Những ưu điểm và tác dụng của năng lượng tái tạo là điều không cần bàn cãi. Với dự báo về biến đổi khí hậu cũng như hậu quả của nó đối với đời sống con người đang đặt ra những nhu cầu bức thiết của việc chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch, cũng như tiết kiệm năng lượng. Tuy nhiên khi đặt vấn đề phổ biến rộng rãi các nguồn năng lượng mới này, hiệu quả kinh tế là một yếu tố hết sức quan trọng. Hiện nay, mình đang làm việc cho một công ty về điện mặt trời tại Singapore, nên chỉ xin nhận xét về lĩnh vực này.
Có một sự thật là những khách hàng tìm đến năng lượng mặt trời đều rất quan tâm đến khả năng thu hồi vốn cũng như những lợi ích kinh tế mà hệ thống pin mặt trời mang lại. Đối với nhà đầu tư, lợi nhuận là điều quan trọng, có thể là những lợi nhuận hữu hình (tiền tiết kiệm được nhờ sử dụng năng lượng mặt trời) hay vô hình (hình ảnh doanh nghiệp, tính cạnh tranh của sản phẩm khi được quảng bá là thân thiện với môi trường). Chính vì thế, những lợi ích môi trường không đủ thuyết phục những người điều hành, nhất là khi thời gian thu hồi vốn của một hệ thống pin mặt trời, nếu không có hỗ trợ của chính phủ có thể lên đến 30 năm hoặc hơn! Do vậy, dù chính phủ Singapore cũng có những chính sách khuyến khích, năng lượng mặt trời vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong việc phổ biến rộng rãi.
Trong bài viết của anh Đặng Quốc Toản, anh có nêu một số ví dụ về chi phí đầu tư của các hệ thống nước nóng năng lượng mặt trời, điện mặt trời. Đồng ý rằng chi phí cho một hệ thống như vậy là không lớn so với tổng chi phí của căn hộ, nhưng nếu so sánh giữa hệ thống sử dụng năng lượng mới và hệ thống sử dụng năng lượng truyền thống thì có lẽ năng lượng mới không phải lúc nào cũng có thể cạnh tranh. Những khuyến khích của nhà nước trong việc mở nhà máy sản xuất, trung tâm nghiên cứu là những mũi nhọn trong việc nâng cao công nghệ, phát triển ngành năng lượng tái tạo của nước nhà, nhưng không đủ để khuyến khích người dân sử dụng các hệ thống năng lượng tái tạo. Nói như vậy không có nghĩa là việc xây dựng các hệ thống sử dụng năng lượng mới là không khả thi, nhưng cần có một kế hoạch lâu dài và toàn diện, trong đó việc nâng cao ý thức và hiểu biết của người dân đối với năng lượng tái tạo là điều hết sức quan trọng.
Tôi xin đóng góp một số ý kiến như sau:
1. Giáo dục người dân về tầm quan trọng và hiệu quả của năng lượng tái tạo, cũng như các hoạt động tiết kiệm năng lượng. Theo ý kiến cá nhân, tôi thấy đây là điều kiện tiên quyết. Xin đừng nghĩ đây là một điều đơn giản, và những kêu gọi chung chung là đã đủ. Bởi vì lạc hậu công nghệ có thể được rút ngắn khi nền kinh tế phát triển hơn, những thiết bị hiện đại có thể được mua lại bằng tiền, nhưng để thay đổi quan niệm, ý thức của người dân thì cần nhiều thế hệ. Do vậy, đây là điều cần thực hiện ngay và liên tục trong một thời gian dài.
2. Không nên đánh giá thấp những hoạt động tiết kiệm năng lượng tầm thường mà ai cũng có thể làm. Một ví dụ điển hình là mọi người thường hay để màn hình máy tính, TV ở chế độ standby. Công nghệ mới ngày nay đã giúp giảm thiểu công suất của các thiết bị khi ở chế độ này. Tuy nhiên, giả sử mỗi màn hình chỉ sử dụng 1Watt khi standby, 1.000.000 màn hình sẽ tương đương với công suất 1MW. Có thể so sánh hơi khập khiễng, nhưng để xây dựng một hệ thống pin mặt trời với công suất 1MW, chi phí bỏ ra có thể lên đến 4 triệu USD.
3. Hiện nay và trong tương lai gần, đẩy mạnh sử dụng năng lượng tái tạo đòi hỏi hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, và không chỉ dừng lại ở các chương trình giáo dục, kêu gọi người dân tham gia. Ở những nước phát triển, người ta soạn thảo những tiêu chuẩn chi tiết cho việc sử dụng thiết bị tiết kiệm năng lượng và hệ thống năng lượng tái tạo. Những tiêu chuẩn này hết sức hữu ích trong việc đặt ra một hạn mức nhằm khuyến khích những nhà sản xuất cho ra đời những sản phẩm thân thiện với môi trường hơn, cũng như hướng người tiêu dùng đến những sản phẩm đó. Những tiêu chuẩn này cần được thắt chặt theo thời gian, qua đó, nâng cao mức độ tiết kiệm năng lượng của sản phẩm, nâng cao yêu cầu về việc sử dụng năng lượng tái tạo trong các công trình xây dựng.
4. Các hỗ trợ của chính phủ cho năng lượng tái tạo có thể dưới nhiều hình thức, ví dụ như hỗ trợ chi phí đầu tư cho hệ thống, mua lại điện sản xuất từ hệ thống pin mặt trời, quạt gió, v.v. với mức giá cao hơn điện truyền thống. Đây là những biện pháp hết sức phổ biến ở những nước đang đẩy mạnh năng lượng tái tạo như Đức, Tây Ban Nha, Mỹ. Nếu không có những biện pháp này, sẽ rất khó khăn để năng lượng mới thật sự tìm được chỗ đứng trong thị trường. Tất nhiên, yêu cầu nâng cao công nghệ, phát triển đội ngũ kỹ sư, nhà khoa học trong các lĩnh vực năng lượng mới cũng rất quan trọng và cần được đầu tư đúng mức. Khi xét đến yếu tố môi trường và phát triển bền vững, không phải chỉ lợi ích kinh tế trước mắt là quyết định. Tuy nhiên, để thật sự phát triển bền vững, bản thân các ngành năng lượng mới, năng lượng tái tạo cần phải trở nên gần gũi và đạt hiệu quả kinh tế cao hơn.
Minh Nguyễn (SolarGy, Singapore)