* RB Leipzig - PSG: 2h thứ Tư 19/8, giờ Hà Nội.
Sáng sớm 25/12/2013, cả Evreux - một thị trấn nhỏ ở vùng Normandy, Tây Bắc Pháp - vẫn chìm trong giấc ngủ sau một đêm Giáng sinh tưng bừng. Trong khung cảnh vắng vẻ và lạnh giá đó, cậu bé 15 tuổi Dayot Upamecano vẫn một mình miệt mài sải bước trên đường chạy quanh một sân bóng địa phương.
"Không thể từ chối thằng bé. Dayot gọi tôi dậy lúc 8 giờ sáng và nói rằng muốn tập chạy. Ngoài trời khi đó đang mưa nặng hạt, và bác sĩ của đội chỉ vừa cho phép nó chạy trở lại sau chấn thương. Nhưng rồi thì thằng bé vẫn chạy hai giờ liền trong mưa, còn tôi trú dưới mái che", HLV Vincent Mendy ở Evreux FC thời ấy - đội bóng nơi Upamecano sinh ra và lớn lên - kể trên France Football về kỷ niệm với cậu học trò năm xưa.
Một HLV khác, Romaric Bultel cũng ấn tượng bởi ý chí sắt đá từ bé của Upamecano. Ông kể: "Ngày 31/12, chúng tôi tập trong trời tuyết trắng. Thằng bé đúng là một gã cuồng. Nhưng với sự quyết tâm ấy, chúng tôi chẳng đành lòng để nó tập một mình".
Câu chuyện của Dayotchanculle Upamecano với trái bóng tròn bắt đầu tại Angers, miền Tây nước Pháp. Cái tên Dayotchanculle được cha mẹ anh đặt theo người cụ vốn là trưởng làng tại Guinea-Bissau, quê hương của gia đình Upamecano. Tại đội bóng nhí Vaillante, Claude Gomis nhớ về Upamecano như một tài năng với "thể hình ấn tượng và khả năng đọc trận đấu tuyệt vời". HLV Emmanuel Charrier hồi tưởng: "Dayot cao hơn những bạn cùng lứa một cái đầu và có tốc độ rất, rất nhanh".
Khi được chơi ở hàng tiền vệ hoặc tấn công trên sân đấu nhỏ và thô sơ, Upamecano tạo ra sự khác biệt với "khả năng bứt tốc sấm sét và dứt điểm như búa bổ". Khi cha mẹ ly dị, Upamecano cùng mẹ trở về sống tại Evreux năm 2007. Nơi anh ở chỉ cách sân bóng của đội khoảng 100 m và có thể dễ dàng quan sát bên trong sân khi nhìn từ cửa sổ nhà. Nhưng theo đồng đội cũ Moustapha Diatta, Upamecano suýt từ bỏ bóng đá. Diatta kể lại: "Đã có lúc cậu ấy chẳng còn đến sân tập nữa. Khi tình cờ gặp ở cửa hàng Carrefour, tôi nói với Dayot rằng cậu ấy nên trở lại, rằng đội bóng rất ổn và đoàn kết. Ở nơi chúng tôi lớn lên, sân bóng là nơi duy nhất bạn có thể hít thở không khí trong lành và tránh dây vào những thứ xấu xa. Vậy mà cậu ấy đã muốn từ bỏ bóng đá. Với Dayot, bóng đá không phải thứ gì quá nghiêm túc. Cậu ấy chơi bóng vì thích, nhưng chưa từng nghĩ nó sẽ đem lại cho cậu ấy sự nghiệp mà cậu ấy có được sau này".
Nghe lời bạn, Upamecano trở lại đội U13. Trong mắt mọi người, đây là một chàng trai "với gương mặt thánh thiện, rất tử tế, hướng nội và hiếm khi chủ động phát biểu". Nhưng trên sân, anh lại là một chiến binh với sức chiến đấu và ứng biến hơn người. Cầu thủ trẻ này trải nghiệm bước ngoặt khi chuyển từ chơi bóng đá chín người sang 11 người một đội. HLV Romaric Bultel nhận xét: "Bước chuyển này dễ dàng hơn với Dayot, vì cậu ấy ít bị giới hạn hơn và được phép thể hiện nhiều hơn trên sân lớn".
