Đêm 7/7/2021, những kẻ có vũ trang đột nhập phòng ngủ trong dinh thự riêng của tổng thống Haiti khi đó Jovenel Moise tại thủ đô Port-au-Prince và bắn chết ông. Vợ ông, bà Martine Moise, và thủ tướng sắp mãn nhiệm khi đó Claude Joseph bị thương trong vụ tấn công.
Theo tài liệu dài 122 trang của thẩm phán Walther Wesser Voltaire, bị rò rỉ với truyền thông hôm 19/2, bà Martine bị cáo buộc thông đồng với ông Joseph ám sát tổng thống để thay thế vị trí của chồng.
Cựu giám đốc Cảnh sát Quốc gia Haiti Leon Charles, hiện là đại diện thường trực của Haiti trong Tổ chức Các quốc gia châu Mỹ, phải đối mặt những cáo buộc nghiêm trọng nhất, như giết người, âm mưu giết người, sở hữu và vận chuyển trái phép vũ khí.
Thẩm phán Voltaire kêu gọi bắt và xét xử ba người này cùng khoảng 50 nghi phạm.
Cả ba người hiện chưa phản hồi về cáo buộc. Bà Martine từng đăng trên mạng xã hội chỉ trích "những vụ bắt phi lý và hành vi đàn áp chính trị".
Cựu đệ nhất phu nhân Haiti Martine Moise phát biểu tại một sự kiện ở Antalya, Thổ Nhĩ Kỳ năm 2022. Ảnh: AFP
Ông Joseph nói với Miami Herald rằng đương kim Thủ tướng Ariel Henry, người giữ chức quyền tổng thống sau cái chết của ông Moise, hưởng lợi nhiều nhất và đang "vũ khí hóa hệ thống tư pháp Haiti" để trấn áp những người đối lập.
Người phát ngôn văn phòng Thủ tướng Henry cho biết thẩm phán làm việc độc lập và "được tự do ra lệnh theo luật pháp và lương tâm".
Thủ tướng Henry được bổ nhiệm thay ông Joseph, người hiện lãnh đạo một đảng đối lập, vài ngày trước vụ ám sát. Ông cam kết tổ chức bầu cử, nhưng đã hoãn vô thời hạn vì trận động đất nghiêm trọng hồi tháng 8/2021 và ảnh hưởng ngày càng tăng của các băng nhóm tội phạm được trang bị vũ khí hạng nặng. Thủ tướng Haiti đã tìm kiếm sự hỗ trợ từ nước ngoài để đối phó bạo lực băng nhóm.
Theo ước tính, các băng nhóm hiện kiểm soát phần lớn thủ đô Port-au-Prince. Kenya đang chuẩn bị dẫn đầu lực lượng quốc tế được Liên Hợp Quốc phê chuẩn để hỗ trợ cảnh sát Haiti.
Trong báo cáo, thẩm phán Voltaire cho biết vào ngày xảy ra vụ ám sát, một số cảnh sát tại dinh thự tổng thống đã bị tước vũ khí và còng tay, trong khi những người khác "có thời gian lao xuống khe núi" thoát thân. Ngoài ra, cảnh sát giám sát an ninh dinh thự bị cáo buộc nhận 80.000 USD để đút lót, thuyết phục một số người làm ngơ khi vụ tấn công xảy ra.
"Không cảnh sát nào đảm bảo an ninh cho nguyên thủ quốc gia đang gặp nguy hiểm. Thật không may, nguyên thủ quốc gia đã bị ám sát một cách dễ dàng", thẩm phán nhấn mạnh.
Một vụ xét xử riêng biệt liên quan vụ ám sát tổng thống Moise đang diễn ra ở Miami, Mỹ. 6 trong số 11 bị cáo đã nhận tội tham gia âm mưu cử lính đánh thuê Colombia đến bắt cóc ông Moise. Kế hoạch bắt cóc đã được chuyển thành ám sát vào phút chót.
Theo cáo buộc của phía Mỹ, các bị cáo âm mưu thay thế ông Moise bằng mục sư người Mỹ gốc Haiti Christian Emmanuel Sanon.
Ông Voltaire là thẩm phán thứ năm dẫn đầu cuộc điều tra vụ ám sát tổng thống Haiti, sau khi những người trước đó bỏ cuộc vì nhiều lý do, trong đó có lo sợ bị sát hại.
Huyền Lê (Theo Reuters, AP)