Tờ Ukrainska Pravda hôm 4/12 dẫn lời quan chức cấp cao giấu tên trong Bộ Quốc phòng Ukraine cho biết tư lệnh quân đội Valeri Zaluzhny đã than phiền với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin rằng Văn phòng Tổng thống Ukraine thường xuyên can thiệp, cản trở công việc của ông.
"Tổng thống đã biết về những cuộc đối thoại như vậy và điều đó không gây dựng được niềm tin", người này cho hay.
Một nguồn tin giấu tên am hiểu vấn đề nói với tờ Newsweek của Mỹ rằng Văn phòng Tổng thống Ukraine đang thấy "những dấu hiệu rằng tướng Zaluzhny muốn bước vào chính trường", điều được coi là không phù hợp khi xung đột với Nga chưa kết thúc.
Tổng thống Zelensky (giữa) tặng quà cho tướng Zaluzhny hồi tháng 7. Ảnh: Reuters
Ngày càng xuất hiện nhiều thông tin cho thấy lục đục nội bộ giữa Tổng thống Volodymyr Zelensky với tướng Valeri Zaluzhny, người được mệnh danh là "vị tướng thép", giữa lúc chiến dịch phản công quy mô lớn bị đình trệ khiến Ukraine đối mặt sức ép gia tăng từ Nga và nguy cơ bị phương Tây bỏ rơi.
Một số chuyên gia tại Ukraine cho hay sau gần hai năm chiến sự, đại tướng Zaluzhny được đánh giá là người có uy tín hàng đầu với người dân Ukraine và các đồng minh phương Tây, chỉ đứng sau Tổng thống Zelensky. Trong bối cảnh Ukraine có thể tổ chức bầu cử tổng thống vào năm sau, tướng Zaluzhny hoàn toàn có thể trở thành người cạnh tranh với ông Zelensky.
Ảnh hưởng và vị thế của tướng Zaluzhny bắt đầu nổi lên từ khi Nga mở chiến dịch tại Ukraine hồi tháng 2/2022.
Ông được bổ nhiệm làm tư lệnh quân đội Ukraine từ giữa năm 2021, sau nhiều năm giữ chức chỉ huy mặt trận Donbass. Tướng Zaluzhny nổi tiếng là chỉ huy nghiêm khắc và có cá tính mạnh, đặt mục tiêu giành lại toàn bộ lãnh thổ từ dân quân ly khai Donbass và luôn đề cao tính độc lập tác chiến của quân đội Ukraine.
"Ông ấy là người dễ đồng cảm, luôn coi binh sĩ là ưu tiên cao nhất. Cách tiếp cận này đóng vai trò trung tâm trong những thay đổi của lực lượng vũ trang, chuyển từ mô hình thời Liên Xô sang phong cách phương Tây", Liudmyla Dolhonovska, cựu cố vấn truyền thông chiến lược của tướng Zaluzhny, cho hay.
Các thuộc cấp khẳng định tướng Zaluzhny rất nghiêm khắc, luôn tuân thủ những nguyên tắc do mình đề ra. "Ông ấy đặt yêu cầu rất cao với bản thân, sau đó mới đến cấp dưới. Đây là sĩ quan cực kỳ chuyên nghiệp, ông ấy luôn bình tĩnh và tập trung, biết mình phải làm gì", Dolhonovska nhớ lại.
Dolhonovska khẳng định tướng Zaluzhny không thường xuyên theo dõi truyền thông và "luôn nhắc đi nhắc lại rằng 'tôi chỉ làm việc của mình'", bà nói.
Dù vậy, uy tín của tướng Zaluzhny tăng mạnh từ cuối năm 2022, khi quân đội Ukraine tiến hành chiến dịch phản công chớp nhoáng, giành lại hàng nghìn km2 lãnh thổ ở vùng đông bắc và tái chiếm thành phố Kherson ở miền nam. Tuy nhiên, việc để mất thành phố Bakhmut cũng như chiến dịch phản công thất bại và tình hình ngày càng xấu đi ở Avdeevka đã làm suy giảm hình ảnh của tư lệnh quân đội Ukraine.
Zaluzhny luôn phản đối mọi dấu hiệu nhượng bộ Nga, ngay cả khi lực lượng Ukraine hứng chịu tổn thất nặng và đối mặt với tương lai khó khăn. "Ông ấy không quyết định mục tiêu chính trị, mà chỉ làm những gì quân đội được yêu cầu nhằm giành ưu thế. Đây không phải người sẵn sàng tham gia những cuộc đàm phán chính trị", Dolhonovska nói.