Theo đồng đội Eder Verissimo, những trận đấu tập tại đội trẻ Evreux cực kỳ căng thẳng với sự xuất hiện của những cầu thủ đầy khát khao, trong đó có cả Ousmane Dembele - thương vụ trị giá 105 triệu euro trong tương lai của Barca. Thể thức thi đấu khắc nghiệt khi các đội để thủng lưới phải rời sân nhường chỗ cho đội khác giúp hình thành cá tính các cầu thủ. Verissimo chia sẻ: "Bạn phải có thể lực tốt, biết cả cách phòng ngự lẫn tấn công. Chúng tôi còn mệt vì những trận đấu đó hơn cả khi tập luyện. Trong khi đó, Dayot cực kỳ khỏe, một mình chơi ở tuyến sau và để chúng tôi có thể chơi với ba cầu thủ tấn công. Chính cậu ấy đã giúp chúng tôi vô địch giải UNSS dành cho lứa trẻ".
Đó cũng là lúc các cậu bé phải đứng trước ngưỡng cửa: chọn con đường học hành, hay trở thành cầu thủ chuyên nghiệp. Cuối cùng, Upamecano đi theo con đường mà chính cậu từng không chắc chắn mấy năm trước đó. Bóng đá đã trở thành thứ đam mê tới mức người cha dượng Eduardo khẳng định rằng Dayot có thể khóc và im lặng cả ngày nếu ông quên đánh thức và để cậu bỏ lỡ một trận bóng.
Vincent Mendy hồi tưởng: "Có lần, chúng tôi phải đá một trận ngày Chủ Nhật. Dayot có lẽ mải chơi điện tử cả đêm và ngủ quên. Khi tôi đến tìm Dayot, cậu ấy xuất hiện với một nửa đầu đang tết tóc dở. Cậu ấy từ chối ra sân trong tình trạng đầu tóc như vậy, nhưng tôi bắt cậu ấy đi và ra điều kiện: 'Nếu cậu chơi một trận thật hay, tôi sẽ cho cậu thoát bữa ăn trưa và đi tết tóc nốt'. Kết quả là Dayot chơi một trận ra trò và được về sớm để mẹ tết tóc hộ".
Mẹ là người rất quan trọng với Upamecano. Khi bà Ghislaine phải tới chợ lúc 7h sáng để bán hàng, cậu con trai luôn cố gắng đi mua đồ ăn sáng, giúp làm việc nhà và giúp mẹ dựng quầy hàng. Upamecano muốn trở thành một con người có ích cho gia đình và xã hội. Trên sân, hình ảnh chàng trai ngoan hiền được thay thế bởi một cầu thủ trẻ với sự tập trung tối đa vào từng pha bóng. Upamecano không chỉ xuất sắc trong phòng ngự mà còn là một phương án giúp hàng công phá vỡ thế bế tắc với khả năng ghi bàn. Khi nhận thấy cậu học trò có tiềm năng phát triển rất lớn, Bultel tạo điều kiện cho Upamecano tập thêm các bài tập kỹ thuật, tốc độ và tranh cướp bóng.
Theo Vincent Mendy, có lúc Upamecano được ví như Sergio Ramos: "Trên sân tập, tôi là Zlatan, còn cậu ấy là Ramos. Nhưng bây giờ tôi không còn gọi cậu ấy là Ramos nữa mà là Upamecano! Nhưng cậu ấy không hề tự kiêu mà chỉ cười xòa vì bản tính khiêm tốn".
Sau bốn năm tu nghiệp tại Evreux, Upamecano cần một nấc thang mới để phát triển. Năm 2013, Valenciennes bày tỏ sự quan tâm với Eder Verissimo và mời chàng trai trẻ đến thử việc. Nhưng các HLV Evreux nhanh chóng tiến cử Dayot Upamecano cùng tham gia và khiến những tuyển trạch viên Valenciennes phải sững sờ: "Chúng tôi thiếu khoảng một, hai cầu thủ và Dayot thực sự đáng kinh ngạc. Cậu ấy áp đảo toàn bộ những cầu thủ khác".
Frederic Zago, hiện làm Giám đốc Học viện bóng đá AJ Auxerre, thậm chí còn không tin nổi vào mắt mình: "Cậu ấy đang làm cái quái gì ở đây vậy? Tôi không thể tin nổi viên ngọc quý này vẫn ở Evreux, rằng chưa ai phát hiện ra và chúng tôi có thể tiếp cận cậu ấy. Khả năng của cậu ấy làm chúng tôi ngạc nhiên".
