Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. Ảnh: CNN.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un hôm nay gặp nhau tại Singapore trong hội nghị thượng đỉnh đầu tiên được tổ chức giữa hai quốc gia từng xem nhau là kẻ thù. Dưới đây là 10 khoảnh khắc lịch sử trong quan hệ giữa Mỹ - Triều.
Chiến tranh Triều Tiên
Hai nước đã đối đầu nhau trong cuộc chiến tranh kéo dài ba năm khiến hàng triệu người thiệt mạng, trong đó có 36.000 lính Mỹ. Cuộc chiến bắt đầu vào tháng 6/1950 khi quân đội Triều Tiên tấn công bất ngờ qua biên giới ở vĩ tuyến 38. Lực lượng quân sự non yếu của Hàn Quốc ban đầu gần như bị đẩy lui khỏi bán đảo cho đến khi lực lượng Liên Hợp Quốc do Mỹ dẫn đầu can thiệp. Quân đội Trung Quốc sau đó cũng can thiệp để hỗ trợ cho Triều Tiên.
Cuộc chiến kết thúc bằng một hiệp định đình chiến được ký tháng 7/1953. Hiệp định này chưa bao giờ được thay thế bằng một hiệp ước hòa bình, khiến bán đảo trên thực tế vẫn trong tình trạng chiến tranh. Mỹ hiện duy trì 28.500 binh sĩ ở Hàn Quốc.
Bắt giữ tàu do thám
Tàu USS Pueblo hiện còn được trưng bày ở Bình Nhưỡng. Ảnh: Wikipedia.
Tháng 1/1968, tàu hải quân Triều Tiên bắt giữ tàu USS Pueblo ngoài khơi bờ biển phía đông của Triều Tiên. Một thủy thủ thiệt mạng và 82 người bị bắt. Họ bị giữ ở Triều Tiên suốt 11 tháng và được phóng thích sau khi trưởng đoàn đàm phán Mỹ ký tuyên bố thừa nhận con tàu xâm nhập bất hợp pháp vào lãnh hải Triều Tiên. Con tàu Pueblo hiện còn được trưng bày ở Bình Nhưỡng và cũng là tàu hải quân duy nhất của Mỹ bị nước ngoài giữ.
Sự cố Axe Murder
Binh sĩ Mỹ - Triều đụng độ ở DMZ dẫn đến cái chết của hai lính Mỹ. Ảnh: Korea Times.
Mùa hè năm 1976, hai binh sĩ Mỹ bị lính Triều Tiên bắn chết khi đang cố chặt hạ cây bạch dương ở Khu Phi quân sự (DMZ) phân chia hai miền. Mỹ đáp trả giận dữ bằng cách điều máy bay ném bom hạt nhân B-52 tới DMZ để răn đe Triều Tiên. Căng thẳng giảm bớt sau khi cố lãnh đạo Kim Nhật Thành, ông nội Kim Jong-un, bày tỏ đáng tiếc về cái chết của hai lính Mỹ. Đây vẫn là sự cố đổ máu nghiêm trọng nhất từng xảy ra ở DMZ.
Cựu tổng thống Mỹ Jimmy Carter thăm Triều Tiên
Tháng 6/1994, cựu tổng thống Mỹ Jimmy Carter tới thăm Triều Tiên và có hai vòng đàm phán với Kim Nhật Thành trong một nỗ lực nhằm sớm giải quyết tình trạng đối đầu hạt nhân. Sau khi quay lại Hàn Quốc, Carter đã chuyển đề nghị của Kim Nhật Thành về việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh liên Triều và tổng thống Hàn Quốc khi đó là Kim Young-sam đã chấp thuận. Tuy nhiên, Kim Nhật Thành đột ngột qua đời vì một cơn đau tim vào tháng 7/1994. Con trai Kim Jong-il kế thừa quyền lực và tổ chức hội nghị thượng đỉnh liên Triều đầu tiên vào năm 2000 với tổng thống Hàn Quốc Kim Dae-jung.
Thỏa thuận khung
Tháng 10/1994, Mỹ ký thỏa thuận giải trừ hạt nhân với Triều Tiên, kết thúc nhiều tháng lo ngại chiến tranh do Triều Tiên đe dọa để rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí hạt nhân và chuyển kho dự trữ nhiên liệu thành bom. Dưới tên gọi "Thỏa thuận khung", Triều Tiên đã đóng băng các hoạt động nguyên tử và đồng ý phá hủy các cơ sở hạt nhân để đổi lại hai lò phản ứng hạt nhân nước nhằm sản xuất điện và cung cấp dầu. Thỏa thuận sụp đổ vào năm 2002, khi quan chức Mỹ cáo buộc Triều Tiên vẫn bí mật tiến hành chương trình hạt nhân bằng cách sử dụng uranium làm giàu.
