Văn học Ấn Độ trước sự trỗi dậy của tiếng Hindi

Gần đây, những tác phẩm văn học viết bằng tiếng Anh tại Ấn Độ đang phải san sẻ sự quan tâm của độc giả với các tác phẩm viết bằng tiếng Hindi - ngôn ngữ mẹ đẻ tại nước này. Xu hướng đó ít nhiều được bộc lộ qua câu chuyện về một nhà văn xuất thân từ một người bán nước trà vỉa hè - Laxman Rao.

H.T. -

Hai thập kỷ trước, những người dân Ấn Độ sống ở phía Nam Delhi vẫn có thói quen tụ tập bên hàng nước của Laxman Rao, thưởng thức những chén trà màu nâu đồng nóng hổi trong tiếng còi xe ồn ã của đường phố. Những năm gần đây, người ta vẫn giữ thói quen ấy nhưng thay vì sức hấp dẫn của chén trà là sự mời gọi từ những trang văn có cả vị ngọt ngào lẫn cay đắng của Rao.

Nhà văn Laxman Rao.

Ông hàng nước Laxman Rao đến nay đã là tác giả của 18 cuốn tiểu thuyết, các vở kịch và những bài luận chính trị bằng tiếng Hindi - ngôn ngữ quốc gia tại Ấn Độ, thứ tiếng đang cạnh tranh quyết liệt với tiếng Tây Ban Nha để giành được ngôi vị: ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ 3 trên thế giới (sau tiếng Anh và tiếng Trung Quốc). Như các tiểu thuyết gia viết bằng tiếng Hindi khác, Laxman Rao coi viết văn như là một nhu cầu không thể cưỡng nổi của bản thân. Và để nuôi sống tham vọng viết lách này, hàng tháng ông phải tiêu tốn 4.000 rupees (tương đương với 50 bảng Anh) thu được từ việc bán trà. "Hai mươi năm nay, tôi chưa hề kiếm được đồng nào từ việc viết văn cả", nhà văn nói.

Nhưng tình hình này dường như đã bắt đầu thay đổi. Ramdas - cuốn tiểu thuyết mới của nhà văn kể về một cậu bé thôn quê bướng bỉnh, tìm cách hủy hoại cuộc đời mình - đã đem lại cho ông khoản thu nhập cao gấp 10 lần so với việc bán trà mỗi tối. Ủy thác lại quyền điều hành quán nước vẫn đang "ăn nên làm ra" cho con trai, ông tấp tểnh cưỡi xe đạp mang sách rong ruổi khắp Delhi để... tiếp thị. "Tôi là nhà văn, nhà xuất bản và bây giờ thì kiêm luôn cả công việc của người bán sách. Một cơ hội tốt đang đến cho dù có thể tôi chẳng còn nhiều thời gian mà hưởng thụ nó", nhà văn 51 tuổi này nói.

Trong vài năm gần đây, tiếng Anh - một trong 800 ngôn ngữ (gồm các ngôn ngữ vay mượn cũng như tiếng địa phương) tại Ấn Độ - dù là phương tiện chính để kết nối quốc gia này với thế giới bên ngoài nhưng đã phải đối mặt với nguy cơ "thất sủng" trước sự trỗi dậy của làn sóng sử dụng tiếng mẹ đẻ. Cùng với sự phát triển của nền văn học Ấn Độ nội địa, người ta thấy hình thành một khuynh hướng tìm về ngôn ngữ dân tộc và như thế sức lan tỏa của tiếng Hindi ngày càng rộng. Mặc dù được sử dụng làm ngôn ngữ nói cho khoảng một nửa dân số (khoảng năm trăm triệu dân) nhưng tiếng Hindi hầu như vắng bóng trên văn đàn Ấn Độ - nơi tác phẩm của những nhà văn sống ở nước ngoài như Salman Rushdie và Vikram Seth giành quyền thống trị. "Tôi không đọc sách của họ. Họ không viết về một nước Ấn Độ như tôi biết. Những tác phẩm của họ không có ý nghĩa gì với tôi và những người như tôi. Người Ấn sống trong các ngôi làng, trong những thị trấn nhỏ và trên đường phố, còn các tác giả này thì không", nhà văn chân quê tâm sự.

Không chỉ có văn học, báo chí cũng đang có những chuyển mình rõ rệt. Những tờ báo có doanh số phát hành cao tại Ấn Độ bây giờ không chỉ phát hành độc bản tiếng Anh mà đã được phát hành bằng cả tiếng Hindi. Gần 70% các chương trình phát thanh hiện nay sử dụng ngôn ngữ Hindi, tuy sự chuyển biến đó của nhà nước Ấn Độ còn chậm hơn Rupert Murdoch đến cả chục năm trời. Cách đây một thập kỷ, khi sản xuất các chương trình truyền hình của mình tại Ấn Độ, ông trùm truyền thông biết nhìn xa trông rộng này đã chọn Hindi làm ngôn ngữ chính.

Những động thái diễn ra tại các nhà xuất bản cũng bộ lộ rõ xu hướng trở về với tiếng mẹ đẻ. Penguin Ấn Độ - một trong những tập đoàn xuất bản các ấn phẩm tiếng Anh lớn nhất tại nước này sáu tháng qua đã cho ra mắt 15 tác phẩm văn học viết bằng tiếng Hindi. Ravi Singh, đại diện NXB, cho biết: "Lợi nhuận thu được là thấp hơn, nhưng chúng tôi quan tâm đến một thị trường tiềm năng với hàng trăm nghìn độc giả của những tác phẩm viết bằng tiếng Hindi".

Ông cho biết thêm, có những cuốn sách viết bằng tiếng Hindi đã đạt được doanh số tiêu thu khá lớn như Hindi classics, Take Sara Akash. Take Sara Akash là cuốn tiểu thuyết kể về một làng quê nhỏ ở Ấn Độ những năm đầu thế kỷ 20. Tác phẩm đã bán ra được hơn 120.000 bản. "Cùng với xu hướng sử dụng tiếng Hindi ngày càng rộng rãi, triển vọng này trong tương lai sẽ còn lớn hơn nhiều. Người dân đói tiếng mẹ đẻ của chính mình", ông Singh nhận xét.

Tiếng Anh lâu nay vẫn được coi là một thứ trang sức cho nền văn hóa Ấn Độ. Tâm lý chung của người dân nước này là sử dụng tiếng Anh khiến họ tỏ ra thông thái và tinh tế hơn. Salman Rushdie, nhà văn sinh ra ở Mumbai nhưng nổi tiếng trên toàn thế giới, nhận định: "Viết bằng tiếng Anh khiến cho tác phẩm của các nhà văn Ấn Độ quan trọng và có sức nặng hơn".

"Đó là quan niệm điển hình của những nhà văn không đọc và viết bằng tiếng Hindi", Harish Trivedi, giáo sư tại Đại học Delhi, nói. "Ý nghĩa sự trỗi dậy của tiếng Hindi trong thời gian gần đây là nó làm công cụ để sản sinh ra những tác phẩm gần với tâm hồn người Ấn. Nếu bạn muốn tìm hiểu về cuộc sống của những người lao động Ấn ở châu Phi, hãy đọc Pahla Girmitiya của Giriraj Kishore. Nếu bạn muốn biết những câu chuyện về người Sikhs, hãy đọc những tác phẩm của Mahendra Bhalla... Nhà văn sống ở đâu, họ phản ánh cuộc sống ở đó".

(Nguồn: The Guardian)