Tháng trước, hàng nghìn người ở thủ đô Moskva của Nga bị bắt buộc tự cách ly tại nhà trong 14 ngày, bao gồm những người trở về từ các quốc gia xuất hiện Covid-19, tiếp xúc với bệnh nhân hoặc bị chẩn đoán nhiễm nCoV với triệu chứng nhẹ.
Cảnh sát đã lưu lại thông tin cá nhân của họ, cảnh báo rằng những người tìm cách trốn ra có thể nhận án tù 5 năm, hoặc bị trục xuất nếu là người nước ngoài. "Chúng tôi liên tục giám sát quy định cách ly có đang được tuân thủ hay không, bao gồm việc theo dõi hệ thống nhận diện khuôn mặt tự động", Thị trưởng Moskva Sergei Sobyanin hồi tháng 2 cho biết.
Trước khi Covid-19 chạm đến Nga, thủ đô Moskva đã sở hữu hệ thống giám sát chặt chẽ gồm 170.000 camera an ninh trên khắp các tuyến phố, ga tàu. Trong đó, khoảng 100.000 chiếc sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), giúp xác định danh tính người trên màn hình. Số camera còn lại dự kiến cũng sớm được kết nối với AI.
Một camera giám sát lắp đặt tại Moskva, Nga hồi tháng một. Ảnh: AFP.
Nga đã ghi nhận hơn 650 ca nhiễm nCoV, hầu hết ở Moskva. Một bệnh nhân trong số đó thiệt mạng, nhưng giới chức cho biết nguyên nhân tử vong không liên quan đến virus. Chính quyền Moskva đánh giá mạng lưới camera là công cụ đặc biệt hiệu quả giúp họ kiểm soát dịch bệnh.
Cảnh sát Moskva tuần trước cho biết hệ thống camera nhận diện khuôn mặt đã giúp họ xác định gần 200 người phá lệnh cách ly. Theo thị trưởng Sobyanin, chính quyền thủ đô sở hữu thông tin liên lạc và địa chỉ nơi làm việc của 95% những người bị cách ly sau khi trở về từ nước ngoài.
Để chứng minh hiệu quả của hệ thống nhận diện khuôn mặt, trong bài đăng trên blog cá nhân tháng trước, Sobyanin kể lại câu chuyện về một phụ nữ Trung Quốc được phát hiện dương tính với nCoV và nhập viện ngay sau khi nhập cảnh Nga.
Bạn cùng phòng của người phụ nữ đã được cách ly. Tuy nhiên, camera an ninh còn quay được cảnh cô ra ngoài gặp một bạn nam, giúp xác định thêm một ca nghi nhiễm. Thị trưởng Moskva cho biết chính quyền cũng nhanh chóng thu thập được thông tin liên lạc của hơn 600 hàng xóm sống gần người phụ nữ, thậm chí cả tài xế đưa cô từ sân bay về nhà.
Công nghệ nhận diện khuôn mặt lần đầu tiên được thử nghiệm tại Moskva hồi World Cup năm 2018, sau đó áp dụng chính thức hồi tháng một, ngay trước khi đại dịch ập đến. "Xác suất lỗi sai trong thuật toán nhận diện khuôn mặt của chúng tôi là 1/15 triệu", theo Alexander Minin, giám đốc điều hành NtechLab, công ty cung cấp công nghệ cho chính quyền thủ đô.
Các thiết bị của NtechLab từng được xuất khẩu sang Trung Quốc và Mỹ Latin, 80% là xác định danh tính chỉ dựa vào bóng dáng của một người. Ngoài việc sử dụng camera, Nga cho biết họ đang lên kế hoạch triển khai loạt biện pháp dựa trên công nghệ nhằm chống lại Covid-19, bao gồm tư vấn y tế từ xa, giám sát các siêu thị theo thời gian thực, hoặc xác định và loại bỏ tin giả trên mạng xã hội.
"Do luật bảo vệ dữ liệu tại châu Âu chặt chẽ hơn, công nghệ nhận diện khuôn mặt chưa được triển khai trên quy mô lớn. Các công ty Nga và Trung Quốc gặp phải ít rằng buộc pháp lý hơn trong việc thu thập và sử dụng dữ liệu so với những đối tác châu Âu", Valentin Weber, nhà nghiên cứu an ninh mạng tại Đại học Oxford, cho biết.
Trước khi Covid-19 xuất hiện, việc Moskva thiết lập mạng lưới camera nhận diện đã gây ra những cuộc biểu tình và khiếu nại pháp lý về sự giám sát chặt chẽ của chính quyền đối với cộng đồng. Nhiều người lo ngại rằng thay vì bảo vệ họ, các camera sẽ được sử dụng để theo dõi phe đối lập, ảnh hưởng đến quyền tự do.
"Việc sử dụng rộng rãi công nghệ nhận diện khuôn mặt giúp chính quyền tăng cường giám sát người dân. Họ chắc chắn sẽ dùng nó để chống lại các đối thủ chính trị", nhà hoạt động Alyona Popova, người từng biểu tình chống lại quyết định triển khai hệ thống camera nhận diện hồi tháng 9/2019, nêu ý kiến.
Khiếu nại của Popova cuối cùng cũng bị bác bỏ. Tuy nhiên, đơn kiến nghị trực tuyến do cô lập ra trên trang Change.org nhằm chống lại công nghệ này đã thu được gần 75.000 chữ ký, trước khi khủng hoảng vì Covid-19 nổ ra.
Trong khi đó, giám đốc NtechLab Minin bày tỏ tin tưởng vào chính quyền Moskva, đồng thời khẳng định những dữ liệu cá nhân, như chi tiết hộ chiếu và số điện thoại, không được lưu trữ trên cùng cơ sở dữ liệu như hình ảnh ghi lại từ camera.
Ông nói thêm rằng các bộ dữ liệu chỉ được cơ quan thực thi pháp luật sử dụng trong trường hợp cần thiết. Văn phòng Thị trưởng Moskva cũng phủ nhận việc họ sử dụng công nghệ nhằm giám sát phe đối lập.
Trong cuộc biểu tình bên ngoài các văn phòng chính phủ Nga hồi tháng hai, 4 nhà hoạt động đã dùng màu sáng để vẽ nhiều hình thù lên mặt, được cho là nhằm gây nhầm lẫn cho hệ thống camera. Tuy nhiên, Minin cảnh báo hành động này, cũng như việc che mặt, không giúp mọi người tránh bị nhận dạng.
"Hệ thống có thể hoạt động hiệu quả ngay cả khi 40% khuôn mặt bị mũ bảo hiểm hoặc khẩu trang che khuất", ông nói.
Ánh Ngọc (Theo AFP)