Hồ sơ vụ án thể hiện, trưa 16/11/2012, Đội trinh sát thuộc Công an TP Cao Lãnh tuần tra, phát hiện Thanh (30 tuổi, nghi can trong chuyên án trộm cắp xe máy) đang chạy lòng vòng trên địa bàn nên bám theo. Phát hiện cảnh sát "chìm", Thanh rồ ga bỏ chạy. Công an TP Cao Lãnh đã phối hợp Công an huyện Tháp Mười bắt giữ nghi can.
Đến 13h30, công an xã thuộc huyện Tháp Mười đưa Thanh về trụ sở lập biên bản vi phạm hành chính trong lĩnh vực trật tự giao thông, chờ Công an TP Cao Lãnh xuống giải quyết.
Ông Huỳnh Ngọc Tòng (47 tuổi, Đội phó Cảnh sát điều tra trinh sát) và Phạm Xuân Bình (37 tuổi, cán bộ điều tra) được giao nhiệm vụ thực hiện lệnh bắt khẩn cấp đối với Thanh về tội Trộm cắp tài sản. Tuy nhiên, Thanh không ký vào lệnh bắt nên Tòng giao Bình lập biên bản. Thanh chống đối, bị cảnh sát còng tay dẫn giải lên thùng ôtô, đưa về TP Cao Lãnh. Quá trình ông Tòng lấy lời khai, Thanh thừa nhận đã cùng hai người trộm 3 xe máy.
Đến 23h50, Thanh được đưa tới nhà tạm giữ. Cán bộ ở đây thấy hai bắp tay và ngực của Thanh bị bầm đỏ, màu sẫm; hai vai có vết trầy đỏ, hai chân từ gối trở xuống có xây xát ửng đỏ, chân đi khập khiễng, nên ghi nhận sự việc vào biên bản giao nhận người.
Sáng hôm sau, Thanh tiếp tục bị các cán bộ khác hỏi cung nhưng không lập biên bản, không ghi lời khai. Đến trưa, Thanh không ăn cơm, đầu gục xuống bàn, mặt xanh, chảy nước dãi, được đưa đi cấp cứu nhưng đã tử vong.
Kết luận giám định cho thấy Thanh tử vong do tình trạng suy tuần hoàn cấp không hồi phục trên nạn nhân bị chấn thương, do tác động của vật tày với lực tác động mạnh ở nhiều vùng cơ thể; trong đó có vùng nguy hiểm là mũi ức, thượng vị.
Ông Tòng và Bình không thừa nhận hành vi dùng nhục hình đối với nạn nhân. Các lời khai sau này, Bình khai do Thanh không nhận tội nên đã dùng tay đánh vào vùng mặt Thanh mấy cái, đá vào đùi và mông Thanh nhiều cái.
Bình cũng cho là nhìn thấy Lê Hoàng Nhân (cán bộ Phòng PC45 Công an tỉnh Đồng Tháp) dùng dùi cui đánh nhiều cái vào vai và mông của Thanh. Tuy nhiên, Nhân không thừa nhận, cơ quan điều tra cũng không có chứng cứ khác buộc tội, nên không xử lý.
Tòng và Bình tại phiên tòa phúc thẩm năm 2017. Ảnh: A.X
Tháng 5/2016, tại phiên xử sơ thẩm đầu tiên của TAND tỉnh Đồng Tháp, Tòng phủ nhận việc dùng nhục hình dẫn đến cái chết của Thanh. Còn Bình chỉ thừa nhận dùng tay đánh vào mặt và đá vào đùi, mông của nạn nhân nhiều cái. Tuy nhiên, HĐXX xác định đủ căn cứ kết tội Dùng nhục hình theo khoản 1 Điều 298 Bộ luật Hình sự 1999 (khung hình 6 tháng đến 3 năm tù) đối với hai bị cáo. Tòa ghi nhận một số tình tiết giảm nhẹ, tuyên phạt Tòng một năm 6 tháng tù; Bình 11 tháng 11 ngày tù (bằng thời gian tạm giam). Họ kháng cáo kêu oan.
Một năm sau, bản án trên bị TAND Cấp cao tại TP HCM xử phúc thẩm tuyên huỷ, trả hồ sơ điều tra bổ sung. Theo HĐXX, tòa sơ thẩm chỉ dựa vào lời khai của Bình để kết tội các bị cáo là thiếu căn cứ. Nhân chứng khai nhìn thấy ba hay bốn người đánh bị hại, nhưng tòa chỉ xử bị cáo Tòng và Bình là có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm...
Năm 2018, xử sơ thẩm lần hai, TAND tỉnh Đồng Tháp tiếp tục tuyên hai bị cáo phạm tội, phạt mức án như lần đầu. Các bị cáo lại kêu oan.
Năm 2019, TAND Cấp cao tại TP HCM xử phúc thẩm lần hai, tiếp tục huỷ bản án sơ thẩm bởi cho rằng cấp sơ thẩm có nhiều vi phạm tố tụng nghiêm trọng. Quá trình điều tra bổ sung kéo dài.
Sau 10 năm xảy ra vụ án, hôm 31/5, TAND tỉnh Đồng Tháp xử sơ thẩm lần ba, Tòng và Bình bị truy tố theo khoản 3 Điều 298 Bộ luật Hình sự 1999 (khung hình phạt 5-12 năm tù). Hai bị cáo vẫn phản đối cáo trạng, trong khi HĐXX cho rằng đủ cơ sở xác định hai bị cáo phạm tội, tuyên phạt Tòng 2 năm tù (cao hơn mức án cũ 6 tháng); Bình một năm 6 tháng tù (cao hơn mức án cũ gần 7 tháng).
Mới đây, VKSND Cấp cao cho rằng tòa sơ thẩm xử phạt hai bị cáo dưới khung hình phạt (5-12 năm tù) là sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật. Mức hình phạt này là quá nhẹ, không tương xứng với vai trò, tính chất, mức độ hành vi phạm tội của hai bị cáo; không có tác dụng răn đe, giáo dục và phòng ngừa. Vì thế, VKS đề nghị tòa phúc thẩm tăng hình phạt đối với Tòng và Bình.
Theo VKS, mặc dù Tòng và Bình không thừa nhận dùng nhục hình nhưng với các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án đủ cơ sở xác định họ đã đánh anh Thanh tử vong.
Thời điểm Tòng và Bình lấy lời khai, hai tay của Thanh bị còng về phía trước. Khi Thanh không thừa nhận hành vi trộm cắp, hai bị cáo đã dùng tay, chân, cây ba trắc đánh. Như vậy, bị hại không có khả năng tự vệ trước hành vi tấn công - là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với các bị cáo.
Ngoài ra, bản án sơ thẩm bị cho là "phiến diện, chủ quan, không đúng pháp luật" khi nhận định Tòng và Bình thừa nhận hành vi dẫn giải, làm việc với bị hại trong thời gian dùng nhục hình là tình tiết thật thà khai báo để làm căn cứ giảm nhẹ hình phạt.
Do đó, VKS đề nghị TAND Cấp cao tại TP HCM sửa án sơ thẩm theo hướng không áp dụng tình tiết người phạm tội thành khẩn khai báo hoặc ăn năn hối cải đối với các bị cáo (có thể áp dụng hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt), đồng thời cần áp dụng tình tiết tăng nặng bị hại không có khả năng tự vệ để tăng hình phạt đối với Tòng và Bình.
Ngân Nga