 | |
Ý tưởng cải tiến xe đạp hình thành khi ông Ưng Lang chứng kiến những người lao động chân tay phải chở nhiều lại hàng hóa nặng nề và cồng kềnh như chum, vại, lu,... bằng xe đạp. Như thế, nếu thường xuyên phải vượt quãng đường dài hoặc nhiều đồi dốc thì sẽ rất mất sức. Vì vậy ông suy nghĩ phải giúp bà con tiết kiệm sức bằng cách thiết kế hệ thống bánh trớn (volant inertie) lắp vào cả hai bánh xe đạp. Và sau nhiều năm nghiên cứu thí nghiệm, bác đã hoàn thiện xe đạp cải tiến Lucapro. Vận dụng đà trớn Lucapro là nghĩa là chiếc xe càng đạp càng tăng tốc do Ưng Lang sáng chế. Được vậy là nhờ xe có lắp hệ thống bánh trớn kết hợp bằng ba (hoặc nhiều hơn) đĩa sắt nhỏ, nhẹ, hình tròn và dẹt, kích thước cũng như trọng lượng tương đương nhau, đủ để tạo nên lực trớn khi chúng quay vòng quanh trục xe. Nguyên lý hoạt động cụ thể như sau: khi xe nằm cố định, ba đĩa sắt (bánh trớn) luôn ở vị trí ôm sát trục xe. Khi có lực tác động xuống pê-đan, bánh xe đạp sẽ chuyển động; đồng thời bánh trớn cũng quay vòng quanh trục xe, do đó chúng phát sinh lực trớn tác động vào bánh xe. Bánh trớn càng quay nhanh càng bung ra lớn dần do lực ly tâm hình thành thế đòn bẩy, trong đó cán đòn bẩy càng dài thì lực kéo càng mạnh sẽ thúc đẩy xe tăng tốc, giúp người càng đạp nhanh càng thấy nhẹ.
|
Mô hình bánh trớn của xe đạp cải tiến Lucapro.
Trong kết cấu tương trợ lẫn nhau, tất cả bánh trớn và bánh xe đều quay nhanh dần theo định luật tăng tốc. Vì thế xe chạy tốc độ nào cũng có hệ thống bánh trớn có đường kính tương ứng, giúp người đạp tiết kiệm sức dù đi đường xa và thồ hàng nặng. Khi xe giảm dần tốc độ, bánh trớn sẽ tự động di chuyển đồng quy về hướng trục xe. Lúc xe dừng hẳn, bánh trớn lại trở về vị trí cũ là ôm sát trục xe.
| Kỹ sư Nguyễn Phước Ưng Lang sinh năm 1919. Từng du học tại Pháp về phần động cơ máy. Năm 1936, lấy bằng kỹ sư tại trường Paul Bert, sau đó công tác tại Sở Giao thông công chính thành phố Vinh. Từ năm 1975-1979 làm việc tại Sở Giao thông công chính TP HCM. |
Sử dụng xe đạp có ổ líp càng lớn thì đạp càng nhẹ. Bánh trớn cũng có chức năng tác động tương tự, nghĩa là bánh trớn càng lớn bao nhiêu thì đà trớn và lực kéo càng mạnh bấy nhiêu. Và xe đạp cải tiến có cơ chế điều khiển thì số lớn sang số nhỏ và ngược lại đều hoàn toàn tự động nhờ hộp số Lucapro. Đây là một bộ phận tự động quan trọng có nhiệm vụ kìm hãm ba bánh trớn luôn đi đúng vị trí giới hạn bởi một bán kính và chu vi nhất định nằm trong bánh xe, giữ cho xe đạp dù chạy trên những đoạn đường gồ ghề nhiều ổ gà cũng không bị chao đảo, lạc tay lái.
Tiện lợi nhất là khi xe chạy lên dốc, nhờ có lắp bánh trớn nên người đạp tiết kiệm được 20-30% sức lực. Sáng chế bánh trớn này áp dụng cho xe lăn cũng rất hay. Khi bánh xe lăn được lắp thêm bánh trớn, người khuyết tật sẽ dễ dàng dùng sức của đôi tay (vốn không được mạnh lắm) đẩy xe vượt qua quãng đường dốc hoặc lồi lõm trên mặt đường.
Ngoài ra, hệ thống bánh trớn có thể lắp vào loại xe đạp bất kỳ. Các bộ phận của bánh trớn ráp khớp nhau và nằm gọn trong bánh xe, khi cần có thể tháo lắp dễ dàng như những phụ tùng xe đạp.
Vừa qua, đã có một số đối tác từ Mỹ, Pháp gọi điện hoặc gửi thư liên hệ về xe đạp cải tiến. Yêu cầu cơ bản của ông với đối tác khá đơn giản: "Nếu họ hợp tác toàn diện thì mình giao hẳn cho làm, chỉ hỗ trợ khi có khó khăn về kỹ thuật. Cái lợi lớn nhất là giúp người lao động nghèo, người khuyết tật đỡ phần nào nhọc nhằn trong cuộc mưu sinh và trong sinh hoạt hằng ngày. Thời điểm đưa sản phẩm ra thị trường cũng như giá bán sẽ do đối tác quyết định".
Hiện nay, tuy tuổi cao lại bận nhiều việc nhưng ông vẫn ấp ủ đề tài sáng chế loại xe đạp vận hành được cả trên bộ lẫn dưới nước bằng cách dùng phao chứ không cần hệ thống bơm khí. Loại xe này có thể áp dụng rộng rãi cho nhiều vùng ở Việt Nam, nhất là khu vực miền nam với đặc điểm nhiều sông rạch chằng chịt.
(Theo Cẩm nang và tiêu dùng)