"Tôi muốn nhấn mạnh phản ứng của Nhà Trắng là không ủng hộ hay phản đối quyết định mang tính chủ quyền của Ukraine. Nhà Trắng cho rằng Ukraine có quyền đưa ra các quyết định về nhân sự", Reuters ngày 2/1 dẫn nguồn tin giấu tên am hiểu vấn đề cho hay.
Nguồn tin thân cận với văn phòng tổng thống Ukraine cũng cho biết quan chức Mỹ nói với Ukraine họ không phản đối việc sa thải đại tướng Valery Zaluzhny, chỉ huy cao nhất của các lực lượng vũ trang Ukraine, người đang có bất đồng với Tổng thống Volodymyr Zelensky.
"Hiện cả Tổng thống Zelensky và tướng Zaluzhny tạm không tính đến những vấn đề tương lai. Chức vụ của ông ấy sẽ được giữ nguyên cho đến khi có thông báo mới", nguồn tin nói.
Theo Washington Post, Ukraine thông báo tới Mỹ kế hoạch sa thải tướng Zaluzhny cho thấy ảnh hưởng về chính trị, quân sự của Washington với Kiev. Động thái này cũng được cho là có thể tạo cơ hội để Nhà Trắng đề nghị Tổng thống Zelensky xem xét lại quyết định, song họ đã không làm vậy.
Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Valery Zaluzhny dự một sự kiện ở Kiev tháng 7/2023. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Ukraine
Tuy nhiên, bất kỳ động thái nào của Mỹ nhằm thách thức quyết định của ông Zelensky đều có thể bị coi là gây ảnh hưởng quá mức. "Chia rẽ ở cấp cao nhất tại Kiev không có lợi cho Ukraine, nhưng chính phủ Mỹ không nên vướng vào việc này", Steven Pifer, chuyên gia về Đông Âu tại Đại học Stanford, bang California, và là cựu đại sứ Mỹ tại Ukraine, cho biết.
Alina Polykova, người đứng đầu Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu có trụ sở tại thủ đô Washington, cho rằng Tổng thống Ukraine có quyền lựa chọn nội các khi ông thấy phù hợp.
Chính phủ Ukraine và tướng Zaluzhny chưa phản hồi về những thông tin này.
Những đồn đoán về việc sa thải tướng Zaluzhny, người xung đột với Tổng thống Zelensky về chiến lược quân sự và các vấn đề khác, diễn ra sau cuộc phản công thất bại của của Ukraine vào năm ngoái. Hai người được cho là cũng bất đồng về nỗ lực huy động tân binh, khi Tổng thống phản đối đề xuất của Zaluzhny về kế hoạch tuyển 500.000 lính mới.
Tuy nhiên, quá trình sa thải Zaluzhny đang bị trì hoãn để các quan chức có thời gian tìm người thay thế ông. Một số nguồn tin cho biết tư lệnh lục quân Ukraine Oleksandr Syrsky được đề nghị thay thế vị trí của ông Zaluzhny, song ông Syrsky từ chối. Ứng viên hàng đầu khác là trùm tình báo quân sự Ukraine Kyrylo Budanov, song ông Budanov chưa có kinh nghiệm làm chỉ huy quân đội.
Tướng Zaluzhny, 50 tuổi, được bổ nhiệm làm tư lệnh quân đội Ukraine từ giữa năm 2021, sau nhiều năm giữ chức chỉ huy mặt trận Donbass. Ảnh hưởng và vị thế của ông Zaluzhny bắt đầu nổi lên từ khi chiến sự ở Ukraine bùng phát.
Tuy nhiên, ông và Tổng thống Zelensky cũng xuất hiện nhiều bất đồng và căng thẳng gia tăng từ tháng 11/2023, sau khi tư lệnh Ukraine nói cuộc chiến của Ukraine đang lâm vào bế tắc, khiến văn phòng tổng thống chỉ trích gay gắt.
Ivan Stupak, cố vấn Ủy ban An ninh Quốc gia, Quốc phòng và Tình báo thuộc quốc hội Ukraine, hồi tháng 12/2023 thừa nhận mâu thuẫn đã tồn tại từ lâu. Ông khi đó cho rằng "ông Zelensky đang ngày càng tiến gần đến quyết định sa thải tướng Zaluzhny và tìm mọi cách để không phải trao đổi trực tiếp với tư lệnh quân đội Ukraine".
Huyền Lê (Theo Reuters, Washington Post)