Bộ Quốc phòng Nga ngày 18/11 ra tuyên bố cáo buộc binh sĩ quân đội Ukraine "hành quyết tù binh", sau khi các video lan truyền trên mạng xã hội Nga về vụ nổ súng nhắm vào các binh sĩ đã buông vũ khí đầu hàng.
Marta Hurtado, phát ngôn viên Liên Hợp Quốc, cho biết cơ quan này đã nắm được thông tin về video trên và đang xem xét sự việc. Tuy nhiên, những video lan truyền trên mạng xã hội và được truyền thông nhà nước Nga công bố phần nào cung cấp cái nhìn rõ ràng hơn về vụ nổ súng dẫn đến cáo buộc của Nga.
Các video này xuất hiện đầu tiên trên mạng xã hội Ukraine nhằm "ca ngợi sức mạnh" của quân đội nước này, sau đó được các tài khoản ủng hộ Điện Kremlin dẫn lại và trở thành căn cứ để Bộ Quốc phòng Nga cáo buộc binh sĩ Ukraine "hành quyết" tù binh.
Hội đồng Nhân quyền Nga cho hay vụ nổ súng xảy ra tại làng Makiivka, thuộc tỉnh miền đông Lugansk, nơi quân đội Ukraine tái kiểm soát hồi giữa tháng 11. Hình ảnh khu nhà trong video được quay từ máy bay không người lái (UAV) trùng khớp với ảnh vệ tinh do Maxar chụp tại làng Makiivka.
Hình ảnh khu nhà trong video và trên ảnh vệ tinh chụp tại làng Makiivka, tỉnh Lugansk, Ukraine. Ảnh: Maxar, Telegram/Rybar.
Các đặc điểm trong video cho thấy vụ nổ súng xảy ra ở sân sau một ngôi nhà đổ nát, với phần mái gần như biến mất hoàn toàn. Những đặc điểm này cũng xuất hiện trong ảnh vệ tinh của Maxar.
Những video nói trên đến từ hai nguồn, một do binh sĩ Ukraine quay bằng điện thoại cảnh đồng đội tiếp cận ngôi nhà nơi các quân nhân Nga ẩn náu, video còn lại do UAV cỡ nhỏ quay, dường như sau khi vụ nổ súng xảy ra.
Video đầu tiên, được lồng nhạc, cho thấy các binh sĩ Ukraine nằm trên một bờ đất và nổ súng về phía trước, dường như nhằm vào ngôi nhà nơi các quân nhân Nga đang ẩn náu.
Binh sĩ Ukraine áp sát ngôi nhà nơi quân nhân Nga ẩn náu tại làng Makiivka. Video: Telegram/Rybar.
Video thứ hai được quay khi nhóm binh sĩ Ukraine tiến vào trong khu nhà, dường như sau khi nhóm lính Nga chấp nhận đầu hàng. Một binh sĩ Ukraine giương súng, thận trọng tiến lại gần ngôi nhà, một người khác giương khẩu súng máy trong tư thế nằm bắn cảnh giới phía sau. Các binh sĩ Ukraine trong video nói bằng tiếng Ukraine và tiếng Nga.
Đoạn video sau đó cho thấy các quân nhân Nga giơ tay và lần lượt bước ra khỏi ngôi nhà, nằm úp mặt xuống đất. Họ mặc áo chống đạn và đội mũ bảo hiểm, song không mang theo vũ khí. Một số người đeo băng màu đỏ, thường được lực lượng Nga và dân quân ly khai sử dụng trong quá trình chiến đấu ở Ukraine.
Hai binh sĩ Ukraine đứng cạnh đó dường như không đề phòng, mũi súng chúc xuống đất. Quá trình đầu hàng của các binh sĩ Nga trong ngôi nhà đến lúc đó vẫn diễn ra trật tự và chậm rãi. Nhưng biến cố bắt đầu xảy ra.
