VinFuture trao giải 3 triệu USD cho nghiên cứu pin mặt trời và pin Lithium-ion

Tối 20/12 tại Nhà hát Hồ Gươm Hà Nội, giải thưởng Khoa học công nghệ toàn cầu 2023 (VinFuture 2023) gọi tên các tác giả có công trình nghiên cứu xuất sắc. Đây là giải thưởng do Quỹ VinFuture hoạt động phi lợi nhuận được sáng lập bởi Chủ tịch Tập đoàn Vingroup - ông Phạm Nhật Vượng và phu nhân - bà Phạm Thu Hương. Quỹ có sứ mệnh tôn vinh và hỗ trợ các nghiên cứu khoa học, sáng chế, công nghệ đột phá, đã đóng góp hoặc có tiềm năng đóng góp cho cuộc sống của hàng triệu người trên trái đất trở nên tốt đẹp hơn, đồng thời kiến tạo môi trường sống bền vững cho thế hệ tương lai.

Trước khi bước vào lễ trao giải, các đại biểu, nhà khoa học lẫn khách mời cùng thực hiện nghi thức chào cờ. Nhạc trưởng Đồng Quang Vinh cùng dàn giao hưởng gồm 32 người biểu diễn ca khúc Quốc ca Việt Nam, sáng tác Văn Cao.

Quốc ca (Tiến quân ca) ra mắt lần đầu tại quảng trường Cách mạng Tháng Tám (còn gọi quảng trường Nhà hát Lớn), trong cuộc mít tinh biểu dương lực lượng của nhân dân Hà Nội ủng hộ mặt trận Việt Minh ngày 19/8/1945.

Phát biểu khai mạc, Giáo sư Richard Henry Friend - Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture nhận định sự kiện là nguồn cảm hứng trong việc tìm kiếm những giải pháp mới, nhằm đối mặt với các thách thức toàn cầu đang phải đối mặt. Giải thưởng hướng đến tôn vinh sự gắn bó mật thiết giữa những phát minh đổi mới có tầm nhìn xa rộng, với tác động từ các công trình này mang lại cho sự thịnh vượng, bền vững toàn cầu. Sau ba năm tổ chức, VinFuture minh chứng rõ ràng phạm vi sâu rộng, sức lan tỏa và tác động toàn cầu.

"Niềm vui của chúng tôi càng tăng khi hai trong số những chủ nhân giải thưởng chính mùa đầu tiên, TS. Katalin Kariko và GS. Drew Weissman được trao Giải Nobel Y Sinh năm nay. Công trình đột phá vào đầu những năm 2000 về công nghệ vaccine mRNA của họ đóng góp rất lớn trong việc phát triển nhanh chóng và hiệu quả của các loại vaccine Covid-19, yếu tố đóng vai trò quan trọng giúp đưa cuộc sống trở lại bình thường", ông Richard Henry Friend tự hào nói.

Theo giáo sư, những tiến bộ trong khoa học và công nghệ không chỉ mang lại những điều bất ngờ, còn cung cấp nhiều công cụ hữu ích mới. Trong Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture năm nay, các nhà khoa học cùng nhau thảo luận sâu rộng về các lĩnh vực then chốt và đang phát triển mạnh mẽ.

Trong đó có công nghệ bán dẫn, bộ xử lý silicon, thước đo hiệu suất chuyển từ tốc độ xung nhịp sang hiệu suất năng lượng. Sự cải thiện này cho phép thực hiện nhiều phép toán hơn với cùng một lượng năng lượng - rất quan trọng cho điện thoại thông minh và ngày càng cần thiết cho các máy chủ và trí tuệ nhân tạo. "Ngoài silicon, hiện nay chúng ta cũng cần những tiến bộ khoa học về chất bán dẫn khe hở rộng, được sử dụng trong thiết bị điện tử công suất cao. Điều này rất cần thiết để phát triển lưới điện thông minh tiết kiệm năng lượng, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang chuyển hướng sang sản xuất điện từ nguồn tái tạo", Chủ tịch Hội đồng phân tích.

