Chiều 30/5, triển lãm “Tớ kể bạn nghe” gồm 120 tác phẩm của 49 em nhỏ người H’mông (Lào Cai), M’nông (Đăk Nông), Chăm và Raglai (Ninh Thuận) được trưng bày trong khuôn viên Bảo tàng Dân tộc học (Hà Nội). Những bức ảnh được phân thành 11 chủ điểm, kể về những điều xảy ra trong cuộc sống hàng ngày, lúc học tập, lao động, vui chơi, chụp về người thân, hàng xóm, về văn hóa dân tộc mình.... Ảnh này của em Ađớ Thị tuyết, dân tộc Railai, Ninh Thuận, chụp các bạn dậy sớm đến trường. Đường xa, trời mưa rất trơn, trời nắng gay gắt nhưng một số không có điều kiện mua nón mũ.
Từ tháng 10/2013, các bộ dự án "Photovoices" của Viện Kinh tế, Xã hội và Môi trường (iSEE) và Tổ chức Oxfam đã trang bị máy ảnh cho học sinh dân tộc ở ba tỉnh Lào Cai, Đăk Nông và Ninh Thuận. Các em được hướng dẫn kỹ năng chụp ảnh và sau đó được tự do sáng tạo. Ảnh này của em Pinăng Thị Hậu ở Ninh Thuận chụp các bạn đang làm bánh tét ở trường vào dịp tất niên. Những giờ thực hành rất hiếm hoi với học sinh ở vùng khó khăn và các em mong có nhiều giờ ngoại khóa hơn nữa.
Dự án "Photovoices" nhằm thúc đẩy trẻ em dân tộc miền núi cất tiếng nói của mình. Sau dự án, các em tự tin rất tự tin, năng động, có kỹ năng đứng trước đám đông kể câu chuyện của mình. Ảnh này do em Kim Trang, ở huyện Thuận Bắc, Ninh Thuận chụp học sinh tiểu học đang ăn cơm trưa. Trang cảm thấy vui vì trong năm 2013, nhà trường đã áp dụng phương pháp giáo dục mới, cùng nhiều chính sách giúp đỡ học sinh đến trường như xây bếp ăn, xây hòn non bộ, thư viện xanh, tăng thêm lớp học…
Học sinh đang rửa cặp lồng sau giờ cơm trưa ở trường bán trú thuộc xã Mản Thẩn, Si Ma Cai, Lào Cai. Những em học sinh này ở xa, nhà trường cho ở bán trú, nuôi cơm ngày 3 bữa. Các em được nấu cho ăn, chỉ phải rửa bát đũa, dọn dẹp vệ sinh. Qua bức ảnh, em Lừu Thị Lếnh muốn nói nhờ có những bữa cơm này mà các em được yên tâm đến trường đi học.
Một học sinh bắt sâu cho vườn bắp cải được trồng ở trường học. Rau do học sinh tự trồng rồi bán cho nhà bếp. Tiền thu được dành làm quỹ lớp. Qua bức ảnh này em Vàng Thị Tố Uyên, ở huyện Si Ma Cai, mong nhà trường tổ chức nhiều hoạt động bổ ích để học sinh được tham gia, vừa cải thiện bữa ăn, có tiền cho các hoạt động của lớp, mà học sinh đỡ phải xin tiền bố mẹ.
Sau giờ cơm trưa, học sinh ở Si Ma Cai xúc đất cho bằng phẳng, tránh trường lớp, ký túc xá bị lầy lội mỗi khi trời mưa. Các em phân công nhau người đào, người xúc, người đẩy xe. Ảnh của em Giàng Seo Páo.
Một nghệ nhân hướng dẫn học sinh trường Tiểu học Lê Văn Tám tập cồng chiêng để biểu diễn trong kỳ thi của tỉnh Đăk Nông. Em H’Hoa, chủ nhân của bức ảnh, chia sẻ đồng bào dân tộc M’Nông ở đây luôn ý thức bảo vệ bản sắc dân tộc, bảo vệ danh hiệu di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại tại Việt Nam.
Sau giờ học, ba học sinh chơi trên những quả đồi. Các em bắt chấy cho nhau. Vì ở bán trú 2 người một giường, điều kiện vệ sinh kém nên các em bị lây chấy. Qua bức ảnh, em Giàng Thị Chư, ở Mản Thẩn, Si Ma Cai mong muốn mỗi người được ngủ một giường để khỏi lây chấy.
Học sinh đang đẽo con quay để chơi vào những lúc nghỉ học. Con quay cũng có ý nghĩa với người H’Mông. Đây là trò chơi dành cho các bé trai và tốn rất nhiều công sức mới chơi thông thạo được. "Nhiếp ảnh gia" nhí Sùng Ánh Nguyệt, ở Lào Cai, đã ghi lại hình ảnh này.
Một học sinh giúp đỡ bố mẹ giặt quần áo hàng ngày. Thường thì các em vùng cao tập lao động những công việc như nấu cơm, giặt quần áo, chăn trâu bò phụ giúp gia đình từ khi mới 5-6 tuổi. Ảnh do em Vàng Thị Mào ở Lào Cai chụp. Bà Lê Kim Dung, đại diện tổ chức Oxfam chia sẻ: “Trong cuộc sống hằng ngày, người lớn thường quên hỏi ý kiến con trẻ, mặc dù ai cũng thừa nhận rằng trẻ em có quyền bày tỏ ý kiến, quyền được lắng nghe và tham gia vào các vấn đề liên quan đến cuộc sống của mình. Triển lãm này là nơi chúng ta nhận thấy các em thực sự mong muốn và có khả năng cùng với người lớn giải quyết nhiều vấn đề quan trọng”.
Hai em bé 6 tuổi và 10 tuổi giúp bố mẹ cho đất vào bịch để ươm giống cà phê, bán cho bà con dân bản trong vùng. Cà phê là nguồn mang lại thu nhập chính cho đồng bào ở quê hương của em H'Dary, người M’Nông, huyện Krông Nô, Đăk Nông. Sau triển lãm tại Hà Nội, “Tớ kể bạn nghe” sẽ trưng bày lưu động ở quê hương của học sinh này.
Phan Dương