Khi quân nhân Nga thứ 11 bước ra khỏi ngôi nhà, hình ảnh video cho thấy anh này đã giương súng, khai hỏa về phía một binh sĩ Ukraine đứng bên ngoài. Những tiếng nổ vang lên, hình ảnh trong video sau đó rung lắc dữ dội, dường như do người quay ngã xuống đất. Video kết thúc và không rõ cụ thể điều gì diễn ra tiếp theo bên trong sân.
Quân nhân Nga đầu hàng binh sĩ Ukraine. Video: Telegram/Rybar.
Video còn lại do UAV cỡ nhỏ ghi lại cho thấy cảnh tượng thảm khốc sau đó. Các binh sĩ Nga nằm bất động, dường như đã chết, phần lớn đều trong tư thế như lúc họ đầu hàng.
Xung quanh họ là những vũng máu lớn, nhiều khả năng chảy ra từ thân trên hoặc đầu. Người được cho là quân nhân Nga khai hỏa về phía binh sĩ Ukraine nằm bất động ở vị trí mà người này nổ súng.
Giới chuyên gia cho rằng việc các binh sĩ Nga bị bắn khi đang nằm úp mặt xuống đất, không mang theo vũ khí là trái với quy định của luật pháp quốc tế về đối xử với tù binh chiến tranh, bởi lúc này họ được coi là người không còn khả năng chiến đấu.
Hiện trường sau vụ nổ súng tại ngôi nhà ở làng Makiivka. Video: Telegram/Rybar.
Theo Quy chế Rome, hiệp ước quốc tế thành lập Tòa hình sự Quốc tế, hành vi sát hại tù binh có thể bị truy tố nếu Ukraine là một bên tham gia. Điều 8b của hiệp ước này quy định "sát hại hoặc làm bị thương một tay súng, người đã hạ vũ khí hoặc không còn phương tiện phòng vệ, chủ động đầu hàng" là vi phạm luật quốc tế về xung đột vũ trang.
Chính phủ Ukraine đã chỉ định ủy viên nhân quyền quốc hội Dmytro Lubinets làm điều tra viên về các video này. Sau khi xem xét các hình ảnh, ông Lubinets cho rằng chính quân nhân Nga đã "phạm tội ác chiến tranh khi nổ súng trước vào lực lượng vũ trang Ukraine" và họ "không thể được coi là tù binh chiến tranh". Tuyên bố của ông Lubinets dường như xác nhận tính chân thực của các video.
Vị trí làng Makiivka ở tỉnh Lugansk, Ukraine. Đồ họa: WP.
Tuy nhiên, truyền thông Nga bác bỏ tuyên bố cho rằng binh sĩ Ukraine "không làm gì sai" khi nổ súng và "tù binh Nga mới là bên gây ra tội ác chiến tranh".
"Hành vi sát hại những người không mang vũ khí đang nằm dưới đất được giải thích là do xạ thủ Ukraine, đang chĩa súng máy về phía họ, phản ứng khi một quân nhân Nga nổ súng. Binh sĩ Ukraine hoảng sợ và bắn chết họ bằng một loạt đạn", trang Voyna s Feykami của Nga nhận định.
Trang Voyna s Feykami cho rằng lời giải thích này không thỏa đáng, do video cho thấy các quân nhân Nga nằm dưới đất bị bắn vào đầu. "Xạ thủ súng máy Ukraine nằm ở vị trí của mình không thể hạ toàn bộ quân nhân Nga với mỗi những phát đạn vào đầu mà không bắn trúng chân tay của họ".
Ukraine chưa bình luận thêm về các thông tin này.
Theo các chuyên gia về luật chiến tranh, sau khi Hội đồng Nhân quyền Nga thông báo gửi video tới các tổ chức quốc tế, công tố viên của Tòa hình sự Quốc tế rất có thể xem xét sự kiện này.
Các điều tra viên nhiều khả năng sẽ tới thăm hiện trường để xác định vị trí những người trong video, thu thập vỏ đạn, khám nghiệm pháp y thi thể quân nhân Nga và xem xét kỹ lưỡng hành động của đơn vị Ukraine sau sự kiện tại làng Makiivka, nhằm đưa ra kết luận cuối cùng.
Nguyễn Tiến (Theo Guardian, RIA Novosti)