Những phát triển này mang lại tiến bộ đáng kể trong hiệu suất của trí tuệ nhân tạo. Giải thưởng công nhận bước đột phá trong việc sử dụng AI để mô hình hóa quá trình gấp protein, bằng việc trao giải đặc biệt VinFuture cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới năm 2022 là John Jumper và Demis Hassabis từ Google DeepMind.

Lễ trao giải VinFuture diễn ra ngay sau Hội nghị khí hậu COP28 năm nay, tổ chức tại UAE. Thỏa thuận cuối cùng đạt được trong hội nghị năm nay lần đầu tiên kêu gọi tất cả quốc gia chuyển đổi và dần từ bỏ sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Việc nhìn nhận mục tiêu này quan trọng, nhưng hơn hết là cần tìm ra giải pháp hiện thực hóa mục tiêu đó, thông qua các công nghệ mới để tạo ra, lưu trữ và sử dụng năng lượng hiệu quả. Ông Richard Henry Friend nêu ví dụ điển hình là sự chuyển đổi nhanh chóng sang xe điện, tại tọa đàm về giao thông xanh do Quỹ VinFuture vừa tổ chức.

Vị giáo sư thông tin thêm, VinFuture đã nhận được hơn 1.300 đề cử đến từ khắp các châu lục và mọi lĩnh vực đổi mới. Phạm vi tiếp cận toàn cầu này mang lại cho giải thưởng VinFuture một vị thế đặc biệt.

Phát biểu tại sự kiện, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nhấn mạnh mỗi công trình được xướng tên ở lễ trao giải Vin Future 2023 là niềm kỳ vọng lớn cho cuộc sống tốt đẹp của hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ người trên hành tinh.

Theo Chủ tịch nước, lịch sử nhân loại đã làm sáng tỏ chân lý "cuộc sống đặt mục tiêu cho khoa học và khoa học soi đường cho cuộc sống". Khoa học giúp con người hiểu biết chính mình, cung cấp những giải pháp khiến cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn. Khoa học càng phát triển, xã hội ngày càng văn minh, tiến bộ.

Thế giới đang thay đổi nhanh chóng, với nhiều nguy cơ, thách thức đe dọa con người: biến đổi khí hậu, chiến tranh, xung đột, bệnh tật, đói nghèo, khủng hoảng năng lượng, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước... Các thách thức toàn cầu ấy "dạy" con người khiêm tốn hơn trong ứng xử với mẹ thiên nhiên và các nền văn minh. Tuy nhiên, cũng đòi hỏi con người phải dũng cảm vượt qua loạt giới hạn, rào cản, định kiến để cùng hợp tác với tầm nhìn rộng mở, tìm kiếm giải pháp hữu ích mang tính toàn cầu cho một hành trình phát triển mới, bền vững và nhân văn.

Sứ mệnh quan trọng này tiếp tục đặt lên vai các nhà khoa học mang trong mình sức mạnh tri thức và tình yêu nhân loại, những người nắm giữ chìa khóa để khai mở cách giải quyết những bài toán đang đặt ra trên con đường phát triển của mỗi quốc gia và nhân loại.

"Tôi hoan nghênh tâm huyết của những nhà sáng lập giải VinFuture. Với tầm nhìn mang tính toàn cầu, cách tiếp cận 'chung sức toàn cầu', cổ vũ, tôn vinh những nhà khoa học có công trình nghiên cứu xuất sắc, công nghệ đột phá, mang tính ứng dụng cao, hướng đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho nhiều người, đã tạo kết nối rộng lớn với cộng đồng khoa học thế giới", Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nói.

