Chí Phèo, Chị Dậu có còn phù hợp không? Theo tôi thì những tác phẩm đó không phù hợp ngay từ đầu.
Tác phẩm kinh điển thường được dùng để cho sinh viên Văn khoa phân tích vì tác giả là một tay bút lão luyện. Muốn nêu được nhược điểm gì của tác giả thì những học sinh cấp độ phổ thông chưa đủ nhận thức để phân tích.
Ở các nước, người ta cho học sinh phân tích tác phẩm đương đại, đặc biệt là các nhà văn mới, tay nghề còn non. Những tác phẩm này vừa sức với khả năng nhận thức của học sinh phổ thông.
Học văn là học cách sử dụng ngôn ngữ viết để biểu đạt ý tưởng của mình. Một bài luận dài là biểu đạt trực tiếp một vấn đề nào đó. Gián tiếp là thông qua một câu chuyện, tức là tiểu thuyết.
Bắt đầu phải là truyện ngắn rồi mới đến truyện dài. Người ta cho học sinh đọc và phân tích toàn bộ cái tiểu thuyết ấy chứ không cắt khúc ra như ở mình. Cắt khúc ra như thế thì có khác gì "thằng mù sờ voi".
Phân tích một khúc ngắn như thế thì làm gì có nhiều cái để nói? Thật ra Chí Phèo cũng chỉ là một truyện ngắn mà thôi. Đã ngắn lại còn bị cắt ngắn hơn nữa thì còn gì là truyện.
Ngoài ra, theo thời gian, tác phẩm kinh điển đã được nhiều người phân tích và đúc kết rồi, có phân tích lại cũng chỉ đi theo lối mòn của người đi trước, từ đó tạo cho học sinh sự ỷ lại và cố chấp.
Nếu học sinh phân tích không giống người đi trước chắc hẳn sẽ bị đánh giá là kém cỏi này nọ. Như vậy, làm sao dạy học sinh tư duy độc lập, có suy nghĩ khác với người khác?
Phân tích một tác phẩm mới toanh chưa ai phân tích sẽ không có chỗ dựa để bám vào, từ đó học sinh thoải mái vung tay múa bút viết theo ý nó. Việc của giáo viên là ngăn chặn những tư duy lệch lạc không có lợi với xã hội mà thôi.
Người ta dạy học sinh phê bình văn học (mở rộng ra phê bình các bộ môn nghệ thuật khác) là như vậy đó. Dạy văn kiểu Việt Nam ta lâu nay, nói xin lỗi, hậu quả là bây giờ lắm người không đọc được truyện dài hàng trăm đến hàng nghìn trang.
Nhìn thấy độ dày của truyện là đã nhức đầu rồi. Truyện dài không đọc được, không phê bình được thì làm sao có cái nhìn khách quan và hệ thống với các sự kiện xảy ra trong xã hội vốn phức tạp hơn truyện rất nhiều?
>> Chia sẻ bài viết của bạn cho trang Ý kiến tại đây.
