhân thường gặp khiến trẻ thấp còi như sau:

Thiếu nội tiết tố tăng trưởng (hay hormone tăng trưởng)

Cơ thể sản xuất hormone tăng trưởng không đủ sẽ dẫn đến thiếu hormone tăng trưởng. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào trong đời, xuất phát từ nguyên nhân bẩm sinh hoặc do tổn thương tuyến yên, chấn thương đầu, u não hoặc nhiễm trùng dạng viêm màng não và viêm não… Một số trường hợp thiếu hormone tăng trưởng không xác định được nguyên nhân.

Suy tuyến giáp

Các hormone tuyến giáp tác động trực tiếp lên sự tăng trưởng và chuyển hóa. Cơ thể tiết không đủ hormone này có thể gây chậm tăng trưởng.

Tiền sử gia đình

Bố mẹ có chiều cao khiêm tốn thì thường con cũng có chiều cao khiêm tốn và ngược lại. 

Thai nhi suy dinh dưỡng

Những thai nhi suy dinh dưỡng khi sinh ra sẽ bị nhẹ cân. Tình trạng này còn gọi là suy dinh dưỡng trong tử cung.

Hội chứng Turner 

Tình trạng này gặp ở trẻ gái có bất thường nhiễm sắc thể X.

Hội chứng Down

Trẻ bị hội chứng Down dẫn đến chậm phát triển.

Thiếu máu

Một số bệnh thiếu máu, chẳng hạn như thiếu máu hồng cầu lưỡi liềm, gây chậm phát triển.

Bệnh mạn tính

Trẻ mắc một số bệnh mạn tính tại thận, tim, hệ tiêu hóa hoặc bệnh phổi sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất.

Thuốc

Trẻ thấp còi có thể là hậu quả của việc sử dụng thuốc khi người mẹ đang mang thai.

Dinh dưỡng kém

Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong sự tăng trưởng của trẻ. Trẻ suy dinh dưỡng mạn tính sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao.

Một số trường hợp không xác định được nguyên nhân chậm tăng trưởng chiều cao. Những trẻ như vậy gọi là thấp vô căn.

Tiến sĩ Khánh khuyên phụ huynh nên chú ý theo dõi sát quá trình phát triển chiều cao của con trẻ. Khi thấy có bất thường, nên đưa bé đến bệnh viện khám ngay. Tùy theo nguyên nhân, bác sĩ có thể tư vấn biện pháp can thiệp phù hợp để cải thiện chiều cao cho trẻ.

Hormone tăng trưởng là yếu tố quan trọng cho sự phát triển toàn diện của trẻ em và quyết định về chiều cao. Chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu hormone tăng trưởng, trẻ cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời trước tuổi dậy thì mới có thể mang lại hiệu quả tối ưu. Tỷ lệ thiếu hormone tăng trưởng ước tính chiếm khoảng 1/4.000 đến 1/10.000 bé. 

Ở Việt Nam những năm gần đây, việc chuẩn hóa quy trình chẩn đoán và điều trị chậm tăng trưởng chiều cao bằng hormone tăng trưởng đã được quan tâm và ngày càng phát triển. Điều trị không chỉ áp dụng cho trẻ chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu hormone tăng trưởng mà còn được chỉ định trong trường hợp khác như hội chứng Turner, bệnh thận mạn, trẻ sinh ra nhỏ hơn so với tuổi thai…

Lưu ý, để việc điều trị hormone đạt hiệu quả tối ưu, cần tiến hành đúng thời điểm, đúng liều lượng. Trẻ nên được phát hiện sớm và điều trị trước tuổi dậy thì, tốt nhất trong khoảng độ tuổi 4-13 tuổi. Nếu qua “thời gian vàng” này, các sụn xương của trẻ đóng lại, dùng hormone tăng trưởng không còn tác dụng.