Khi những cơn gió mạnh ập xuống sườn núi Mauna Kahalawai của đảo Maui sáng sớm 8/8, Shane Treu đứng bên ngoài ngôi nhà của mình với một chiếc vòi tưới vườn.
Một cột điện bằng gỗ trên con đường trước nhà bị gãy giữa gió mạnh, dây điện dường như bị chập và phát ra tia lửa rơi xuống bãi cỏ khô bên dưới. Ông gọi tới đường dây khẩn cấp 911 để thông báo tình hình và dùng vòi tưới cây làm ướt ngôi nhà cùng khu đất xung quanh để ngăn đám cháy lan rộng.
Ông phát trực tiếp trên Facebook cảnh này. "Xin lỗi các bạn, tôi không quan tâm liệu có đang lãng phí nước hay không. Ngay bây giờ, tôi phải cứu ngôi nhà của mình", Treu nói.
Đường dây điện bị đứt gây hỏa hoạn trước nhà ông Shane Treu ngày 8/8. Video: Facebook/Shane Treu
Ngọn lửa lan ra ở đồng cỏ bên kia đường và khói dày che khuất tầm nhìn ra đại dương.
"Tôi nghe thấy tiếng động như thể ai đó đốt pháo hoa. Ngọn lửa chạy thẳng lên đồi, lan đến đống cỏ lớn hơn rồi kết hợp với gió lớn, đám cháy bùng lên", ông Treu, 49 tuổi, nhân viên khu nghỉ dưỡng, nói thêm.
Cuộc gọi của Treu đến 911 là một trong những thông báo đầu tiên về đám cháy rừng ở thị trấn nghỉ dưỡng Lahaina.
Treu quay ba video lên Facebook, bắt đầu lúc 6h40, ba phút sau khi giới chức nhận được cuộc gọi về vụ cháy. Một tay cầm vòi nước và tay kia cầm điện thoại, ông phát trực tiếp khi những chiếc xe cảnh sát đầu tiên đến và có thể nghe thấy cảnh báo của họ về đường dây điện đang nằm trên đường.
Xe cảnh sát và xe cứu hỏa đến nơi xảy ra cháy gần nhà Shane Treu hôm 8/8. Video: Facebook/Shane Treu
Hàng xóm của Treu, Robert Arconado, cho biết lúc 6h48, lính cứu hỏa tiến về phía ngọn lửa khi chúng tiếp tục lan xuống dốc về phía tây dọc theo đường Lahainaluna, về phía trung tâm thị trấn.
Đến 9h, quan chức Maui tuyên bố ngọn lửa "đã được khống chế 100%" và lực lượng cứu hỏa rời đi. Nhưng khoảng 14h, Arconado cho biết khu vực bốc cháy trở lại.
Khoảng 15h, khói và than hồng bay về phía thị trấn, khi những cơn gió lớn tiếp tục ập đến hòn đảo. Cột lửa và khói bốc cao từ các khu dân cư, buộc mọi người phải nhảy xuống biển để thoát thân. "Thật đáng sợ", Arconado nói. "Không có nơi nào để chạy. Tôi đã chứng kiến mọi thứ".
Lisa Treu, vợ của ông Shane, cho biết ngôi nhà vợ chồng bà sinh sống hơn 20 năm qua không bị tàn phá, nhưng phần lớn thị trấn trông giống "ngôi mộ khổng lồ, như thể một cuộc chiến đã xảy ra".
Trong phạm vi hơn 450 mét theo hướng gió, toàn bộ khu vực lân cận đã biến thành tro bụi. Các chuyên gia cho biết bằng chứng ban đầu cho thấy nhiều đám cháy có thể đã bùng phát trong và xung quanh Lahaina vào ngày 8/8, nhưng không có ghi nhận nào về sét đánh hoặc các nguyên nhân tự nhiên khác.
Video của ông Treu hiện được xem là bằng chứng quan trọng chỉ ra nguyên nhân cháy rừng có thể do các đường dây điện bị đứt. Công ty điện lực Hawaiian Electric phải đối mặt với những chỉ trích vì đã không cắt điện khi có cảnh báo gió lớn và vẫn duy trì nguồn điện ngay cả khi hàng chục cột điện bắt đầu đổ.
