Sáng 15/4, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội phối hợp với Đại học Justus Liebig Giessen (Đức) công bố báo cáo quốc gia Việt Nam "một xã hội đang già hóa".
Theo PGS Nguyễn Tuấn Anh, Phó khoa Xã hội học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, vấn đề đáng lo ngại nhất với tình trạng già hóa dân số ở Việt Nam là hiện phần lớn người cao tuổi đang phải làm việc để tạo thu nhập.
"Gần 46% người từ 60 đến 64 tuổi, gần 30% người từ 70 đến 79 tuổi và 10% người hơn 80 tuổi vẫn phải lao động để kiếm sống", ông nói.
Nếu dựa trên chuẩn nghèo quốc gia (thu nhập dưới một triệu đồng mỗi người một tháng ở nông thôn và dưới 1,3 triệu đồng ở thành thị), hiện Việt Nam có 16% người trên 60 tuổi thuộc diện nghèo.
Năm 2019, trong số 13,4 triệu người cao tuổi thì chỉ có 23,5% được hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng từ nguồn ngân sách Nhà nước và quỹ bảo hiểm xã hội. Trong khi đó, 64,4% người cao tuổi không có lương hưu và trợ cấp. "Nghĩa là những người này phải sống dựa vào con cháu, gia đình, họ hàng hoặc phải tiếp tục lao động để mưu sinh", ông Tuấn Anh phân tích.
Bà Nguyễn Thị Me (77 tuổi) làm nghề nhặt rác trên phố Hà Nội, tháng 2/2018. Ảnh: Ngọc Thành
GS.TS Phạm Quang Minh, Trưởng bộ môn Nghiên cứu phát triển quốc tế, đề cập đến tình trạng Việt Nam đang trong thời kỳ dân số vàng, nhưng bắt đầu già hóa dân số từ năm 2019 với 10,4 triệu người hơn 65 tuổi, chiếm 7,7% dân số.
"Việt Nam là quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Khoảng thời gian để tăng tỷ trọng người già từ 7% lên 14%, dự báo chỉ trong hai thập kỷ (2015-2035)", TS Minh nói và cho hay các nước trên thế giới thường có tốc độ già hóa dân số chậm hơn, như Thụy Điển (85 năm); Australia (73 năm); Ba Lan (74 năm); Trung Quốc (27 năm)...
"Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng thời kỳ dân số vàng chưa qua, dân số già đã ập tới. Tuy nhiên, khác với nhiều nước, chúng ta già hóa dân số trước khi giàu. Đây là thách thức rất lớn", TS Minh nhận xét.
Thách thức khác với các nhà làm chính sách ở Việt Nam là nhiều người già đang mắc các bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, cao huyết áp... Vì vậy, báo cáo khuyến nghị Việt Nam cần xây dựng các chính sách để thích ứng với thời kỳ dân số già, qua đó giúp người già có thể tự lo được cuộc sống.
PGS.TS Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Xã hội học, nêu dự báo, giai đoạn đến năm 2035, cứ hai người trong độ tuổi lao động ở Việt Nam sẽ phải "gánh" không quá một người ngoài tuổi lao động. Nhưng sau năm 2035, dự báo cứ 4 người trong độ tuổi lao động phải "gánh" 3 người.
Trong 10 năm qua, dân số Việt Nam tăng 11 triệu, đồng thời số người già tăng gần 4 triệu. Đây là mức tăng dân số già rất cao so với các nước trong khu vực. Cả nước hiện có 11,4 triệu người hơn 60 tuổi, chiếm gần 12% dân số. Chỉ số già hóa tăng từ 36% năm 2009 lên gần 49% năm 2019.
Từ năm 2026, tỷ trọng người trên 65 tuổi sẽ chiếm hơn 10% và Việt Nam chấm dứt cơ cấu dân số vàng tồn tại từ năm 2007, bước vào thời kỳ dân số già.
Nhật Linh