Chiến dịch giải cứu lực lượng cố thủ trong nhà máy gang thép Azovstal ở thành phố Mariupol, đông nam Ukraine, được tiến hành cuối tháng 4, vài tuần sau khi pháo đài này bị lực lượng Nga bao vây, nhưng thông tin chỉ được tờ Pravda của Ukraine công bố cuối tuần trước.
Pravda dẫn nguồn tin giấu tên trong quân đội Ukraine cho biết nỗ lực giải vây được Tổng cục Tình báo Quốc phòng Ukraine (GUR) tiến hành theo lệnh từ Tổng thống Volodymyr Zelensky và các lãnh đạo quân đội. Kế hoạch được xây dựng do giới chức Ukraine lo ngại khả năng binh sĩ tại Azovstal bị bắt làm tù binh và không được trao trả.
Một lực lượng hỗn hợp gồm đặc vụ GUR, lính chính quy quân đội Ukraine và một số tay súng thuộc Tiểu đoàn Azov tập kết tại thành phố Gulyaipol gần đó để chuẩn bị cho chiến dịch giải vây.
Các trực thăng Ukraine làm nhiệm vụ tiếp tế cho binh sĩ ở nhà máy Azostal. Video: DNEPR.
Theo kế hoạch, đơn vị này dự kiến được phối thuộc 80 xe tăng và thiết giáp, nhưng thực tế họ chỉ nhận được vài xe tăng cùng 20 xe chiến đấu bộ binh và thiết giáp chở quân. Các chỉ huy vẫn quyết định thực hiện chiến dịch, bắt đầu hành quân đến Mariupol.
Tuy nhiên, lực lượng hỗn hợp này chỉ di chuyển được 10-15 km khỏi thành phố Gulyaipol thì bị lực lượng Nga phát hiện và tập kích bằng hỏa lực dữ dội, buộc họ phải rút lui.
Trong khi đó, một tiểu đoàn thuộc Lữ đoàn số 36 hải quân đánh bộ Ukraine phòng thủ ở Mariupol hôm 4/4 bất ngờ ra hàng lực lượng Nga. Chỉ huy lữ đoàn 36 Vladimir Baranyuk cũng đột nhiên ra lệnh phá vây ở hướng không xác định và làm nhiều binh sĩ thương vong. Chỉ huy Tiểu đoàn Azov Denis Prokopenko nói rằng nhiều lính Lữ đoàn số 36 bị bỏ mặc và trở thành tù binh sau đó.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 13/4 xác nhận 1.026 binh sĩ Ukraine thuộc Lữ đoàn hải quân đánh bộ 36, trong đó có 162 sĩ quan, đã đầu hàng.
"Chiến dịch giải vây chỉ có thể thành công nếu có hoạt động hiệp đồng từ lực lượng ở Mariupol. Điều này trở nên phi thực tế sau hành động của Lữ đoàn 36", nguồn tin giấu tên tiết lộ.
Nguồn tin thân cận với Tiểu đoàn Azov cho biết các binh sĩ Lữ đoàn số 36 đã ra hàng với nhiều xe tăng, pháo phản lực và đạn dược, khiến lực lượng phòng thủ quanh nhà máy Azovstal suy yếu đáng kể.
"Rõ ràng là nỗ lực phá vây bằng lực lượng nhỏ từ khu vực do Ukraine kiểm soát là điều bất khả thi, ngay cả khi tập trung quân vào một mũi tấn công duy nhất", nguồn tin giấu tên nói. Quân đội Ukraine sau đó từ bỏ kế hoạch giải vây cho pháo đài Azovstal.
Thành phố Mariupol nằm dọc bờ biển Azov, án ngữ hành lang trên bộ nối bán đảo Crimea với khu vực ly khai ở miền đông Ukraine. Quân đội Nga đã triển khai vây hãm, pháo kích vào thành phố ngay khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine ngày 24/2.
Lực lượng bảo vệ thành phố gồm các đơn vị hải quân đánh bộ Ukraine cùng hàng nghìn tay súng Tiểu đoàn Azov, nhóm dân quân có xu hướng cực hữu được sáp nhập vào Vệ binh Quốc gia Ukraine.
Quân nhân Ukraine ngồi trên xe buýt sau khi đầu hàng tại nhà máy Azovstal hồi tháng 5. Ảnh: AP.
Sau nhiều tuần bị vây ép, các đơn vị phòng thủ Mariupol dần bị dồn về nhà máy thép Azovstal, nơi có hệ thống hầm ngầm chằng chịt giúp họ cố thủ trước hỏa lực đối phương. Đến ngày 20/5, quân đội Ukraine ra lệnh cho các binh sĩ tại pháo đài này ngừng kháng cự, chấm dứt hoạt động chiến đấu.
Quân đội Nga hôm 21/5 thông báo 2.439 lính Ukraine cố thủ trong nhà máy thép Azovstal đã đầu hàng, kết thúc 82 ngày giao tranh dữ dội tại thành phố Mariupol.
Vũ Anh (Theo Ukrayinska Pravda)