Sau vụ cháy rừng Camp Fire năm 2018 ở miền bắc California khiến 85 người thiệt mạng do đường dây điện bị đứt, giới chức bang này đã áp dụng quy trình mới, yêu cầu cắt điện khi có dự báo gió lớn và điều kiện hanh khô có thể khiến đám cháy lan rộng.
Một vụ kiện đã được đệ trình nhằm buộc Hawaiian Electric phải chịu trách nhiệm về thảm họa cháy rừng đã khiến ít nhất 106 người chết. Theo đơn kiện, công ty biết rõ việc cắt điện như cách làm ở bang California là chiến lược hiệu quả để ngăn chặn cháy rừng, nhưng đã không thực hiện.
"Không ai thích bị cắt điện vì rất bất tiện. Nhưng trước nguy cơ cháy rừng, đặc biệt nguy cơ cháy rừng do gió lớn, cần phải làm gì đó và cần có kế hoạch chuẩn bị trước", chuyên gia về cháy rừng Michael Wara cho biết. "Có thể kết quả điều tra cuối cùng sẽ cho thấy đường dây điện không phải nguyên nhân chính gây ra cháy rừng. Nhưng nếu đúng thảm kịch xuất phát từ nó, điều này đáng lẽ không được phép xảy ra".
Hawaiian Electric từ chối bình luận về các cáo buộc trong vụ kiện hoặc liệu công ty đã từng cắt điện do gió lớn hay chưa. Tuy nhiên, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành Shelee Kimura lưu ý tại cuộc họp báo hôm 14/8 rằng họ cần phải cân nhắc đến nhiều yếu tố khi cắt điện, như tác động đối với những người phụ thuộc thiết bị y tế chuyên dụng và lính cứu hỏa cần điện để bơm nước.
Mikal Watts, một trong những luật sư đứng sau vụ kiện, nói rằng ông đang ở đảo Maui, phỏng vấn nhân chứng và "thu thập các video được quay cùng thời điểm".
"Có bằng chứng đáng tin cậy được ghi lại trên video, rằng ít nhất một cháy do dây diện đã xảy ra khi cây đổ vào đường dây điện của Hawaiian Electric", Watts nói.
Robert Marshall, giám đốc điều hành Whisker Labs, công ty thu thập và phân tích dữ liệu lưới điện, cho biết các cảm biến được lắp đặt khắp đảo Maui để phát hiện đường dây điện phát ra tia lửa. Theo đó, số lượng sự cố dây điện như vậy cao đến mức nguy hiểm vào đêm 7/8 và sáng 8/8.
Tổng cộng 70 cảm biến ghi lại các sự cố trong đường truyền điện sau khi cây đổ vào đường dây điện hoặc các tai nạn khác. Hàng chục sự cố như vậy xảy ra ở những khu vực có khả năng đã bùng lên hỏa hoạn và vào khoảng thời gian đám cháy có thể bắt đầu.
Khung cảnh hoang tàn ở thị trấn Lahaina ngày 14/8 sau thảm họa cháy rừng. Ảnh: AFP
Marshall không thể khẳng định liệu có bất kỳ tia lửa nào dẫn đến hỏa hoạn hay không, chỉ lưu ý rằng có nhiều cơ hội để nó xảy ra. "Lượng năng lượng đáng kể đã được giải phóng", Marshall nói. "Bất kỳ sự cố nào trong số này đều có thể gây ra cháy rừng".
Tại Maui, cơ quan thời tiết lần đầu cảnh báo công chúng về các điều kiện có thể gây hỏa hoạn nguy hiểm vào 3/8. Các nhà dự báo thời tiết tiếp tục đưa ra cảnh báo vào 7/8, nói rằng sự kết hợp của gió lớn từ cơn bão Dora cấp 4 đang khuấy động ngoài khơi và điều kiện hanh khô do biến đổi khí hậu sẽ là điều kiện lý tưởng cho cháy rừng.
Watts nói rằng tài liệu của Hawaiian Electric cho thấy công ty biết lưới điện của họ trên đảo Maui đã xuống cấp sau nhiều thập kỷ bị bỏ bê. Những cột điện cũ được cho là sẽ được thay thế từ năm 2019 đến năm nay, nhưng công ty đã trì hoãn, Watts nói.
"Đó là lý do thị trấn Lahaina bị tàn phá, hàng nghìn người hiện mất nhà cửa và hàng trăm người mất người thân. Đây là thảm kịch chưa từng có và hoàn toàn có thể ngăn ngừa được", ông nói.
Huyền Lê (Theo CNN)