Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý với Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính đề nghị bỏ hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu hàng năm do Bộ Công Thương phân giao vì cho rằng quy định phân giao hạn mức này đã không còn phù hợp trong bối cảnh cạnh tranh thị trường hiện tại.
Cơ quan này cũng lo ngại nguy cơ nguồn cung thị trường xăng dầu có thể bị lũng loạn do chỉ số ít thương nhân đầu mối có tiềm lực tài chính lớn, hệ thống phân phối... mới có thể tham gia thị trường, đáp ứng các điều kiện kinh doanh "rất cao tại Nghị định 83".
Phân tích của VCCI cho thấy, theo quy định Nghị định 83, Bộ Công Thương sẽ giao hạn mức nhập khẩu xăng dầu tối thiểu cả năm theo cơ cấu chủng loại cho từng thương nhân kinh doanh xăng dầu có giấy phép để làm thủ tục nhập khẩu với cơ quan hải quan.
Thống kê lượng hàng nhập, bán tại một cây xăng thuộc hệ thống Petrolimex. Ảnh: Ngọc Thành |
Dựa trên mức giao tối thiểu của Bộ Công Thương và nhu cầu của thị trường, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu sẽ quyết định khối lượng nhập các loại để tiêu thụ tại thị trường trong nước và đăng ký hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu với Bộ.
"Có thể hiểu là đối với sản phẩm xăng dầu, Nhà nước quản lý bằng phương thức sử dụng mệnh lệnh hành chính buộc doanh nghiệp phải nhập khẩu một số lượng xăng dầu tối thiểu hàng năm, nhằm đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế và tiêu dùng của xã hội", VCCI nhận xét.
Cách quản lý này hiện đã không còn phù hợp khi quyền nhập khẩu xăng dầu về nguyên tắc đã được mở cho bất kỳ doanh nghiệp nào đáp ứng các điều kiện nhập khẩu. Vì thế, lo ngại về tình trạng độc quyền gây thiếu hụt nguồn cung là không thỏa đáng và hoàn toàn không thể là căn cứ để sử dụng biện pháp can thiệp quá sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp trong xác định số lượng hàng hóa mua vào.
Cũng theo cơ quan đại diện doanh nghiệp, khi thị trường xăng dầu đã được quản lý theo cơ chế mở, nguồn cung, nhu cầu của người tiêu dùng thuần túy là vấn đề của thị trường. Nếu nhu cầu của thị trường tăng cao, doanh nghiệp sẽ nhập khẩu xăng dầu với số lượng lớn để đáp ứng và ngược lại.
Trường hợp nhu cầu của thị trường không lớn hoặc lượng xăng dầu hiện có đủ đáp ứng thị trường nội địa, thì việc doanh nghiệp tiếp tục phải nhập khẩu cho đạt hạn mức nhập khẩu tối thiểu sẽ khiến họ rơi vào tình trạng khó khăn.
Hơn nữa, Nghị định 83 và Thông tư 38 không quy định về các tiêu chí để cơ quan nhà nước quyết định các hạn mức cho thương nhân. "Điều này khiến cho quy trình trở nên thiếu minh bạch và tạo ra dư địa cho tình trạng phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu", VCCI đánh giá.
Về phía quản lý, thay vì mệnh lệnh hành chính nhà quản lý sử dụng triệt để công cụ quản lý cạnh tranh để kiểm soát hoạt động của các doanh nghiệp. Nhà chức trách cũng cần giảm bớt các điều kiện kinh doanh để mọi doanh nghiệp có thể tham gia nhập khẩu xăng dầu, đảm bảo nguồn cung trên thị trường.
Anh Minh