Một xưởng làm than tổ ong trong ngõ Bùi Xương Trạch (quận Thanh Xuân). Trước năm 2015, ngõ nhỏ này là một trong những vựa than tổ ong của thủ đô với gần 10 hộ theo nghề than, hiện còn 4 gia đình bám trụ.
Từ năm 2017, Hà Nội xây dựng lộ trình loại bỏ việc sản xuất, sử dụng than tổ ong để góp phần giảm ô nhiễm không khí; đến nay đã giảm được gần 33.000 bếp (từ 55.000 bếp xuống còn 22.000 bếp). Tháng 10/2019, UBND thành phố Hà Nội ra chỉ thị đến ngày 31/12/2020, "địa bàn thủ đô không sử dụng than tổ ong làm nhiên liệu phục vụ sinh hoạt".
Người thợ trộn than bột và than bùn theo tỷ lệ trước khi đưa vào máy đóng thành viên.
"Năm năm trước, gia đình sản xuất 10.000 viên than mỗi ngày và bán hết ngay, nay mỗi ngày chỉ mong tiêu thụ được 1.000 đến 2.000 viên", anh Nguyễn Liễu (ngõ Bùi Xương Trạch) nói và cho hay gia đình cố gắng làm nốt trước khi thành phố cấm hẳn than tổ ong.
Ông Biển, chủ một lò than đứng lọt thỏm trong căn nhà xung quanh là hàng nghìn viên than ế ẩm. "Nhà chỉ có hai vợ chồng làm nghề này nhưng đầu ra ngày càng chậm nên chúng tôi chưa biết tính sao", ông nói.
Hàng ngày tiếp xúc với than tổ ong, người thợ chỉ có bảo hộ lao động là khẩu trang và găng tay.
"Trước kia than tổ ong bán chạy, mỗi hộ thuê 20 thợ làm hàng ngày, nay chỉ duy trì hai đến ba người", anh Liễu nói, "gia đình đang loay hoay đổi nghề, đường cùng chắc phải làm xe ôm".
Hàng ngày anh Liễu chạy xe máy đi giao than cho khách. "Khách hàng giảm mạnh và chủ yếu khách quen, ở gần nên tôi tranh thủ đi giao than để tiết kiệm chi phí", anh nói.
Tại trụ T4 cầu Vĩnh Tuy, trước kia là nơi sản xuất, tập kết than tổ ong. Nhưng hơn một năm nay, nơi đây chỉ còn lại những chiếc xe ba gác, xe đạp, xe thồ là phương tiện chở than trước kia bị bỏ không hoen gỉ.
Phố Vĩnh Hồ có nhiều hàng quán sử dụng bếp than tổ ong. Chủ một cửa hàng nói: "Giá than tổ ong khá rẻ, chỉ 3.000 đồng/viên. Dùng than có thể đun được nhiều ấm nước, ninh thức ăn. Sau này thành phố cấm hẳn than tổ ong thì chúng tôi sẽ chuyển sang bếp gas".
Bếp than tổ ong của một hàng nước chè xả khói trên vỉa hè đường Nguyễn Lương Bằng.
Tại một trường mẫu giáo quận Hoàn Kiếm, những cây hoa được trồng trên bếp than tổ ong. 21 chiếc bếp than đổi từ người dân phường Long Biên được trang trí làm chậu hoa tạo cảnh quan và học cụ cho học sinh mầm non. Một giáo viên cho biết: "Giờ ngoại khóa các bé được nói chuyện về bảo vệ môi trường, trong đó mẫu vật sử dụng là nhiều chiếc bếp than này".
Ngọc Thành