Từ lần trao giải đầu tiên đến nay, với sứ mệnh "khoa học phụng sự nhân loại" theo đuổi bốn giá trị cốt lõi: bình đẳng, toàn cầu, bền vững và tiên phong, giải thưởng đã phát triển liên tục về chất lượng, số lượng, sự đa dạng, cho thấy sức hấp dẫn, ảnh hưởng, uy tín quốc tế ngày càng tăng.

Theo Chủ tịch nước, với những nhà khoa học chân chính - biểu tượng của phẩm giá và trí tuệ loài người, các giải thưởng chưa bao giờ là mục tiêu trong lao động, mà chính khao khát tìm lời giải cho cuộc sống bằng tình yêu thương nhân loại, đam mê nghiên cứu với tinh thần phụng sự và cống hiến, mỗi nhà khoa học lẫn công trình của họ trở thành câu chuyện đẹp, xứng đáng được tìm kiếm, vinh danh.

Bằng kết quả nghiên cứu sáng tạo, các nhà khoa học đã mang đến cho thế giới niềm hy vọng lớn lao về tương lai huy hoàng của cuộc sống loài người, mang đến cho giới trẻ động lực lớn lao, mạnh mẽ trong hành trình dấn thân vì hạnh phúc con người. Giá trị giải thưởng là sự khuyến khích, cổ vũ tinh thần khoa học, sự khiêm tốn và lòng cầu thị, sự dũng cảm vượt qua thách thức, vượt lên những rào cản, giới hạn, tư duy thông thường để sáng tạo, phụng sự con người.

Tiếp phần phát biểu, Chủ tịch nước nhấn mạnh Việt Nam có lịch sử nghìn năm dựng nước, giữ nước, là dân tộc luôn khát khao hòa bình, độc lập để phát triển đất nước. Từ cảnh bị tàn phá bởi chiến tranh với nhiều vết thương cần hàn gắn, xuất phát điểm của nền kinh tế thấp, đến nay, sau gần 40 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử.

Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam xác định tầm nhìn xa hơn, mục tiêu cao hơn, đó là phấn đấu đến năm 2030 là nước phát triển, có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển có thu nhập cao.

"Để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, chúng tôi cần khơi dậy các nguồn lực, vượt qua các thách thức, trong đó có những thách thức toàn cầu và vấn đề nội tại cần phải giải quyết. Trên con đường đó, khoa học công nghệ cùng giáo dục, đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là mục tiêu, động lực quan trọng cho sự phát triển nhanh và bền vững", Chủ tịch nước nói.

Khoa học công nghệ được kỳ vọng sẽ tạo ra sự phát triển vượt bậc về kinh tế, xã hội, tăng năng suất lao động, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, nâng cao tiềm lực quốc gia và chất lượng đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.

Chủ tịch nước tin tưởng trên hành trình phát triển, tham gia có trách nhiệm vào cộng đồng quốc tế, tiếp thu và kế thừa những thành quả của tri thức và khoa học tiến bộ, Việt Nam luôn có sự đồng hành, đoàn kết, hợp tác, chia sẻ và ủng hộ của bạn bè tiến bộ toàn cầu. Những giải pháp khoa học hữu ích luôn là tham khảo tốt cho Việt Nam.

Trước khi khép lại bài phát biểu, Chủ tịch nước chào đón các nhà khoa học đã đến Việt Nam, hy vọng họ có những trải nghiệm thú vị, dành nhiều tình cảm cho đất nước, con người và văn hóa Việt Nam.

"Tôi trân trọng chúc mừng các nhà khoa học được vinh danh hôm nay. Bên thềm năm mới 2024, thêm một lần nữa, chúc quý vị sức khỏe, hạnh phúc và thành công", Chủ tịch nước nói thêm.

Trước khi bước vào phần công bố trao giải, hai nhà sáng lập Quỹ VinFuture ông Phạm Nhật Vượng và bà Phạm Thu Hương đã lên sân khấu bắt tay và trao tặng loài hoa biểu tượng của Việt Nam thay cho lời tri ân gửi đến các thành viên.