Phó nguyên soái Triều Tiên thăm Mỹ
Phó nguyên soái Jo Myong-rok thăm Mỹ tháng 10/2000. Ảnh: New York Times.
Tháng 10/2000, "cánh tay phải" của Kim Jong-il là phó nguyên soái Jo Myong-rok tới Mỹ, trở thành quan chức cấp cao nhất của Triều Tiên thăm Mỹ từ sau Chiến tranh Tiều Tiên. Jo gặp tổng thống Mỹ khi đó là Bill Clinton và đệ trình thư cá nhân của Kim Jong-il. Chuyến đi của ông diễn ra sau khi hai nước tìm cách cải thiện quan hệ sau hội nghị thượng đỉnh liên Triều vào đầu năm đó.
Ngoại trưởng Mỹ tới Triều Tiên
Cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton thăm Triều Tiên và chụp ảnh cùng lãnh đạo Kim Jong-il tháng 4/2009. Ảnh: AFP.
Vài tuần sau chuyến đi của Jo, Ngoại trưởng Mỹ Madeleine Albright đã tới thăm Bình Nhưỡng để nỗ lực sắp xếp một chuyến thăm Triều Tiên của Clinton. Bà đã gặp Kim Jong-il và quan hệ hai bên cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, tình trạng êm ấm giảm đi đáng kể sau khi tổng thống George W. Bush nhậm chức vào tháng 1/2001 và duy trì chính sách cứng rắn với Triều Tiên. Clinton thậm chí đã tới Triều Tiên trong vai trò là cựu tổng thống Mỹ vào năm 2009 để đảm bảo tự cho cho hai nhà báo Mỹ bị Bình Nhưỡng giữ.
Đàm phán sáu bên
Các đại diện tham gia đàm phán 6 bên bắt tay vào tháng 8/2003. Ảnh: AP.
Mỹ trở lại bàn đàm phán với Triều Tiên vào năm 2003 theo khuôn khổ đàm phán sáu bên liên quan đến Hàn Quốc, Trung Quốc, Nga và Nhật Bản. Trong những cuộc đàm phán liên tục kéo dài đến năm 2008, Triều Tiên đã ngừng một số hoạt động hạt nhân và vô hiệu hóa một số nguyên tố quan trọng tại khu phức hợp hạt nhân chính để đổi lại các lợi ích về an ninh, kinh tế, năng lượng.
Nhưng đàm phán đã bị sụp đổ trong bối cảnh tranh cãi về cách xác minh các bước phá hủy. Triều Tiên chính thức rút khỏi đàm phán vào năm 2009 để phản đối việc bị cộng đồng quốc tế lên án vụ phóng tên lửa tầm xa.
Leo thang thử nghiệm hạt nhân
Lên nắm quyền sau cái chết của cha vào cuối năm 2011, Kim Jong-un bắt đầu thực hiện những cuộc thử nghiệm vũ khí lớn bất thường như một phần trong mục tiêu xây dựng tên lửa hạt nhân có khả năng đánh tới lục địa Mỹ. Năm 2017, thế giới đã chứng kiến nguy cơ chiến tranh trên bán đảo Triều Tiên sau khi Bình Nhưỡng thử nghiệm lần 6 và cũng là thử nghiệm mạnh nhất cùng ba vụ phóng tên lửa đạn đạo liên lục địa. Kim và Trump còn thường xuyên công kích cá nhân và đe dọa chiến tranh lẫn nhau.
Tình trạng bớt căng thẳng mới
Ngoại trưởng Mike Pompeo ăn tối tại New York với Kim Yong-chol, 'trùm' tình báo Triều Tiên, ngày 30/5. Ảnh: AP.
Kim thay đổi chiến thuật vào năm 2018, gửi phái đoàn đến dự Olympic Mùa đông ở Hàn Quốc và tổ chức hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in. Kim đề nghị đàm phán về chương trình hạt nhân nếu được cung cấp sự đảm bảo an ninh đáng tin cậy từ Mỹ.
Có những hoài nghi sâu sắc về việc liệu Kim có thực sự từ bỏ vũ khí hạt nhân của mình không nhưng cuối cùng Trump đã đồng ý tổ chức hội nghị thượng đỉnh. Quan chức cấp cao Triều Tiên Kim Yong-chol đã tới Mỹ và đệ trình thư cho Trump sau khi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tới Bình Nhưỡng và gặp Kim Jong-un hai lần.
Huyền Lê