Trong 21 kỳ World Cup gần nhất của carom 3 băng, bốn nhà vô địch có chỉ số trung bình thấp nhất đều là cơ thủ Việt Nam. Đó là Trần Quyết Chiến tại Porto 2023 và Bogota 2024, Trần Đức Minh ở TP HCM 2024 và Trần Thanh Lực tại Bogota 2025.
Chỉ số trung bình của Thanh Lực tại Bogota vừa qua là 1,545 điểm, so với hiệu suất của các nhà vô địch 20 kỳ trước đó là 1,914 điểm. Thậm chí, chỉ số trung bình của các á quân (1,817 điểm) và đồng giải ba (1,749 điểm) ở giai đoạn này cũng cao hơn chỉ số của Thanh Lực vừa qua. Lần gần nhất một nhà vô địch có chỉ số thấp hơn anh là Caudron tại Porto, Bồ Đào Năm năm 2010 (1,476 điểm).
Trần Thanh Lực (thứ hai từ trái sang) nâng cup vô địch carom 3 băng World Cup tại nhà thi đấu Palacio de Los Deportes, thành phố Bogota, Colombia tối 2/3/2025. Ảnh: MK
Trong carom 3 băng, cơ thủ cần đánh bi cái vào bi chạm và ba băng, trước khi trúng bi mục tiêu. Mỗi cú đánh hợp lệ như vậy được tính một điểm, và cơ thủ sẽ được tiếp tục đánh trong lượt cơ. Nếu đánh không được điểm, lượt cơ chuyển sang đối thủ. Mỗi trận đấu, cơ thủ cần đạt 30, 40 hoặc 50 điểm tùy vào vòng thi. Chỉ số trung bình là tổng điểm chia cho số lượt cơ đã đánh, làm tròn đến chữ số thập phân thứ ba. Chỉ số 2,000 tức là cơ thủ ghi hai điểm trung bình mỗi lượt.
Chỉ số trung bình quan trọng, được dùng như chỉ số phụ đầu tiên, như cách Đức Minh lách qua cửa hẹp ở vòng loại Bogota vừa qua. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là kết quả thắng thua ở từng trận đấu. Cơ thủ có chỉ số trung bình cao nhất giải đều không phải nhà vô địch ở 10 giải gần nhất thuộc UMB. Lần gần nhất nhà vô địch có chỉ số cao nhất là Dick Jaspers tại Sharm El Sheikh, Ai Cập năm 2023.
Lý do chính phụ thuộc vào diễn biến trận đấu và lối đánh của các cơ thủ. Trận đấu sẽ có những thế bi khó, không dễ để giành điểm. Nếu cơ thủ vẫn cố gắng đánh kiếm điểm bằng mọi giá, anh dễ để "hở sườn" - tức là, các bi nằm gần băng dài và dễ để đối thủ ghi điểm, thậm chí là nhiều điểm ở lượt tiếp theo. Để tránh tạo cơ hội cho đối thủ, cơ thủ có thể đánh bi vào thế khó, chấp nhận không ghi điểm nhưng cũng không quá lộ liễu. Những cú đánh như vậy gọi là "chạy đạn".
Trước mỗi thế bi khó, có những cơ thủ sẽ cố gắng tấn công, ghi điểm bằng mọi giá, như phong cách của Bao Phương Vinh. Tuy nhiên, cũng có những tay cơ thường "chạy đạn" để phòng thủ như Đức Minh hay Thanh Lực, đặc biệt là khi gặp đối thủ mạnh. Khi cần, hai cơ thủ này cũng có thể mạo hiểm, nhưng không thường xuyên. Quyết Chiến được coi là cơ thủ toàn diện, dung hòa hai phong cách này.
Vì thế, một trận đấu có chỉ số trung bình thấp, không đồng nghĩa với trình độ cơ thủ tệ. Nguyên nhân có thể do một hoặc cả hai cơ thủ muốn đánh phòng thủ, an toàn trong trận đó.
Trần Thanh Lực trong trận bán kết gặp Dick Jaspers. Ảnh: MK
Chuyên gia billiard người Hà Lan, Bert van Manen cho rằng Thanh Lực là cơ thủ phòng ngự tốt bậc nhất làng billiard hiện tại. Tay cơ 35 tuổi mới thi đấu quốc tế thường xuyên từ năm 2022, nhưng vào ba trận chung kết quan trọng nhất trong ba năm tiếp theo, lần lượt là châu Á, World Championship và World Cup. Đến lần thứ ba, anh đã thành công khi thắng Tayfun Tasdemir 50-47 sau 36 lượt cơ, chỉ số trung bình 1,389 điểm.
"Thanh Lực đã chứng tỏ rằng cậu ấy là tay cơ phòng thủ khó chịu nhất làng carom 3 băng", Van Manen nói. "Cậu làm cho cơ thủ vĩ đại như Jaspers phải tuyệt vọng. Nhưng khi cần, Thanh Lực cũng có thể vứt bỏ sự thận trọng để tung ra những đường bi tưởng như vô lý. Và cậu ấy thường thành công".
Một chuyên gia khác người Hà Lan, Frits Bakker thì cho rằng Thanh Lực đã chứng tỏ anh là một cơ thủ toàn diện tại Bogota. "Thanh Lực đánh những đường cơ ngoạn mục, nhưng cũng có tư duy chiến thuật tuyệt vời và khả năng phòng thủ vững chắc trước những đối thủ mạnh", Bakker viết trên Kozoom.
Biểu đồ trên cho thấy chỉ số của các cơ thủ hàng đầu Việt Nam gần đây, ngoại trừ Phương Vinh thất thường, cũng chỉ xấp xỉ mức trung bình 32 cơ thủ dự vòng đấu chính. Tuy nhiên, thành tích của họ cao hơn hẳn mặt bằng chung. Chẳng hạn Quyết Chiến đăng quang ở Bogota và Veghel 2024, Phương Vinh vào chung kết Ankara 2024, hay Thanh Lực vô địch ở Bogota 2025.
Các cơ thủ Việt Nam đã giành 5 danh hiệu trong 12 giải gần nhất, nhiều hơn bất cứ nước nào khác. Chuyên trang Kozoom thậm chí còn nhận xét Việt Nam "đã vượt qua cái bóng của cường quốc carom 3 băng châu Á - Hàn Quốc".
Nhưng chỉ số trung bình của Quyết Chiến và đồng đội không quá nổi bật, vì chiến thuật "biết mình, biết ta". Khi cần, họ có thể đánh thăng hoa trước những đối thủ nhất định. Nhưng các cơ thủ cũng có thể phòng ngự và gây bất lợi cho những tay cơ mạnh. Nếu duy trì chiến thuật và phong độ này, billiard Việt Nam có thể tiếp tục nổi cơn bão ở những giải lớn tiếp theo.
Xuân Bình