Trong nhiều vụ scandal hậu trường các kỳ World Cup, nhiều người có thể sẽ nhớ về vụ ngoại tình của John Terry với vợ đồng đội khiến anh mất băng đội trưởng tuyển Anh tại World Cup 2010 ở Nam Phi; hay cú húc đầu đầy bất ngờ của Zidenine Zidane với Marco Materazzi trong trận chung kết ở Đức năm 2006, hoặc lần Diego Maradona phải rời World Cup 1994 ở Mỹ vì dương tính với Ephedrine, một chất bị FIFA cấm.
Nhưng câu chuyện đáng nhớ nhất với người Colombia, chắc chắn là vụ ám sát trung vệ Andres Escobar - người được mệnh danh The Gentleman, quý ông sân cỏ, nổi tiếng với lối chơi sạch sẽ và sự điềm tĩnh trong và ngoài sân bóng.
Andres Escobar (áo vàng) trong trận đấu định mệnh gặp tuyển Mỹ, 22/6/1994. Ảnh: Clarín
Năm 1994 là lần thứ ba tuyển Colombia đến với World Cup. Khác với năm 1962 và 1990, các chàng trai Los Cafeteros (biệt danh của đội tuyển) đã đến với World Cup 1994 với tâm thế rất thoải mái và thành tích đáng tự hào từ các vòng loại châu lục. Họ đã thắng đương kim Á quân thế giới khi đó, Argentina, với tỷ số tới 5-0.
Điều này đã khiến người dân Colombia cực kỳ tin tưởng vào cái kết đẹp. "Sau chuyện này, các chàng trai của chúng tôi chỉ có thể trở về đất nước với tư cách là nhà vô địch thế giới", người hâm mộ hào hứng.
Colombia nằm ở bảng A cùng với các đội Mỹ, Romania và Thụy Sĩ. Ngày 18/6, họ gặp Romania trong trận mở màn, trong đó thua với tỷ số 2-1. Điều này có nghĩa, họ phải đánh bại nước chủ nhà Mỹ để nuôi hy vọng vượt qua vòng bảng.
Yếu tố sân nhà có lợi cho người Mỹ. Nhưng Colombia có lợi thế lịch sử đã thắng Mỹ trong tất cả các cuộc đọ sức trước đó. Còi khai cuộc vang lên, ngày 22/6/1994, Andres Escobar, sau trận thua Romania, tiếp tục được ra sân đá chính ngay từ đầu.
Trận đấu khởi đầu khá cân bằng, cả hai đội đều chơi với tâm thế thăm dò nhau trong suốt 36 phút đầu tiên. Nhưng phút 37, vận rủi ập đến. Hậu vệ cánh người Mỹ John Harkes thực hiện quả căng ngang từ khu vực cánh trái. Andres Escobar quét bóng truy cản, nhưng cuối cùng lại trở thành cú đẩy bóng phản lưới nhà.
Bàn thắng phản lưới nhà của Andres Escobar trong trận thua của Colombia trước tuyển Mỹ, World Cup 1994. Video: Clarín
Người Mỹ đã chặn con đường bước tiếp của Colombia với tỷ số chung cuộc 2-1. Xếp cuối bảng sau 2 trận, đồng nghĩa không quan trọng kết quả trận cuối với Thụy Sĩ, Los Cafeteros vẫn phải về nước sớm. Trong cuộc họp báo sau trận đấu, Andres Escobar đề cập rằng sai lầm này "sẽ giết chết họ", chia tay World Cup trong cay đắng.
Họ đã ra về trong danh dự với trận thắng Thụy Sỹ 2-0. Andres Escobar vẫn chơi chính trong trận này, không biết rằng đây sẽ là trận đấu cuối cùng trong đời anh.
Sau giải đấu, Andres Escobar đã có lịch trình cho chuyến đi đến Milan để thảo luận về việc chơi bóng tại Italy. Nhưng anh quyết định trở về nước cùng một số thành viên trong đội.
4 ngày sau, 26/6/1994, Andres Escobar viết một bài cho tờ báo El Tiempo của Colombia để xin lỗi về sai lầm của mình. Dòng cuối cùng của anh là: "Chúng ta sẽ sớm gặp lại nhau vì cuộc sống không kết thúc ở đây".
Ngày 2/7/1994, Andres Escobar đi cùng vài đồng đội đến một hộp đêm trên đường Las Palmas, Medellín. Trong khi họ đang tận hưởng buổi tối, một trong những bàn chung bắt đầu 'làm phiền' cầu thủ này bằng cách nhắc anh ta về bàn phản lưới nhà.
Trong đó có anh em mafia, Pedro và Santiago Gallón Henao, những kẻ sừng sỏ liên quan đến thế giới buôn bán ma túy và vũ khí. Sự bất tiện buộc Andres Escobar phải rời khỏi nơi này nhưng chúng theo anh ra tận bãi đậu xe. Vệ sĩ của chúng, Humberto Muñoz Castro cười nhạt, giơ súng lên.
Sáu viên đạn găm vào phổi, bụng, cổ và cẳng tay trái đã chấm dứt cuộc đời Andres Escobar ở tuổi 27.
Humberto Muñoz Castro (giữa) khi bị bắt. Ảnh: El Comercio
Chưa đầy 24 giờ sau khi giết Andres Escobar, thủ phạm bị bắt. Ban đầu, anh ta bị tuyên 43 năm tù nhưng bản án sau đó được giảm xuống còn 23 năm và thực tế, sau 11 năm cải tạo, Humberto đã được trả tự do, năm 2005.
