Nhiều người cho rằng nhồi máu cơ tim nói riêng và bệnh tim mạch chỉ gặp ở người trung tuổi & cao tuổi. Thực tế, các bệnh viện đã ghi nhận người trẻ mắc bệnh nhồi máu cơ tim, tim mạch, ở độ tuổi dưới 35 được coi là rất trẻ.
Bác sĩ Tan Sian-Tsung, chuyên khoa Tim mạch thuộc Trung tâm Tim mạch Raffles, Bệnh viện Raffles Singapore, giải đáp các vấn đề xung quanh bệnh tim mạch, nhồi máu cơ tim ở người trẻ và cách phòng ngừa.
- Ngày 6/4, bác sĩ sẽ có buổi chia sẻ trực tuyến liên quan tới chủ đề nhồi máu cơ tim và phòng ngừa bệnh này. Vì sao ông chọn chủ đề này để chia sẻ?
Bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong số một trên thế giới, tương tự tại Việt Nam. Tôi cho rằng chủ đề này cần thiết, giúp mọi người có kiến thức về căn bệnh đã cướp đi sinh mạng của rất nhiều người mỗi năm này. Các vấn đề trao đổi sẽ thường thức và rất nhiều người có thắc mắc, câu hỏi về bệnh, vì vậy buổi chia sẻ sẽ mang lại các kiến thức hiệu quả.
- Các dạng bệnh lý tim mạch có mức độ phổ biến như thế nào? Trong đó, bệnh nhồi máu cơ tim có tỷ lệ hoặc tần suất xảy ra như thế nào?
Trong số các ca tử vong do bệnh tật được ghi nhận trên thế giới mỗi năm, khoảng 31% tử vong do bệnh tim mạch. Trong số bệnh nhân nhập viện vào khoa Cấp cứu – Tai nạn ở các bệnh viện, khoảng 20-25% bệnh nhân bị đau ngực, một phần tư trong số này bị nhồi máu cơ tim hoặc đau thắt ngực do thiếu oxy đến tim. Thống kê chung cũng cho thấy cứ sáu người thì có một người phải chung sống với bệnh tim mạch.
Chúng ta có thể hình dung một nhóm 6 người thì có một người mắc bệnh tim mạch và tỷ lệ này tăng dần ở những nước đang phát triển hàng năm do hạn chế cải tiến trong vấn đề y tế, xử lý thực phẩm, tăng số người trẻ béo phì. Việc này cũng làm khiến cho bệnh tim mạch trở nên phổ biến hơn.
- Nhồi máu cơ tim có liên quan đến tuổi, giới tính, di truyền hay vấn đề nào khác hay không?
Có. Các bệnh tim mạch gia tăng theo tuổi tác và cũng có liên quan tới tiền sử gia đình. Nếu mắc bệnh sớm hoặc gia đình có người mắc khi còn trẻ, khả năng bệnh sẽ di truyền cao hơn. Nếu mắc bệnh tim mạch khi 70 tuổi trở lên, nguyên nhân chủ yếu do tuổi tác, lão hóa, không phải vấn đề di truyền.
Tôi sẽ mô tả trực quan hơn. Giả định chúng ta ở trong căn phòng có nhiều người bằng tuổi và bạn là một người đàn ông 40 tuổi, thì bạn sẽ có khoảng 50% khả năng gặp các vấn đề tim mạch trong đời. Ở phụ nữ 40 tuổi, khả năng gặp vấn đề tim mạch là khoảng 30%. Tỷ lệ này cho thấy bệnh tim mạch rất phổ biến. Nếu bạn sống đến 70 tuổi và không mắc bệnh tim mạch, tỷ lệ này có thể giảm xuống một chút, nhưng vẫn dao động ở tỷ lệ 1/4 với nữ và 1/3 với nam. Ở nữ, khả năng mắc bệnh tim mạch sẽ tăng lên tương đương nam giới khi đến kỳ mãn kinh.
- Nguyên nhân chủ yếu gây ra nhồi máu cơ tim và bệnh tim mạch nói chung là gì?
Nguyên nhân chủ yếu gây bệnh tim mạch nói chung là lượng cholesterol tích tụ trong lòng mạch. Nếu cholesterol tích tụ trong động mạch dẫn đến tim sẽ gây nguy cơ đau tim; nếu tích tụ trong động mạch dẫn đến cổ, não thì nguy cơ đột quỵ cao hơn. Một số người gặp cả hai tình trạng nêu trên.
Do đó, việc kiểm tra nồng độ cholesterol trong máu rất quan trọng. Mức độ cholesterol thấp không đồng nghĩa với không mắc nhồi máu cơ tim, mà cho thấy nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ thấp.
- Nhiều người cho rằng họ còn trẻ, duy trì tập thể dục và ăn kiêng sẽ không mắc bệnh tim. Bác sĩ có chia sẻ gì về quan điểm này?
Tôi cho rằng tuổi trẻ có nhiều lợi thế như nguy cơ mắc nhiều loại bệnh tật thấp. Tuy nhiên, vẫn có khoảng 10-20% bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim khi dưới 40 tuổi, đây là con số đáng kể. Bệnh nhân tim mạch trẻ nhất tôi từng điều trị khoảng 22 tuổi.
Quan niệm người trẻ không bị nhồi máu cơ tim hoặc mắc bệnh tim mạch khác là sai. Điều quan trọng là người trẻ cần hiểu nguy cơ mắc bệnh tim mạch của họ như thế nào, từ đó có biện pháp kiểm soát các yếu tố nguy cơ như thay đổi lối sống, tập thể dục, ăn kiêng...