Hợp đồng nhanh chóng được ký kết và sự khác biệt của Upamecano tiếp tục làm người khác sững sờ. HLV Franck Triqueneaux mô tả: "Khi có thời gian rảnh, cậu ấy ngồi xem phim hoạt hình. Nhưng trên sân, đó là một con người khác, với tố chất thủ lĩnh bẩm sinh. Dayot có vẻ ngoài của một cậu bé và là một VĐV tuyệt vời trên sân. Nếu bạn bắt cậu ấy tập 10 tiếng mỗi ngày, cậu ấy cũng sẽ tập đủ. Dayot là người duy nhất trong số các học viên nói với tôi: ‘Em muốn đá tất cả các trận từ đầu tới cuối’. Đam mê của cậu ấy là được ra sân và chơi bóng. Khi mới gặp, chúng tôi đều thấy đây là một viên ngọc thô nhưng không chắc mình có mài giũa thành công hay không. Điều đáng kinh ngạc là khả năng học hỏi và trưởng thành giữa đời thực và trên sân cỏ".
Tuy nhiên, Upamecano vẫn cần sự trợ giúp trong cuộc sống đời thường khi cậu mắc chứng dyslexia (khó đọc) từ khi còn bé. Theo người mẹ Ghislaine, ngay từ năm bốn tuổi, con trai bà đã chật vật trong việc nói chuyện dù rất muốn bày tỏ bản thân. Tại trường học, căn bệnh đặc biệt khiến cậu tụt lại phía sau các bạn, nhưng Upamecano cương quyết không bỏ cuộc. Khi tới Valenciennes, Upamecano đăng ký gặp chuyên gia âm ngữ trị liệu vào mỗi thứ Hai và tình hình dần được cải thiện. Trải nghiệm đó là thứ làm nên thành công của anh sau này: đương đầu với những thất bại và khó khăn, và dùng chúng để vươn lên cao hơn, xa hơn.
HLV Olivier Bijotat nhận xét: "Khát khao học của cậu ấy lớn vô cùng. Khi tôi nói chuyện, cậu ấy mắt mở to và há miệng như thể muốn nuốt trọn từng lời tôi nói. Trong cuộc sống, cậu ấy cư xử rất nhẹ nhàng với các đồng đội và nhân viên đội bóng. Thật khó tin khi một chàng trai vạm vỡ nhường ấy lại có thể hiền hòa đến vậy trong các mối quan hệ".
Sau khi xem một trận Champions League tại trung tâm huấn luyện, Upamecano xác định một ngày nào đó, anh sẽ trở thành cầu thủ được chơi tại đấu trường danh giá nhất châu Âu. Khi nghe HLV Zago nói rằng anh có thể gia nhập các đội trẻ của Pháp, ánh mắt của Upamecano sáng như sao. Kể từ đó, anh làm mọi thứ để có thể được lên tuyển. Tháng 1/2014, anh được ông Jean-Claude Guintini gọi lên đội U16 Pháp để chuẩn bị đá giải tại Thổ Nhĩ Kỳ. Upamecano kết thúc giải với tư cách trung vệ hay nhất, được thăng cấp lên đội U17 và vô địch Euro ở lứa tuổi này.
Sau mỗi lần trở về đội, Upamecano lại tỏ ra hạnh phúc hơn. Giáo viên dạy toán Anne Dehove của anh hồi tưởng: "Cậu ấy luôn nói rằng nếu thành công, điều đầu tiên cậu ấy sẽ làm là giúp đỡ mẹ nhiều nhất có thể. Đó là điều cậu ấy đã và vẫn đang làm".
Viên ngọc Upamecano tiếp tục được mài giũa, không phải chỉ bằng cách tập trung phát huy những điểm mạnh, mà còn ở cải thiện những điểm yếu. Upamecano được xếp chơi trung vệ lệch trái để rèn chân không thuận và chẳng hề phàn nàn gì về quyết định này. Anh nhận ra để được chơi tại những đấu trường như Champions League, cường độ tập luyện là vô cùng lớn. Upamecano dành nhiều thời gian để tới phòng tập, quan tâm tới sức khỏe dinh dưỡng và hái quả ngọt.
