Trên các con phố ở thủ đô Tashkent, những chiếc ôtô đang lăn bánh dưới cái nắng tháng 6, có thể chói chang nhưng không khí vẫn mát mẻ như mùa thu Hà Nội. Nếu để ý hơn, du khách có thể nhận ra gần như mọi mẫu xe chạy qua đều mang logo chữ thập đặc trưng của Chevrolet - thương hiệu con của General Motors (GM). Đó là những Nexia, Malibu, Tracker, Cobalt hay Spark. Đôi khi, một vài xe thuộc những thương hiệu khác xuất hiện, như một chiếc Lada đời cũ - bóng dáng từ thời còn thuộc Liên Xô cũ.
Năm 2019, Chevrolet chiếm tới 94% thị phần xe con và xe tải nhẹ tại Uzbekistan, nhường lại 4% cho Lada và 2% là các thương hiệu khác.
Có thể thấy ít nhất 5 xe trong ảnh thuộc thương hiệu Chevrolet khi dừng đèn đỏ trên đường Parkent, thủ đô Tashkent, sáng 2/6. Ảnh: Lâm Thỏa
Uzbekistan tuyên bố độc lập năm 1991, và chỉ một năm sau bắt đầu xây dựng một nhà máy ôtô 600 triệu USD, nhà máy lớn nhất Trung Á, do chính phủ Uzbekistan cùng hãng xe Hàn Quốc là Daewoo lập ra, với tên gọi Uz-DaewooAuto. Năm 1996, chiếc xe đầu tiên lăn bánh khỏi dây chuyền sản xuất.
Daewoo sau này được bán lại cho GM nên hãng xe được đổi thành GM Uzbekistan vào năm 2008, và nhà máy bắt đầu sản xuất xe Chevrolet. Ba năm sau, 94% số xe con bán ở Uzbekistan là Chevrolet, biến quốc gia này thành thị trường độc quyền của thương hiệu Mỹ.
Thực tế, thị trường của GM được bảo vệ bởi chính phủ Uzbekistan. Xe cũ được sản xuất ngoài quốc gia này phải chịu thuế nhập khẩu cao (hiện khoảng 30%) là một phần nguyên nhân khiến người dân chọn mua xe lắp ráp nội địa.
Năm 2012, hơn 225.000 chiếc Chevrolet được sản xuất ở Uzbekistan với hơn một nửa số này được bán cho khách hàng nội địa. Trong năm 2021, sản lượng là 236.700 chiếc Chevrolet, và doanh số nội địa là 138.400 xe. Doanh số xe ở đất nước này tăng không đáng kể qua 10 năm.
Ngoài Chevrolet, người Uzbekistan còn sử dụng ôtô thuộc thương hiệu Lada - bóng dáng từ thời còn thuộc Liên Xô cũ - hay mua xe nhập nhưng chỉ dành cho người có thu nhập cao bởi thuế nhập khẩu khiến giá xe đắt đỏ. Ảnh: Lâm Thỏa
Tháng 12/2018, GM bán tất cả cổ phần ở nhà máy địa phương cho chính phủ Uzbekistan, và hãng xe đổi tên thành UzAuto Motors. Sau đó, tình trạng độc quyền vẫn tiếp diễn. Thậm chí, trong một cuộc khảo sát của trang Kun.uz hồi đầu năm 2019, khi trả lời câu hỏi "Ai là người độc tài nhất ở Uzbekistan?", thì 66% độc giả nói đó là GM.
Để mua một chiếc xe mới, công dân Uzbekistan cần điền một đơn trực tuyến, chọn phiên bản, trang bị và đồng ý với một hợp đồng mua bán. Khách hàng sẽ nhận một mã để sử dụng trong quá trình tiếp theo với các bước chủ yếu thực hiện online. Thời gian chờ xe trung bình 3 tháng.
Ở Uzbekistan, ngoài UzAuto chỉ sản xuất xe Chevrolet, hiện chỉ có hai hãng sản xuất ôtô khác là MAN Auto-Uzbekistan và SamKochAvto.
MAN Auto-Uzbekistan là liên doanh giữa hãng xe Đức MAN và Uzbek OJSC UzAvtosanoat, thành lập năm 2009. Nhưng hãng này chỉ sản xuất xe tải.
SamKochAvto là liên doanh Thổ Nhĩ Kỳ-Uzbekistan, với phần lớn đầu tư từ hãng xe Thổ Nhĩ Kỳ Koc Holding. Thương hiệu này cũng không dính líu đến xe con, mà chỉ sản xuất xe buýt và mới đây thêm một dây chuyền cho xe tải.
Mỹ Anh (theo Ozy, Eurasianet)