 |
|
Dư luận phản ứng gay gắt về việc khai quật bằng "đập phá" mộ của Ban quản lý di tích. |
Theo những người dân sống ở khu vực đường Nguyễn Tri Phương, mộ có từ lâu đời, đến nay không ai biết lai lịch của nó. Nhiều người đồn rằng, ngôi mộ rất linh thiêng nên thường xuyên được thắp hương cúng tế. Còn theo nhiều tài liệu thì đây là một trong những ngôi mộ cổ còn sót lại của đất Sài Gòn - Gia Định xưa. Vào thế kỷ 19, khu vực này nằm sát nghĩa địa của phạm nhân mắc tội tử (còn được sử gọi dưới cái tên là Đồng Tập trận). Trước mộ có một tấm bia lớn, nhưng bí ẩn ở chỗ những dòng chữ trên đó đã bị đục mất chữ.
Thạc sĩ khảo cổ học Hồ Tường thì cho rằng, ngôi mộ này được xây dựng cách đây ít nhất 150 năm. Trong cuốn Sài Gòn năm xưa của học giả Vương Hồng Sển cũng từng đề cập đến ngôi mộ này. Theo cụ Vương thì đây có thể là mộ của người từng có công lớn đối với vua Gia Long nên lăng mộ mới lớn như thế. Trước khi khai quật, mộ có bề ngang 2,5 m, dài 3,2 m, cao 0,95 m tính từ mặt đường, xung quanh có bờ bao cao 1 m, dày 7 cm. Phần nền của mộ hình chữ nhật, bề ngang 3,1 m, dài 3,8 m.
|
Ngôi mộ cổ nằm án ngữ trước số nhà 535, đường Nguyễn Tri Phương, phường 8, quận 10. Với mục đích mở rộng để làm thoáng đường, UBND quận 10 quyết định cho tháo dỡ mộ. Đơn vị thi công là Công ty Dịch vụ giao thông đô thị Tân Bình đã dùng máy nén khí phá vỡ bề mặt mộ. Sau 5 ngày thi công, vòng bao ngoài của ngôi mộ đã được khai quật hoàn tất làm lộ ra một nền vuông, phẳng là trung tâm của ngôi mộ. Điều lạ là vật liệu dùng để xây mộ được làm từ hỗn hợp mủ ô dước, vỏ sò, mật mía... Từ vật liệu này, nhiều nhà nghiên cứu dự đoán mộ có niên đại 200 năm. |
Tuy nhiên, ông Tường vẫn thận trọng khi đưa ra nhận xét về ngôi mộ cổ bởi "khi chưa được khai quật thì mọi điều vẫn nằm trong dự đoán". Ông nói: "Không nên phá bỏ lăng mộ này vì dù sao đây cũng là dấu tích hiếm hoi của tiền nhân còn lưu lại. Thế nhưng, nếu đã khai quật như hiện tại thì nên tiếp tục vì không thể giữ nguyên tình trạng lở lói, nham nhở của khu mộ. Điều quan trọng hiện nay là phải có cách để bảo tồn những cổ vật được khai quật. Vì khi khai quật lăng mộ, chắc chắn sẽ phát hiện nhiều cổ vật có giá trị".
Còn theo học giả Sơn Nam, người chuyên nghiên cứu văn hóa Nam Bộ, có thể đó là mộ của người Hoa vì vào thế kỷ 18-19 vùng đất này tập trung đông người Hoa. Theo quy mô thì có khả năng đó là mộ của một người giàu có. Đánh giá về việc khai quật, ông Sơn Nam cho rằng, nếu đã khai quật thì nên làm tiếp để tìm hiểu những bí mật còn được ẩn chứa trong đó.
Tiến sĩ Nguyễn Đức Mạnh, Trưởng Bộ môn Khảo cổ học, ĐH Khoa học Xã hội Nhân văn, thì tỏ rõ thái độ không đồng tình với cách thức khai quật mộ. Ông nói: "Kể từ ngày bắt đầu khai quật 15/10 đến ngày tạm ngưng 19/10, tại hiện trường chỉ có công nhân phá đá làm việc, không hề có một cán bộ hoặc chuyên viên ngành xuống chỉ đạo. Thậm chí, ngay cả việc khai quật mộ cũng vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản Văn hóa được ban hành 29/6/2001 vốn không quy định quyền được khai quật cho những cơ quan không thuộc ngành khảo cổ".
Trái với những ý kiến trên, ông Phạm Hữu Mý, Trưởng Ban quản lý di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh TP HCM, cho rằng, đây là mộ vô danh, không có bia đá lưu danh tính cũng như không còn hồ sơ để lại. Vì thế, khi UBND quận 10 yêu cầu khai quật để chỉnh trang thì Ban quản lý cũng đồng tình với quyết định ấy. Hơn nữa, khi không biết được lai lịch ngôi mộ thì cũng cần khai quật để tìm hiểu. Tuy nhiên, khi công nhân bốc dỡ lớp đất đá bao bọc bên trên mộ đã làm phát lộ ra một hầm mộ được xây dựng với quy mô lớn. Dựa theo quy mô và sự kiên cố của hầm mộ, các chuyên viên của Ban quản lý di tích cho rằng có khả năng bên dưới hầm mộ có chứa xác ướp.
Chính vì thế, Ban quản lý di tích đã đề nghị Sở Văn hoá Thông tin cho tạm dừng việc khai quật khoảng một tuần để lấy ý kiến của các nhà nghiên cứu. Hơn nữa, ông Mý cho rằng, phải có sự chuẩn bị đầy đủ về dụng cụ, phương án khai quật để bảo tồn các cổ vật cũng như xác ướp (nếu có) từ hầm mộ.
Hải Minh