Khi vào sân, anh sở hữu kỹ thuật khéo léo như một cầu thủ tấn công thực thụ và dễ dàng đi bóng tới 50 m. Upamecano có sự tự tin, bắt đầu biết cách thể hiện mình và đúng như Zago tóm tắt: "Cậu ấy là một người đàn ông trên sân". Sự thăng tiến của anh được thể hiện ở việc nếu như năm 2013, chỉ mình Valenciennes quan tâm chiêu mộ Upamecano thì đến năm 2015, các tuyển trạch viên của Arsenal, Man Utd, Juventus và hai đội bóng thành Milan đều có mặt để quan sát anh trong một trận giao hữu tại Paris. Theo ông Triqueneaux, "số tuyển trạch viên có trên sân còn nhiều hơn cả phụ huynh của các cầu thủ!".
Biết là không thể giữ Upamecano thêm được lâu, Valenciennes không còn lựa chọn nào khác ngoài bán anh để thu hồi chi phí đào tạo. Khi còn là một đứa trẻ, Upamecano đặc biệt hâm mộ Man Utd và thậm chí từng tới Anh năm 2015 để thăm CLB này. Thỏa thuận ở mức khoảng một triệu euro, nhưng lại đổ bể vào phút cuối. Lựa chọn hàng đầu của Upamecano là Man Utd, và cả Marseille lẫn Bayern Munich đều đã cho người tiếp cận gia đình anh. Nhưng kẻ thắng cuộc lại là Red Bull Salzburg, với mức phí 2,2 triệu euro.
Ngay cả một người trong cuộc là Triqueneaux cũng bày tỏ sự nuối tiếc: "Ở Valenciennes, chúng tôi chọn đội bóng trả giá cao nhất mà không xem xét khía cạnh nguyện vọng mà Dayot đã bày tỏ. Một điều đáng tiếc nữa là chúng tôi không bao giờ được thấy cậu ấy khoác áo thi đấu chính thức cho đội một". Kết quả là chàng trai rụt rè Upamecano đặt chân tới nước Áo xa lạ với thứ ngôn ngữ khó khăn và môi trường đầy thử thách. May thay, anh vẫn có sự trợ giúp của gia đình. Mẹ và cha dượng cùng lên đường và học cùng con trai những buổi học tiếng Đức tại gia. Tiếng Đức phức tạp tới mức có lần Upamecano ra nhà hàng và đặt cho cả nhà thức ăn giống hệt nhau bởi anh... chỉ biết mỗi tên món ăn đó.
HLV Peter Zeidler đánh giá: "Cậu ấy cần một thứ tình yêu thương nhất định. Mới ở tuổi 16 mà cậu ấy đã có thể đọc trận đấu, biết trước đối thủ sẽ chuyền tới đâu và làm khán giả ngạc nhiên vì luôn có mặt đúng lúc, đúng chỗ. Tôi có thể đưa cậu ấy ngay lên đội một, nhưng cậu ấy vẫn chưa hoàn thiện về thể chất. Chúng tôi cần đào tạo thêm thể lực, để cậu ấy sẵn sàng cho cường độ thi đấu chuyên nghiệp". Kết quả là Upamecano được gửi gắm cho FC Liefering – đội bóng vệ tinh của RB Salzburg. Tại đây, anh học tiếng Đức tốt hơn và trở nên thân thiết với những đồng đội nói tiếng Pháp Diadié Samassekou và Dimitri Oberlin, cũng như có người đàn anh mẫu mực Naby Keita. Không cần phải là HLV, ngay cả những cầu thủ trẻ như Oberlin cũng nhận ra đồng đội của mình tài năng đến nhường nào. Anh kể lại: "Tại Liefering, chỉ có một người được ở lại cùng các cầu thủ chuyên nghiệp và đó thường là Dayot. Chúng tôi hỏi cậu ấy: ‘Cậu là ông chủ ở đây à? Hợp đồng của cậu là như thế nào vậy?’. Khi cậu ấy không được gọi lên đội một, có thể thấy rõ là cậu ấy buồn. Nhưng rồi cậu ấy sẽ vui vẻ trở lại và cố gắng chứng tỏ cho đội lớn thấy đó là một sai lầm. Dù mới 16 tuổi, Dayot đã biết mình muốn gì. Đó là thứ bản lĩnh mà tôi luôn nể phục".
Sau sáu tháng, Upamecano có những bước tiến mới và được ra mắt giải Áo cùng Salzburg tháng 3/2016. Trong phòng thay đồ, anh sớm có biệt danh "Die Maschine" (Cỗ Máy). Cầu thủ này từng trả lời France Football năm 2017: "Tôi học được gần như mọi thứ tại Salzburg. Tôi đã phát triển, học cách hướng về phía trước, di chuyển tốt hơn. Về mặt con người, tôi từng là một anh chàng e thẹn trước đây và hành trình mới cũng giúp tôi trưởng thành hơn. Rời Pháp là quyết định đúng đắn, và tôi không muốn tới ngay một CLB quá lớn".