Về phần anh em nhà Pedro và Santiago Gallón, họ đã bị kết án đến 15 năm tù nhưng sau khi nộp một triệu peso tiền bảo lãnh chỉ còn lãnh 3 tháng tù.
"Miếng cơm" của xã hội đen sau những vụ cá cược bóng đá
Có nhiều phiên bản khác nhau về lý do dẫn đến vụ sát hại Andres Escobar, nhưng lý do có sức ảnh hưởng lớn nhất là thế giới ngầm đã đầu tư một số tiền lớn vào những vụ cá cược thể thao. Trong đó có anh em nhà Gallonh đã thua đậm khi đặt cược vào kết quả trận đấu.
Bóng đá là mảnh đất màu mỡ cho hoạt động rửa tiền và những kẻ buôn bán ma túy biết cách tận dụng nó. Con trai của ông trùm ma túy Pablo Escobar sau này nói trong một phim tài liệu: "Mỗi ông trùm như cha tôi đều có đội bóng của mình. Đầu tuần, cha sẽ gửi tiền cho trọng tài và nói với ông ấy phải bắt thế nào".
Năm 1989, sau một kết quả không có lợi cho đội mình là Deportivo Independiente Medellín, Pablo Escobar đã ra lệnh giết trọng tài Álvaro Ortega. Chưa có ai bị xét xử vì vụ giết người đó.
Giai thoại mà bây giờ đã trở thành truyền thuyết chỉ ra rằng Pablo Escobar đã thuê các cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp đến đá tại tư dinh khổng lồ của mình ở Hacienda Nápoles và để cho giới mafia đặt cược, mỗi trận 2-3 triệu USD.
Các cầu thủ được bao đi lại bằng máy bay, trả công bằng những khoản tiền lớn bằng tiền mặt và cung cấp mọi tiện nghi cần thiết. Một số nhân vật của đội tuyển quốc gia Colombia đã từng qua đó, nhưng Andres Escobar từ chối, điều càng làm trùm ma túy yêu quý và kính nể anh.
Trùm ma túy Pablo Escobar (cầm bóng) và đội bóng ông đổ tiền vào đầu tư, Atlético Nacional: Ảnh: Medio Tiempo
Nhưng khi Pablo Escobar bị cảnh sát tiêu diệt tháng 12/1993, các thế lực mới trỗi dậy và tất nhiên sự kiêng nể này đã không còn. Nhà Gallon đã giành được quyền lực tuyệt đối ở "cái nôi" của xã hội đen, Medellín.
Thứ duy nhất mà những tay giang hồ này quan tâm, là "nồi cơm" của chúng: Những trận cá cược bóng đá. Và sự thất bại của tuyển quốc gia, mà đỉnh điểm là cú phản lưới của Andres, là điều chúng không thể chấp nhận.
Nhiều người Colombia cho rằng, dù Pablo Escobar không có quan hệ họ hàng với Andres nhưng nếu anh ta còn sống thì Gallon sẽ không bao giờ dám giết cầu thủ bóng đá này. Pablo Escobar là một người rất hâm mộ bóng đá và anh ta sẽ không bao giờ cho phép bất cứ ai giết một trong những cầu thủ quan trọng nhất và được yêu mến nhất của đất nước, và tất nhiên, nhà Gallon sẽ không có quyền hay dù chỉ là ý nghĩ không vâng lời ông lớn Pablo Escobar.
Ba mươi năm sau, những trận đấu bề ngoài bình yên nhưng thực chất đầy sóng gió, được Francisco Maturana, Huấn luyện viên trưởng của tuyển Colombia khi đó hồi tưởng và kể lại.
Một ngày trước trận gặp Mỹ, tôi nhận được một cuộc gọi, 'Này, Maturana, hãy nghe kỹ và viết ra. Trận tới đấu bọn Mẽo, hãy đuổi Barrabás Gómez (tiền vệ trung tâm tuyển Colombia) và cho Pitufo De Ávila vào. Nếu không, mày sẽ chết'. Gã đó đổ lỗi cho Barabbas Gómez có 'màn trình diễn kém cỏi' trong trận trước gặp Romania.
Huấn luyện viên Maturana khi đó định rời đi nhưng liên đoàn không cho phép. Chính các cầu thủ trong đội tuyển sau đó đã xác nhận, buổi họp trước trận gặp Mỹ, cả ban huấn luyện vắng mặt. Khi tìm được hai huấn luyện viên phó và trợ lý, hai người đều đang khóc nức nở không nói được nên câu. "Chúng dọa giết tôi và cảnh báo tôi tránh xa sân cỏ. Nếu tôi chơi, chúng sẽ giết gia đình huấn luyện viên phó, cả nhà tôi và tôi", tiền vệ Barrabás Gómez kể lại. Anh đã giải nghệ ngay ngày hôm đó.
Sau vụ ám sát nghiệt ngã, 120.000 người đã đến dự đám tang của Andres Escobar. Hàng năm, kể từ năm 1994, mọi người đều mang những bức ảnh của Andres Escobar đến các trận đấu tôn vinh anh.
Năm 2002, thành phố Medellín đã khánh thành một bức tượng để tưởng nhớ và gia đình anh đã thành lập một tổ chức từ thiện nhằm cung cấp tất cả vật dụng cơ bản mà trẻ em nghèo cần để bắt đầu chơi bóng đá chuyên nghiệp.
Cuộc đời và cái chết của Andres Escobar được Netflix kể lại trong loạt phim "Goles en contra", năm 2022, lấy bối cảnh những năm tháng khó khăn nhất của bóng đá Colombia.
Hải Thư (Theo El País, El Comercio, Infobae, Clarín)