Di truyền chiếm khoảng 50% trong sự hình thành trí thông minh của một đứa trẻ. Các gene chịu trách nhiệm về trí thông minh được chứa trong nhiễm sắc thể X nên con trai thường thừa hưởng trí thông minh từ mẹ, con gái nhận của mẹ và cha.
Gene tác động đến hơn 50% kết quả học tập
Bác sĩ Hà Thị Mỹ Hạnh tư vấn di truyền tại công ty Genetica, dẫn một nghiên cứu đăng trên tạp chí npj Science of Learning năm 2018 cho thấy, khoảng 2/3 sự khác biệt giữa các cá nhân trong thành tích học tập là do sự khác biệt di truyền trong trình tự DNA của trẻ em.
Nghiên cứu đã phân tích điểm kiểm tra từ tiểu học đến hết chương trình giáo dục bắt buộc của hơn 6.000 cặp sinh đôi. Kết quả là yếu tố di truyền chiếm khoảng 70% thành công trong học tập, ngay cả đã tính đến trí thông minh. 25% là do môi trường tác động lên cặp song sinh như lớn lên cùng nhà và học cùng trường. 5% còn lại là do môi trường riêng biệt như có giáo viên và bạn bè khác nhau. Họ phát hiện ra rằng những cặp song sinh có cấu hình gene giống hệt nhau và được nuôi dưỡng trong cùng một môi trường đạt kết quả giống nhau ở trường học.
Trẻ thông minh, học toán tốt có thể nhờ được di truyền từ cha mẹ. Ảnh: Shutterstock
Bác sĩ Mỹ Hạnh giải thích, ảnh hưởng đáng kể của gene đối với thành tích của trẻ có thể được giải thích bằng trí thông minh. Tuy nhiên, ngay cả không tính đến trí thông minh thì những ảnh hưởng của gene vẫn rất đáng kể. Thậm chí, gene có thể là một trong những yếu tố tác động đến thành tích của một đứa trẻ ở những môn học khác nhau. Ví dụ như Toán học, Ngôn ngữ, Âm nhạc.... là những môn mà gene di truyền từ cha mẹ cho trẻ là một lợi thế.
Nghiêu cứu Đại học King's College London và Đại học Leiceste đăng trên Tạp chí Di truyền Con người Mỹ năm 2021 cũng cho thấy, thành công trong giáo dục của một đứa trẻ phụ thuộc vào những gene mà chúng có được di truyền từ cha mẹ và cả những gene không được thừa hưởng. Trẻ nhận được 50% gene từ cha và 50% từ mẹ. Mặc dù 50% số gene còn lại của cha và mẹ không được truyền lại nhưng chúng vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến đến tính trạng (sự tác động của nhiều gene, tính đa hiệu của gene) ở con cái của họ. Ví dụ, cha mẹ có khuynh hướng học tập cao hơn có thể có hứng thú hơn đối với các hoạt động như đọc sách, từ đó nuôi dưỡng việc học ở con cái của họ.
Do đó, theo bác sĩ Mỹ Hạnh, việc hiểu được hệ gene và chọn được phương pháp giáo dục phù hợp là cách phụ huynh có thể hỗ trợ trẻ đạt được kết quả tốt nhất.
Cách giúp trẻ đạt thành tích tốt ở trường
Để hiểu thêm về yếu tố di truyền, phụ huynh có thể cho trẻ thực hiện các xét nghiệm gene từ sớm. Từ việc biết được lợi thế của con, cha mẹ có thể giúp con phát huy hoặc can thiệp bằng phương pháp giáo dục để cải thiện những mặt còn hạn chế trong bộ gene.
Bác sĩ Mỹ Hạnh lấy ví dụ trẻ có những biến thể di truyền có lợi trong gene MYO18B liên quan đến khả năng toán học tốt. Nếu trẻ được phát huy tài năng bẩm sinh này thì về lâu dài sẽ có cơ hội nghề nghiệp tốt, với mức lương cao. Trường hợp xét nghiệm gene cho thấy trẻ không có lợi thế về mặt trí thông minh phân tích do những biến thể bình thường trong gene SNAP25 thì phụ huynh có thể cho con thực hành những bài tập tăng cường trí nhớ ngắn hạn để tăng chỉ số IQ.
Trẻ học tập tốt nhờ vào việc giáo dục và thừa hưởng những gene trội. Ảnh: Shutterstock
Trẻ cũng cần duy trì các hoạt động thể chất để thúc đẩy sự phát triển của não bộ. Nghiên cứu cho thấy với 10 phút đi bộ nhanh, tăng thêm 5 phút mỗi tuần cho đến khi đạt 40 phút đi bộ mỗi tuần có thể góp phần bảo vệ khả năng ghi nhớ. Việc thực hiện các xét nghiệm DNA khi mới sinh còn có thể giúp xác định những đứa trẻ có nguy cơ di truyền phát triển các vấn đề về đọc để can thiệp sớm.
Tuy nhiên, gene có thể không chịu trách nhiệm hoàn toàn cho kết quả học tập của trẻ em do chúng khó phản ánh trọn vẹn năng lực. Yếu tố giáo dục cũng đóng vai trò rất quan trọng. Trẻ có những gene trội như trí nhớ tốt, có khả năng ngôn ngữ... nhưng lại không được rèn giũa thì cũng không thể tận dụng lợi thế ở "vạch xuất phát" để trở thành ngôi sao sáng. Nếu gene không thể thay đổi được thì phụ huynh có thể tác động vào những yếu tố như giáo dục, dinh dưỡng, môi trường. Đây là cách giúp trẻ đạt được kết quả tốt hơn trong học tập, có thể thành công trong tương lai.
Kim Uyên