Bà Nguyễn Thị Ngọc Lan, Phó Tổng Cục trưởng Dân số, cho biết Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 với tỷ lệ 7% người hơn 65 tuổi. Tám năm sau, năm 2019 số người hơn 65 tuổi đã chiếm 8,3% dân số.
Việt Nam là nước có tốc độ già hóa dân số thuộc hàng nhanh nhất thế giới. Ở các nước phát triển, quá trình chuyển đổi từ già hóa dân số sang dân số già phải mất hàng chục năm, thậm chí hàng trăm năm. Ví dụ Pháp 115 mất năm, Australia 73 năm, Trung Quốc 26 năm; còn Việt Nam chỉ khoảng 17-20 năm.
"Việt Nam sẽ là quốc gia dân số siêu già vào năm 2050", bà Lan nói tại hội thảo Già hóa dân số và sức khỏe người cao tuổi, ngày 12/12. Dân số già nhanh khiến Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức lớn trong công tác chăm sóc sức khỏe cũng như vấn đề an sinh xã hội dành cho người cao tuổi trong thời gian tới.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quỳnh, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA), cho biết không chỉ Việt Nam, dân số toàn cầu cũng đang già hóa, số người trên 65 tuổi tăng nhanh nhất. Năm 2019, cứ 11 người thì có một trên 65 tuổi; dự báo đến năm 2050 cứ 6 người thì có một người trên 65 tuổi.
Năm 2018, lần đầu tiên số người trên 65 tuổi vượt số trẻ em dưới 5 tuổi, tính toàn cầu. Số người trên 80 tuổi dự báo tăng gấp 3 lần, từ 143 triệu người năm 2019 lên 426 triệu người năm 2050.
"Già hóa dân số là một trong những biến đổi nhân khẩu học lớn nhất trên hành tinh hiện nay", Tiến sĩ Quỳnh nói.
Các cụ già Hà Nội bên hồ Gươm. Ảnh: Giang Huy.
Đặc điểm của già hóa dân số ở Việt Nam là nữ cao tuổi nhiều hơn nam, với sự gia tăng tỷ lệ góa bụa và tình trạng người già sống một mình. 70% người cao tuổi có ít nhất hai bệnh, trung bình mỗi người cao tuổi có 2,7 bệnh. 14% người cao tuổi gặp khó khăn trong các hoạt động sống hàng ngày và cần hỗ trợ. Gần 50% người cao tuổi không có thẻ bảo hiểm y tế.
Thực tế, hộ gia đình quy mô ngày càng nhỏ, số lượng gia đình 3-4 thế hệ giảm dần. Xu hướng thanh niên nông thôn di cư ra đô thị mạnh mẽ dẫn tới tình trạng già hóa dân số nông thôn. Gần 30% người cao tuổi sống một mình hoặc chỉ sống cùng vợ, chồng cũng là người cao tuổi hoặc cháu dưới 10 tuổi. Dự báo năm 2019, bốn triệu người cao tuổi có nhu cầu, và năm 2049 khoảng 10 triệu người cao tuổi có nhu cầu hỗ trợ. Trong khi đó, hệ thống cán bộ hướng dẫn phục hồi chức năng lại hạn chế về trình độ. Chỉ có 2% người chăm sóc được đào tạo cơ bản.
Theo tiến sĩ Quỳnh, chất lượng chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam vẫn còn hạn chế. Thời gian chăm sóc phục hồi thường từ một tuần đến một tháng do thiếu giường tại các bệnh viện và chi phí chăm sóc phục hồi chức năng tốn kém. Cán bộ, người hướng dẫn phục hồi chức năng hạn chế về trình độ. Cả nước có 1.063 bệnh viện công và 170 bệnh viện tư nhưng số giường dành cho người cao tuổi thiếu do ngày càng gia tăng bệnh mạn tính.
Các chuyên gia đều cho rằng Việt Nam cần có chiến lược sức khỏe và thúc đẩy già hóa khỏe mạnh trong suốt vòng đời, nhấn mạnh vào chăm sóc sức khỏe ban đầu, chăm sóc phòng ngừa. Phối hợp chăm sóc y tế và chăm sóc phi y tế (chăm sóc xã hội). Phát triển nguồn nhân lực và lao động hợp lý, đầy đủ và được đào tạo để đáp ứng nhu cầu chăm sóc đa dạng của người cao tuổi.
Thủ tướng vừa phê duyệt Chiến lược Dân số Việt Nam 2030, trong đó có duy trì cơ cấu tuổi ở mức hợp lý, tỷ lệ người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên chiếm khoảng 11%.