Trong đó, thành viên hội đồng Giải thưởng và Sơ khảo ngoài đứng đầu Giáo sư Richard Henry Friend, FRS, Đại học Cambridge (Anh), Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, còn có các nhà khoa học, nhà phát minh uy tín quốc tế đến từ những tổ chức giáo dục, nghiên cứu, tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới... Những thành tựu, đóng góp của họ trong ngành Khoa học - Công nghệ đã góp phần thúc đẩy sự tiến bộ của nhân loại và được ghi nhận trên phạm vi toàn cầu.

Cùng với tràng pháo tay của khán giả, các thành viên hội đồng di chuyển lên sân khấu nhận những đóa hoa sen từ hai nhà sáng lập quỹ VinFuture.

Giải thưởng đầu tiên được công bố trong buổi lễ là giải đặc biệt dành cho nhà khoa học từ các nước đang phát triển trị giá 500 nghìn USD. Hai đại diện gồm Giáo sư Võ Tòng Xuân (Đại học Nam Cần Thơ) và Giáo sư Gurdev Singh Khush (người Mỹ gốc Ấn Độ) nhận vinh dự này. Cả hai đã có những đóng góp quan trọng trong phát minh và phổ biến nhiều giống lúa năng suất cao, kháng bệnh tốt, góp phần đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu.

Sau khi nhận hoa và cúp từ Giáo sư Nguyễn Thục Quyên và Giáo sư Albert Pisano, ông Gurdev Singh Khush cho biết cảm thấy tự hào khi cầm trên tay giải thưởng danh giá.

"Đây là khích lệ to lớn cho những nhà khoa học trên toàn thế giới, đặc biệt là những nhà khoa học lớn tuổi. Các giống gạo mới năng suất cao đã giúp thế giới đạt được nhiều thành tựu trong công cuộc cách mạng xanh, góp phần củng cố nỗ lực an ninh lương thực toàn cầu", GS Gurdev Singh Khush nói thêm.

Giáo sư Khush đã tiên phong tạo ra các giống lúa với khả năng kháng nhiều loại sâu bệnh, thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao như IR8, IR36, IR64... Sự phát triển của các giống lúa sản lượng cao đã góp phần cách mạng hóa ngành trồng lúa trên thế giới, giúp tăng sản lượng đáng kể, giảm chi phí, hạn chế phụ thuộc vào các chất hóa học độc hại. Ngoài ra, IR64 còn đóng vai trò là giống "bố mẹ" cho hàng nghìn giống lai trong nhiều thập kỷ, đóng góp to lớn cho an ninh lương thực toàn cầu.

Về phía GS. TS Võ Tòng Xuân, ông cho biết vinh dự khi cầm trên tay giải thưởng danh giá VinFuture 2023 và thay mặt người vợ quá cố, các đồng nghiệp, những sinh viên tại Đại học Cần Thơ, cùng hàng triệu người nông dân tại ĐBSCL, gửi lời cám ơn đến hội đồng giải thưởng.

"Cảm ơn sự công nhận của hội đồng giải thưởng và sơ khảo VinFuture đối với công trình nghiên cứu của tôi. Việc ủng hộ đưa vào ứng dụng các giống gạo mới đã giúp đa dạng hóa hoạt động sản xuất nông nghiêp tại ĐBSCL. Chính những nỗ lực đó đã giúp nâng cao năng suất trồng lúa, cải thiện sinh kế cho nông dân tại khu vực này. Qua đó, chúng ta cũng đóng góp cho sự vươn lên của Việt Nam, trở thành một trong ba quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới", Giáo sư Xuân chia sẻ.

GS. TS Võ Tòng Xuân sinh năm 1940, là nhà khoa học hàng đầu về nông nghiệp Việt Nam. Ông được ví như "cha đẻ" của nhiều giống lúa ngon tại vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long. Ngoài ra, giáo sư còn là chuyên gia nông nghiệp của Việt Nam, chuyên hỗ trợ vấn đề an ninh lương thực cho các nước trong khu vực.