- Vì sao người trẻ mắc bệnh tim mạch nói riêng và nhồi máu cơ tim?
Ở người trẻ, hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ rất cao gây bệnh tim do khiến cho cholesterol dính chặt hơn vào thành tế bào động mạch. Càng có nhiều cholesterol trong lòng mạch, nguy cơ đau tim càng lớn. Một số nhóm thanh niên, trong đó có phụ nữ trẻ, tự làm tăng nguy cơ mắc bệnh khi hút thuốc nhiều hơn.
Một số người khác có tình trạng gọi là tăng cholesterol do di truyền. Tức là họ có lượng cholesterol trong máu rất cao, dẫn đến nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ cao. Đây cũng là nhóm sẽ gặp vấn đề tim mạch ở tuổi 20, cần sàng lọc tất cả yếu tố nguy cơ khi trưởng thành như kiểm tra huyết áp, tiểu đường, cholesterol... để phòng bệnh sớm.
- Bác sĩ có thể mô tả hai trường hợp bệnh nhân cụ thể dưới 45 tuổi từng điều trị?
Tôi có một bệnh nhân 28 tuổi, bị nhồi máu cơ tim vào năm ngoái và chưa từng thực hiện xét nghiệm tầm soát trước đó. Bệnh nhân này không hút thuốc, dáng người mảnh khảnh, tập thể dục thường xuyên. Trường hợp này có mức độ cholesterol rất cao do di truyền và không được điều trị dự phòng sớm nên đã bị nhồi máu cơ tim. May mắn, bệnh nhân đã hồi phục tốt và sử dụng thuốc điều trị dài kỳ.
Một trường hợp khác khoảng 30 tuổi, có tiền sử cao huyết áp, sau đó nhập viện vì nhồi máu cơ tim. Bệnh nhân này không uống thuốc thường xuyên, thậm chí bỏ thuốc điều trị trong thời gian dài khiến huyết áp không được kiểm soát tốt. Cholesterol của bệnh nhân này có tăng lên nhưng không cao.
Hai trường hợp này cho thấy người trẻ tuổi còn chủ quan với bệnh tim mạch, đến khi có triệu chứng nhập viện thì bệnh đã trở nên nghiêm trọng. Tôi cho rằng thật đáng tiếc nếu bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim trong khi có thể tầm soát sớm, giảm yếu tố nguy cơ bằng cách chỉnh lại lối sống, không hút thuốc, chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh.
- Bệnh nhồi máu cơ tim có tầm soát được không? Nếu có, người bệnh cần thực hiện các loại xét nghiệm, phương pháp hay kiểm tra yếu tố nào?
Những người đến tuổi trưởng thành nên tầm soát bệnh tim, như tôi đã đề cập trước đó. Họ có thể được làm điện tâm đồ và xét nghiệm máu khi đói để kiểm tra cholesterol, đường máu chức năng thận và công thức máu toàn phần. Nếu tất cả chỉ số này đều bình thường, tôi khuyến cáo mọi người tầm soát 4-6 năm một lần.
Đến năm 40 tuổi, mọi người nên sàng lọc toàn diện hơn, có thể thực hiện điện tim gắng sức (trên máy chạy bộ) để đánh giá bệnh tim tiềm ẩn, tần suất vài năm một lần. Những người tập thể dục thường xuyên có nguy cơ bệnh tật thấp, tuy nhiên vẫn cần sàng lọc từ khi bước qua tuổi 40.
- Người trẻ cần phòng ngừa nhồi máu cơ tim và bệnh tim mạch bằng cách nào? Mặt khác, nếu đã từng bị nhồi máu cơ tim, cần làm gì để bệnh không tái phát?
Các biện pháp dành cho người không mắc bệnh và người có bệnh tim tương tự nhau. Thực tế, những bệnh nhân nhồi máu cơ tim có xu hướng thực hiện khuyến cáo tốt hơn. Các khuyến cáo gồm: ngừng hút thuốc nếu đang nghiện thuốc lá, giây phút ngừng hút thuốc sẽ giúp bạn sống lâu hơn; kiểm soát các yếu tố nguy cơ tích cực hơn. Nếu từng bị đau tim, hãy kiểm soát huyết áp, cholesterol, điều trị tốt bệnh tiểu đường nếu có.
Trong lối sống, mọi người cần tập thể dục và ăn kiêng. Thực đơn nên giảm đồ chiên, rán, loại chứa nhiều chất béo, nhiều dầu mỡ. Mọi người nên tập thể dục để kiểm soát cholesterol và đạt cân nặng tối ưu, thời gian tập tối thiểu là hai tiếng rưỡi mỗi tuần với cường độ vừa phải.
Chi Lê
Bác sĩ Tian Sian-Tsung có kinh nghiệm lâm sàng phong phú ở lĩnh vực nội tim mạch và can thiệp tim mạch, bao gồm đánh giá nguy cơ bệnh, can thiệp tắc mạch hoàn toàn mạn tính, cấy thiết bị hỗ trợ thất trái... Ông chú trọng tới thăm dò và xử trí bệnh mạch vành bao gồm nhồi máu cơ tim và đau thắt ngực mạn tính.
10h sáng 6/4, bác sĩ Tan Sian-Tsung sẽ chia sẻ trực tuyến về chủ đề "Giải mã bệnh tim mạch: Vì một trái tim khỏe mạnh và phòng ngừa nhồi máu cơ tim". Độc giả có nhu cầu được tư vấn đặt câu hỏi tại đây.