Khi đến thay Zeidler, HLV Oscar Garcia không mất nhiều thời gian để nhận ra ông đang sở hữu một tài năng trẻ "biết nhìn thấu trận đấu, biết tự sửa chữa những sai lầm nhờ tốc độ và thể hình". Nhưng đó là giải VĐQG Áo và tại những đấu trường lớn, Upamecano sẽ chẳng có cơ hội sửa sai. Kết quả là anh được học cách di chuyển, kèm người qua những video và cố gắng hạn chế tối đa những sai lầm. Trong một trận đấu, anh đã mắc lỗi dẫn tới bàn thua, và ngay sau đó, cố gắng đột phá cá nhân để ghi bàn thắng. Ẩn chứa đằng sau vẻ ngoài của một chàng trai rụt rè ấy là một cầu thủ cực kỳ thích ganh đua.
Nhưng Upamecano không ở Áo lâu. Ngày 13/1/2017, anh chuyển sang khoác áo CLB anh em của Salzburg - RB Leipzig ở Đức. Đây là lộ trình dành cho những cầu thủ thực sự có tiềm năng, nhưng khởi đầu của Upamecano tại Bundesliga không thực sự lý tưởng. Ngay trận đầu anh đá chính trên sân nhà gặp Hamburg tháng 2/2017, Leipzig bị dẫn trước 2-0 và anh bị rút ra khỏi sân từ phút 31. Sự khắc nghiệt của một trong năm giải đấu hàng đầu châu Âu giúp Upamecano nhận ra anh đã bước chân vào thế giới chuyên nghiệp và hiểu ra rằng: Chỉ cần lơ là dù chỉ một giây phút thôi, vị trí của bản thân trong đội hoàn toàn có thể bị người khác cướp mất. Nhưng cũng như những lần đương đầu thử thách khác từng gặp, Upamecano lại xem đó làm động lực để phấn đấu hơn nữa: khỏe hơn, nhanh hơn, khéo hơn.
Sau ba năm, Upamecano đã có "lưng vốn" gần 100 trận tại Bundesliga, 11 trận tại Champions League và cách cánh cửa vào tuyển Pháp không xa. Những CLB hàng đầu thế giới đều muốn có chữ ký của anh. Thầy cũ Vincent Mendy khẳng định: "Cậu ấy cần hiểu rằng để chơi bóng ở đẳng cấp cao, bạn cần chú ý cả bên ngoài, phải biết nhiều thứ và mở lòng với thế giới. Dayot phải là chính cậu ấy chứ chẳng cần cố làm ai khác. Nếu cậu ấy tiếp tục chăm chỉ và đặt mục tiêu cao như hiện tại, Dayot sẽ trở thành một trong những hậu vệ giỏi nhất thế giới. Dayot sở hữu tố chất đó, dù không phải một tài năng thiên bẩm. Ousmane Dembele là một cầu thủ thiên tài và biết làm mọi thứ với quá bóng, trong khi Dayot không được như vậy. Nhưng sức mạnh của cậu ấy nằm ở việc biết lắng nghe, biết khát khao chứng tỏ bản thân và cho thế giới thấy mình giỏi đến nhường nào".
Giờ đây, sự chú ý đang dồn cả vào Upamecano sau màn trình diễn siêu hạng trước Atletico Madrid tại tứ kết Champions League. Nhưng bản thân Upamecano không hề tự mãn mà vẫn cố cải thiện sự tuân thủ chiến thuật, sức mạnh để giảm thiểu tối đa xác xuất sai sót. Nếu trung vệ này tiếp tục khỏe mạnh và tránh xa được những chấn thương từng khiến anh ngồi ngoài vài tháng mùa giải trước, tương lai của Upamecano là cực sáng. Như người mẹ Ghislaine khẳng định: "Thằng bé vẫn cần cải thiện, nhưng nó đang đi đúng hướng".
Chàng trai nhút nhát ngày nào đã vươn mình trở thành một trong những cầu thủ được thèm khát nhất châu Âu, nhờ biết vượt qua giới hạn của bản thân.
Thịnh Joey (theo France Football)