Cuộc cách mạng trong nông nghiệp đã được thúc đẩy mạnh mẽ bởi nỗ lực của GS. TS. Võ Tòng Xuân trong việc phát minh và phổ biến giống lúa kháng bệnh, góp phần củng cố an ninh lương thực toàn cầu. Ông đóng vai trò quan trọng trong việc phổ biến giống IR36 trên khắp các vùng thường xuyên bị sâu bệnh tấn công ở ĐBSCL, đồng thời hợp tác với nông dân áp dụng các kỹ thuật cấy ghép tiên tiến.

Nhờ các sáng kiến này, Giáo sư Xuân đã góp phần thúc đẩy mở rộng khả năng tiếp cận hạt giống lúa chất lượng, tăng cường sản lượng lúa gạo với chi phí thấp hơn mà không sử dụng hóa chất độc hại. Ông được phong giáo sư Nông học (1980), Anh hùng Lao động (1985) và là đại biểu Quốc hội 3 khóa liền (II, III, IV). Hiện nay, giáo sư Võ Tòng Xuân là hiệu trưởng danh dự của Trường đại học Nam Cần Thơ.

Ngay sau phần phát biểu nhận Giải đặc biệt của nhà khoa học từ các nước đang phát triển, khán phòng vang lên giai điệu bản giao hưởng số 9 From the New World, góp phần truyền tải chủ đề "Chung sức toàn cầu" của VinFuture năm nay.

Giải Đặc biệt cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới tại VinFuture 2023 thuộc về nhóm nhà khoa học: Giáo sư Daniel Joshua Drucker (người Canada), Giáo sư Joel Francis Habener (người Mỹ), Giáo sư Jens Juul Holst (người Đan Mạch) và Phó Giáo sư Svetlana Mojsov (người Mỹ).

Nhóm tác giả chiến thắng giải thưởng với công trình tiên phong khám phá vai trò của peptide giống glucagon -1, là nền tảng cho các phương pháp điều trị bệnh tiểu đường và béo phì hiệu quả, giúp thúc đẩy các liệu pháp điều trị mới đối với các bệnh thoái hóa thần kinh, góp phần kiến tạo một thế giới khỏe mạnh hơn.

Lên sân khấu trao cúp, bằng chứng nhận và hoa cho các nhà khoa học đạt giải là Giáo sư Richard Henry Friend - Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng.

Phát biểu nhận giải, Giáo sư Daniel Joshua Drucker không giấu được niềm vui. Ông hoan nghênh sự đóng góp cho cộng đồng khoa học của VinFuture. Ông cho biết luôn nhận được sự hỗ trợ của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, hàng nghìn nghiên cứu sinh, tình nguyện viên, bệnh nhân tham gia quá trình nghiên cứu. Vị giáo sư khẳng định đây sẽ là nền tảng cải thiện sức khỏe con người trên toàn cầu.

Tiếp đến, bà Svetlana Mojsov bày tỏ sự vui mừng khi công trình đem lại ảnh hưởng tích cực cho cuộc sống nhân loại. Bà cũng gửi lời cảm ơn tới các cộng sự và hội đồng giải thưởng năm nay.

Phát biểu cuối cùng, Giáo sư Jens Juul Holst cho biết, công trình có thể xem là sáng kiến đột phá của năm. "Chúng tôi bắt đầu triển khai nghiên cứu từ năm 1980, vượt qua nhiều trở ngại để đạt được thành tựu hôm nay và giải quyết được những vấn đề nhân loại đang đối mặt. Tôi hy vọng công trình được ứng dụng rộng rãi trong tương lai để mang đến cuộc sống tươi sáng hơn cho nhân loại", thành viên nhóm nghiên cứu mong muốn.