Khảo sát tiến hành ở Ukraine hồi tháng 2 cho thấy tỷ lệ ủng hộ tướng Zaluzhny ngang ngửa Tổng thống Zelensky. Danh tiếng này có thể khiến ông bị các cố vấn hàng đầu của Tổng thống Ukraine, trong đó có Chánh văn phòng Andriy Yermak, coi là một đối thủ chính trị tiềm tàng, nhất là khi các bên chỉ trích lẫn nhau vì chiến dịch phản công không đạt kỳ vọng.
Tổng thống Zelensky (giữa) và tư lệnh lục quân Oleksandr Syrsky tại Kupyansk ngày 30/11. Ảnh: Reuters
Trong cuộc phỏng vấn với Economist đầu tháng 11, tư lệnh Zaluzhny cho biết quân đội nước này chỉ tiến được khoảng 17 km sau 5 tháng tiến hành chiến dịch. Ông thừa nhận cuộc phản công đang đi vào bế tắc, năng lực tác chiến của quân đội Ukraine đã đạt cực hạn và không thể có thêm bất kỳ bước đột phá nào "đáng kể hay ngoạn mục" ở tiền tuyến nếu không được trang bị thêm công nghệ và vũ khí hiện đại.
Tổng thống Ukraine ngay sau đó bác bỏ thông tin của tướng Zaluzhny và khẳng định rằng cuộc phản công "không bế tắc". Ngay sau đó, một số quyết định điều chuyển nhân sự cấp cao trong quân đội Ukraine được đưa ra.
Ông Zelensky hôm 3/11 thông báo điều chuyển thiếu tướng Viktor Horenko, chỉ huy đặc nhiệm quân đội Ukraine, sang làm việc tại Tổng cục Tình báo Bộ Quốc phòng mà không nêu lý do.
Tướng Horenko, một trợ thủ thân tín của tướng Zaluzhny, cho hay ông "chỉ biết tin này qua truyền thông" và không hiểu vì sao mình bị thuyên chuyển. Tư lệnh Zaluzhny cũng không được thông báo hay tham vấn về động thái này, cho thấy Tổng thống Zelensky đã tự đưa ra quyết định.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov phủ nhận thông tin có bất đồng giữa các lãnh đạo dân sự với chỉ huy quân đội, nhưng Ivan Stupak, cố vấn Ủy ban An ninh Quốc gia, Quốc phòng và Tình báo thuộc quốc hội Ukraine, lại thừa nhận mâu thuẫn đã tồn tại từ lâu.
"Ông Zelensky đang ngày càng tiến gần đến quyết định sa thải tướng Zaluzhny và tìm mọi cách để không phải trao đổi trực tiếp với tư lệnh quân đội Ukraine. Tổng thống tham gia nhiều cuộc họp với các lãnh đạo lực lượng vũ trang mà không có mặt tướng Zaluzhny. Tình hình không ổn", Stupak cho hay.
Stupak nói rằng căng thẳng đã xuất hiện từ lâu, nhưng không nổi lên trên truyền thông khi quân đội Ukraine giành được thành công trên chiến trường. "Nó chỉ hiện rõ khi mọi thứ xấu đi, từ sự ủng hộ của phương Tây đến chiến dịch phản công không đạt kế hoạch", ông nói.
Một nguồn tin giấu tên am hiểu tình hình Văn phòng Tổng thống Ukraine nói rằng nguồn cơn bắt nguồn từ đội ngũ dưới quyền ông Zelensky, cụ thể là cố vấn Yermak.
"Có vẻ tướng Zaluzhny không hài lòng với sự can thiệp của ông Zelensky, cũng như nỗ lực lồng ghép các yếu tố chính trị vào chiến sự. Tổng thống Ukraine đã cạnh tranh với mọi đối thủ tiềm tàng trong cuộc bầu cử tương lai. Văn phòng Tổng thống sẽ đổ lỗi cho Zaluzhny vì không giành lại được lãnh thổ, nhưng chính ông ấy đã giữ vững phòng tuyến khi ông Zelensky còn nghi ngại và sẵn sàng chấp nhận thỏa hiệp với Nga vào tháng 4/2022", người này nói.
Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: WP
Các nguồn tin nói rằng tướng Zaluzhny khó bị miễn nhiệm trong tương lai gần, vì động thái này có thể khiến ông trở thành ngôi sao mới trên chính trường và cạnh tranh với sức ảnh hưởng của Tổng thống Zelensky. Lục đục nội bộ cũng ít khả năng làm suy giảm sự ủng hộ của phương Tây, nếu Kiev bảo đảm kiểm soát được tình hình và không để ảnh hưởng khả năng chiến đấu của quân đội.
Vũ Anh (Theo Newsweek)