 |
|
Các phu mỏ trong hầm lò. |
Chỉ tính ở 3 xã La Bằng, Văn Yên, Yên Lãng (huyện Đại Từ), đã có gần 50 bưởng (chủ công trường) với hàng trăm hầm lò ngày một ăn sâu vào lòng núi. Tại 3 xã Hợp Hoà, Hợp Thành, Kháng Nhật (huyện Sơn Dương), số lượng người đến khai thác còn lớn hơn gấp nhiều lần. Cách khai thác thiếc ở đây rất nguy hiểm. Chỉ với một chiếc đèn đất, một cây cuốc chim, không cột chống lò, không thông gió, không trang thiết bị an toàn lao động, vậy mà họ có thể đào thông cả quả núi.
Tại một lò trên núi Mỏ Quạ, thôn Khuôn Phầy, xã Kháng Nhật, không hề được chống đỡ một chút nào. Đường lò tối mò mò, người đi sau phải cúi gập mình trườn theo bóng sáng chiếc đèn đất của người đi trước, cứ thế lầm lũi chui sâu vào lòng đất. Vào chừng 50 m, đường hầm được mở rộng ra, chia làm nhiều ngách ăn theo các vỉa quặng. Có chừng gần chục nhân công cũng trạc tuổi Ninh đang vung cuốc xỉa vào vỉa quặng. Gặp đá cứng, không thể đào bằng thủ công thì họ nhồi thuốc nổ đánh mìn phá đá ngay trong lòng núi. Quặng được tách ra khỏi vỉa, cho vào bao tải dứa rồi chuyển ra. Công việc nặng nhọc nhưng họ chỉ được các ông chủ trả 200-300 nghìn đồng/tháng.
"Thợ lò" Nguyễn Văn Ninh bảo: "Cái nghề này thuộc vào loại ăn cơm trần gian, làm việc âm phủ. Một ngày chỉ có khoảng 2 tiếng được nhìn thấy ánh mặt trời. Thợ lò làm việc 2 ca, ca 1 từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều. Ca 2 bắt đầu từ 6 giờ tối cho đến gần hết đêm. Cứ thế liên tục vài tháng tất cả thợ lò ở nơi đây đều dần thành người âm phủ hết".
Những nữ cai đầu dài trong "làng" thiếc
Ở nơi ngút ngàn rừng thiêng nước độc này, nhiều phụ nữ lại nổi lên thành những bà chủ khét tiếng. Một trong số đó là bưởng trưởng Cao Thị Bình. Sau khi thôi không làm việc tại phân xưởng cơ điện của một nhà máy chè, một mình Bình vào đây, dò tìm vỉa quặng. Hiện trong tay bà có hơn 30 quân với những đường lò xẻ ngang cắt dọc lòng núi Mỏ Quạ.
Rời núi Mỏ Quạ, vượt qua 3 quả đồi 30, 31, 32 là đến khu vực ngự trị của bưởng trưởng Nguyễn Thị Hoà. Hoà năm nay mới 29 tuổi. Hai chị em Hoà, mỗi người có tới gần 100 nhân công, thống lĩnh toàn bộ khu vực Khe Ao, Khe Cạn rộng hàng chục héc ta từ hơn 4 năm nay. Khi nổ mìn, trưởng bưởng thường khóa cửa hầm. Lý giải việc này, Hoà trả lời lạnh tanh: "Để kẻ khác không nhòm ngó dò tìm vỉa quặng của mình và để bọn nhân công không chui ra ngoài ngồi chơi".
Ai là chủ đích thực?
Nếu xét về ranh giới địa chính thì toàn bộ khu vực đang khai thác thiếc ở hai huyện Sơn Dương (Tuyên Quang) và Đại Từ (Thái Nguyên) thuộc về sự quản lý của Vườn quốc gia Tam Đảo theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ năm 1996. Ông Nguyễn Hữu Thọ, Phó giám đốc Vườn quốc gia Tam Đảo, cho biết, vườn đã rất cố gắng để đuổi những người khai thác thiếc ra khỏi khu vực, nhưng lại vấp phải sự phản ứng của Xí nghiệp thiếc Sơn Dương. Đơn vị này mặc dù đã hết thời hạn hoạt động nhưng vẫn tiếp tục cấp giấy phép cho các bưởng trưởng để họ tự đứng ra tổ chức khai thác, gây xói lở đất rừng, thiệt hại nghiêm trọng đến nguồn tài nguyên rừng đặc dụng Tam Đảo.
Ông Vũ Hải Đường, Giám đốc Xí nghiệp thiếc Sơn Dương, lại cho biết: "Hiện nay, chúng tôi đang tận thu các vỉa quặng nên đành phải áp dụng phương pháp khoán cho từng cá nhân". Đã nhiều năm liền, Xí nghiệp thiếc Sơn Dương hoạt động không có lãi, việc khai thác quặng hoàn toàn phó thác cho tư nhân tự tổ chức, sau đó xí nghiệp thu mua lại và đem bán cho Công ty Kim loại màu Thái Nguyên. Số tiền lời ra trong việc mua đi bán lại cũng chỉ đủ để nuôi bộ máy hành chính của xí nghiệp. Còn lại, phần lớn lợi nhuận từ khai thác quặng rơi vào túi tư nhân.
Việc xác định quyền làm chủ giữa hai đơn vị nhà nước vẫn chưa đến hồi kết thì người dân khu vực Sơn Dương, Đại Từ vẫn tiếp tục lãnh đủ. Cơn bão số 3 kèm theo mưa lũ đã nhấn chìm hai huyện này trong biển nước, thiệt hại về tài sản lên tới hàng trăm tỷ đồng.
Ông Lương Văn Cương, Phó chủ tịch kiêm Trưởng công an xã Hợp Thành bức xúc về việc khai thác quặng: "Nước thải đã tiêu diệt gần hết diện tích đất canh tác của người dân xã chúng tôi và một số xã khác. Có lẽ nguồn nước ăn cũng đang bị ô nhiễm trầm trọng. Thêm vào đó, những khu khai thác này lại là nơi rất mất trật tự an ninh, đã xuất hiện nhiều tệ nạn xã hội, là nơi trú ẩn của bọn tội phạm đang bị truy nã. Vừa qua, Công an Hải Phòng đã lên tận đây tóm được 3 tên bị truy nã trốn trong các hầm lò thiếc".
(Theo Lao Động)